سد اکباتان در آستانه یک فاجعه زیست‌محیطی

به‌گزارش بنانیوز، در اثر فعالیت‌های معدن‌کاری بخش قابل‌توجهی از کانه و مواد پوشان سنگ به صورت گردوغبار در هوا پراکنده می‌شوند که این امر بسته به نوع ماده‌معدنی که ذاتا سمی یا غیرسمی باشد، می‌تواند آلودگی‌هایی را در هوا، آب، خاک و اثراتی را بر فعالیت انسان بگذارد.

مرداد سال گذشته معاون فرماندار همدان زنگ خطر فعالیت‌های معدنی در حوزه سد اکباتان را به صدا درآورد و از محیط زیست خواست تا به طور جدی وارد کار شود.

حسین افشاری با اشاره به اینکه در حوزه ارزانفود برداشت غیرقانونی معادن سیلیس انجام می‌گیرد و عملا معادنی در آن منطقه باقی نمانده است، گفت: تعدادی افراد سودجو با بیل مکانیکی زمین و منابع طبیعی را شخم می‌زنند و مختصری به سنگ سیلیس می‌رسند که عمل آنها غیرقانونی است.

وی به بازدید خود از معادن ارزانفود اشاره و اظهار کرد: ۲۵ بیل مکانیکی در آن منطقه وجود داشت که اگر با این روند پیش بروند زحماتی که برای بالابردن سد اکباتان برای آبگیری بیشتر انجام دادیم، از بین می‌رود.

همچنین محمدرضا محمدی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان نیز در میزگرد جهانشهر ایسنا، با اشاره به اینکه در بالادست سد اکباتان یک فاجعه در حال اتفاق افتادن است، گفت: در اوایل دهه ۸۰ به ازای هر شهروند همدانی ۱۰۰ هزار تومان هزینه شد تا ارتفاع سد برای منبع پایدار آبی افزایش یابد اما الان اگر تحقیقاتی صورت گیرد نشان خواهد داد که یک‌چهارم آن حجم را رسوبات پر کرده است و به‌زودی شاهد پر شدن دوباره سد اکباتان خواهیم بود.

براین اساس خبرگزاری ایسنا برای اطلاع از وضعیت فعالیت‌های معدنی در استان همدان و تخریباتی که در پی داشته با مسئولان ذی‌ربط گفت‌وگویی را ترتیب داد.

پایان عمر ۳ معدن در همدان

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در این‌باره به خبرنگار ایسنا می‌گوید: احیاء مناطق آسیب‌دیده ناشی از فعالیت‌های معدنی به روش‌های بیولوژی، مکانیکی و بیومکانیکی از رویکردهای جدید منابع طبیعی در زمینه فعالیت‌های معدنی است.

اسفندیار خزایی با اشاره به اعلام پایان عمر معادن در استان همدان، اظهار کرد: برای نخستین‌بار در استان همدان پایان عمر ۳ معدن اعلام شد به طوریکه ۲۵۰ هکتار معدن در سال گذشته و ۱۲۰۰ هکتار نیز در سالجاری پایان عمرشان اعلام شده است.

وی با بیان اینکه در گذشته براساس قانون در معادن طبقه ۳ نیازی به استعلام از منابع طبیعی وجود نداشت و این موضوع باعث آغاز فعالیت‌های معدنی شد که منابع طبیعی نمی‌توانست مانعی برای آنها باشد، تصریح کرد: منابع طبیعی تا جایی‌که توانسته برای حفظ پوشش گیاهی و استفاده از قوانین معارض و ممانعت از فعالیت‌های معدنی بدون مجوز تلاش کرده است.

اعلام سینه‌کار معدن‌کاری برای ۵ سال بهره‌برداری از معدن

وی ادامه داد: از سال ۹۴ سازمان جنگل‌ها و مراتع وارد رایزنی با معاونت معدنی، سازمان صنعت، معدن و تجارت شد و منتج به تفاهم‌نامه‌ مشترکی شد که در بخشی از این تفاهم‌نامه اعلام شده سینه‌کار لازم برای ۵ سال بهره‌برداری از معدن توسط منابع طبیعی مشخص و اعلام شود و سازمان صنعت، معدن و تجارت نیز صرفا عملیات بهره‌برداری را در این مساحت تعیین کند.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان بیان کرد: تعیین سینه‌کار در معدن‌کاری باعث شد تا سطح بسیار وسیعی که در گذشته برای معدن‌کاری صادر می‌شد و تخریب منابع طبیعی را در پی داشت حفظ شود.

وی با بیان اینکه معدن‌کاری با تخریب مواجه است، یادآور شد: جایی‌که به عنوان سینه‌کار مشخص می‌شود، تخریب عرصه وجود دارد و باعث مشکلاتی خواهد شد اما در حاشیه آن حتی‌الامکان کمترین تخریب صورت می‌گیرد.

خزایی با تأکید بر اینکه با سینه‌کار مجوز معدن‌کاری صادر می‌شود، افزود: برای نخستین‌بار اعلام پایان عمر معادن صورت پذیرفت و اصلاح و احیاء معادن آغاز شده است.

وی خاطرنشان کرد: در راستای اختلافات بین منابع طبیعی و سازمان صنعت، معدن و تجارت در تفاهم‌نامه پیش‌بینی‌های لازم شده است به‌طوریکه کارگروهی متشکل از معاونان بازرسی، حراست، رئیس اداره حفاظت و حمایت به عنوان کارگروه طرح‌های عمرانی ایجاد شده و با تخصص بالایی که دارد بررسی‌های لازم را انجام داده تا با حداقل تخریب فعالیت‌های معدنی صورت گیرد.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان اظهار کرد: در صورتی‌که موضوعی در کارگروه حل نشود به کارگروه تعامل رفته و مدیران ۲ دستگاه منابع طبیعی و سازمان صنعت، معدن و تجارت در این مورد تصمیم‌گیری خواهند کرد که با تشکیل این کارگروه حجم پرونده‌های ارجاعی به دادگستری کاهش یافته است.

بیشترین تخریبی که در حوزه سداکباتان صورت گرفته غیرمجاز بوده است

وی با اشاره به اینکه بیشترین تخریب منابع طبیعی در حوزه سداکباتان همدان بوده است، ادامه داد: بیشترین تخریبی که در حوزه سداکباتان صورت گرفته غیرمجاز بوده و در این بخش مجوزی توسط منابع طبیعی صادر نشده است.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان افزود: در حوزه سد اکباتان در حال مطالعه برای اصلاح و احیاء هستیم که در صورت تأمین اعتباربخشی از منابع طبیعی این حوزه احیاء می‌شود.

وی با بیان اینکه با فعالیت‌های معدنی غیرمجازی که در حوزه سد اکباتان می‌شود، برخوردهای زیادی شده است، گفت: پرونده‌های زیادی در این زمینه تشکیل شده و برخوردهایی نیز صورت گرفته است.

عدم صدور مجوز فعالیت معدنی در حوزه بالا دست سد اکباتان

خزایی تصریح کرد: در حوزه سداکباتان از گذشته ورود شده اما با متخلفانی به تمام معنا متبحر مواجه بوده‌ایم که با هماهنگی نیروی انتظامی توانستیم جلوی بسیاری از این فعالیت‌ها را بگیریم و امروز فعالیت معادن غیرمجاز کاهش یافته است.

وی با تأکید بر اینکه منابع طبیعی مجوزی برای فعالیت معدنی در حوزه بالا دست سد اکباتان صادر نکرده است، یادآور شد: در حوزه بالادست سد اکباتان باید عملیات احیاء صورت گیرد.

خزایی با بیان اینکه هنوز