سکوت مسلمانان در خصوص محیط زیست را چه کسی می‌شکند؟
به گزارش ایکنا؛ برای اسلام زمین، آب، هوا، خاک، مخلوقات و انسان مطرح است بدون در نظر گرفتن هیچ مرز خودساخته سیاسی توسط بشر، با تاکید بر اینکه انسان چون اشرف مخلوقات است در برابر همه زمین و همه مخلوقات موظف و مسئول است.
وقتی کشور ترکیه بر روی رودخانه‌های خود سد می‌زند، تالاب‌های عراق و ایران خشک می‌شود، وقتی هورالعظیم بخش عراق آتش می‌گیرد دودش شهرهای ایران را فرا می‌گیرد، ریزگردهای کشورهای همسایه هوای ایران را غبارآلود و غیرقابل تنفس می‌کند و در آینده نزدیک، اگر نتوانیم جلوی خشک شدن دریاچه ارومیه را بگیریم باید منتظر طوفان‌های نمک باشیم که نه تنها اذربایجان غربی بلکه تمام استان‌ها تا نزدیکی تهران را در برخواهد گرفت.
در یک نگاه فرامنطقه ای، کارخانه ها در مرکز آمریکای شمالی مواد آلاینده تولید می کنند که موجب می‌شود باران اسیدی در اقیانوس ها ببارد، لایه ازون در قطب نازک می شود که موجب می‌شود باران‌های سیل آسا نیم کره جنوبی زمین را در بر بگیرد و .... همه اینها یعنی زندگی همه مردم جهان و طبیعت جهان به هم وابسته است و هیچ کشوری نمی‌تواند بدون توجه به محیط زیست منطقه و جهان فقط به فکر محیط زیست کشور خود باشد.
یک زمین محدود با منابعی محدود اما جمعیت و نیازی در حال افزایش و آلودگی‌های ماندگاری که ایجاد شده است. اگر همین اکنون بشر روند آلوده کردن محیط زیست خود را متوقف کند صدها سال طول خواهد کشید که آنچه از زمین آلوده کرده را اصلاح کند. اما متاسفانه علی رغم واضح بودن بحران محیط زیست در جهان و حتی تلاش برای تصویب قوانین بین‌المللی لازم الاجرا برای حفاظت از زمین همچنان بحران محیط زیست جهانی در حال حادتر شدن استو هیچ تصمیم عملی قوی متناسب با بحرانی که حال و آینده جهان را تهدید می‌کند گرفته نمی‌شود، اما چرا؟
اگر زمین ۴ درجه فقط چهار درجه گرم تر شود؟
طی ۱۰۰سال اخیر میانگین دما در جهان نیم درجه و در ایران ۲ درجه افزایش یافته است البته جای امیدواری است که دمای هوی زمین ۱۵ سال است که ثابت مانده اما اگر دنیا با همین سرعت به سوزاندن سوخت‌های فسیلی ادامه دهد، تا سال ۲۰۳۶ از آستانه انهدام زیست‌محیطی عبور خواهیم کرد.اگر زمین چهار درجه گرم‌تر شود که گفته می‌شود با ادامه روند موجود تا پایان قرن جاری این اتفاق رخ می‌دهد بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی از بین می روند ازجمله در چنین شرایطی برنج، گندم، جو و ذرت و بذوری که به آن نیاز داریم قابل کشت نخواهدبود.
۱۴ قرن پیش قرآن بارها و بارها از اهمیت آب سخن گفته، از زمین، هوا، موجودات؛ از اینکه بشر مسئول حفاظت از زمین و آباد کردن آن است. جای جای منابع اسلامی و زندگی ائمه (ع) سیره‌ای مهربانامه با مخلوقات و طبیعت را نشان می‌دهد. سیره‌ای که در هر عصری مورد تبعیت مردم قرار گرفت شاهد آبادانی زمین و سلامت انسان‌ها هستیم. نگاه اسلام به محیط زیست به عنوان مخلوقی است که برای خدمت به بشر خلق شده و بشر باید مراقب آن باشد و زمین را آباد کند.
«...هُوَ اَنشَاکُم مِّنَ الاًرضِ وَ استَعمَرکُم فِیهَا...، خداوند شما را در زمین خلق کرد و شما را به عمارت و آباد کردن زمین گماشت»(آیه ۶۱ سوره هود). پس انسان مسئول آباد کردن زمین است. واژه زمین در این آیه به طور کل بیان شده نه زمینی که متعلق به مسلمانان یا متعلق به محدوده زمانی و مکانی مشخصی است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: اگر قیامت برپا شود و در دست نهالی باشد باید آنرا بکارد و این یعنی در بدترین شرایط هم اولویت با محیط زیست و آبادانی زمین است.
در احادیث نیز فقط زمانی مسئله محدود کردن و اشاره کردن به زمین خاصی مطرح می‌شود که هدف تاکید بر کل زمین باشد. امام علی (ع): رسول خدا(ص) از ریختن سم حتی در سرزمین‌های مشرکین نهی فرموده است . (وسائل ، ۴۶ ، ۱۱)
تاکید زیاد اسلام به اهمیت آب شاید یکی از مهم ترین مسائلی است که در قرآن در خصوص محیط زیست بیان و نسبت به آن هشدار داده است. «قُلْ اَرَاَیْتُمْ اِنْ اَصْبَحَ مَاوُکُمْ غَوْرًا فَمَنْ یَاْتِیکُمْ بِمَاءٍ مَعِینٍ؛ بگو: به من خبر دهید اگر آب مورد بهره برداری شما [چون آب رودها، چشمه ها، سدها و چاه ها] در زمین فرو رود [تا آنجا که از دسترس شما خارج گردد] پس کیست که برایتان آب روان و گوارا بیاورد؟!» (آیه ۳۰ سوره ملک). امام صادق(ع) نیز فرموده‌اند: آب مورد نیاز مردم را آلوده نکن. پس ما به عنوان مسلمان باید تمام عواملی که موجب آلودگی آب مورد نیاز مردم می‌شود را شناسایی کرده و از آن اجتناب کنیم.
یک قاعده که می‌تواند جهان را از تشنگی نجات دهد
شاید در نگاه اول دستور اکید اسلام مبنی بر اسراف نکردن قاعده ساده ای به نظر بیاید اما اگر همین اصل در مورد آب اجرا می‌شد اکنون جهان تشنه نمی بود.
«لاضرر و لا ضرار فی الاسلام»
قاعده ضرر نرساندن در اسلام نیز قاعده مهمی است که محدود به هیچ زمان و مکانی نیست. بر اساس این قاعده فقهی ضرر به غیر حرام است خواه کم باشد یا زیاد و تخریب محیط زیست ضرر بر نسل بشر اکنون و در آینده است.
دستور اسلام به مسئولان و حکمرانان مبنی بر اباد کردن زمین از دیگر مسائل مهمی است که گویی نادیده گرفته شده است.امام علی (ع) به مالک اشتر فرمود: باید توجّه تو به آباد کردن زمین بیش از توجّه به گرفتن خراج باشد؛ زیرا آن (خراج) جز در نتیجه آبادانی فراهم نمیآید و ما مسلمانان گویی فراموش کرده‌ایم که امام علی (علیه السلام): انسان‌ها مورد سوال واقع می شوند حتی در مورد زمین ها و چهارپایان و بر اساس آیه ۸۵ سوره اعراف که می‌فرماید: «لاتُفْسِدُوا فِی الاَرْضِ بَعْدَ اِصْلاحِها ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُوْمِنینَ؛ بعد از اصلاح زمین در آن فساد به پا نکنید که این برای شما نیکوتر است، اگر مومن بوده باشید » گویی فراموش کرده ایم که آلوده کردن آب، خاک، هوا و از بین بردن موجودات زنده مصداق عینی فساد بر روی زمین است.
ادیان قبل از اسلام هم همین نگاه را داشتند و بشر با احترام از زمین به عنوان مادر خود یاد می‌کرد، وقتی نگاه و باور این باشد که باید به زمین احترام گذاشت به طور طبیعی همه اقدامات هم بر این اساس صورت می‌گیرد.
اما با آغاز مدرنیته نگاه به طبیعت خصمانه شد و انسان در برابر طبیعت قرار گرفت. نگاهی که طی ۲۰۰ سال اخیر به جهان ارائه شد این بود که باید توسعه پیدا کنیم و لزوم این توسعه تحت کنترل درآوردن محیط زیست و استفاده حداکثری از آن است. متاسفانه زمانی که این نگاه از سوی غرب مطرح شد، هیچ اندیشمند قدرتمندی در جهان اسلام نتوانست مخالفت قوی با این تفکر داشته باشد و جهان را از خطرات دشمنی با محیط زیست که به خوبی در اسلام به آن اشاره شده آگاه کند.
پس از فاجعه آگاه شدیم
تا اینکه بالاخره اندیشمندان غربی پس از اینکه فاجعه زیست محیطی بروز کرد، خود به این نتیجه رسیدند که در حال نابودی زمین هستند و به قول امام صادق (ع): زندگی بدون داشتن سه چیز بر انسان گوارا نیست: هوای تمیز، آب فراوان و گوارا، و زمین حاصلخیز که داشتن این سه امر حیاتی در زندگی کاملا به عملکرد ساکنان سیاره زمین وابسته است».
۲۰۰ سال پیش اندیشمندان مسلمان علی رغم وجود منابع قوی در خصوص محیط زیست و آگاهی از نگاه متعالی اسلام قصور کرده و اجازه دادند اندیشه‌ای اشتباه جهان را به سوی تباهی ببرد، اما آیا همچنان این سکوت و سکون باید ادامه داشته باشد؟ حال که با بحران جهانی محیط زیست مواجه هستیم آیا نباید به دنبال راه کار نجات در منابع اسلامی باشیم؟ آیا آنها که می‌دانند با آنها که نمی‌دانند برابرند؟ فضای مجازی را نگاه کنید، پر است از سخنان بدون محتوا و ارزشی که از سوی برخی مدعی دین مطرح می‌شود در حالی که برای مقابله با بحران کم آبی قبل از هر کسی عالمان دینی باید فریاد بزنند و مردم را از امانتی که خدا به آنها سپرده و در نگه داری آن قصور شده است آگاه کنند.
سخنرانان و روحانیان اسلام هستند که باید از نجات جهان حرف بزنند مگر ممکن است انسان در جهانی خراب و آلوده به تعالی، رشد و کمال برسد؟ بیش از هر گروه و صاحب فکر و اندیشه‌ای عالمان دینی اسلام با توجه به اهمیت زیادی که اسلام برای محیط زیست قائل است باید در خصوص آن سخن بگویند. اکنون زمانی است که اسلام باید راه‌کار خود برای نجات جهان را ارائه کند، نه اینکه مسلمانان سکوت کنند و منتظر بمانند که غرب بالاخره راه‌کاری برای نجات پیدا کند.
آیا سکوت اندیشمندان مسلمان و عدم تحقیق و به روز رسانی منابع علمی در خصوص نگاه اسلام به محیط زیست برای یافتن راه نجات عین ظلم به بشریت نیست؟ آیا همه ما مسئول نیستیم؟ آیا این تاسف برانگیز نیست که بسیاری از مردم ایران حتی نمی‌دانند اسلام چه نگاه و اهمیتی نسبت به محیط زیست قائل شده و چه قوانین و مقرراتی برای آن وضع کرده است؟
لینک اصل خبر در سایت اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان جنوبی
نظرات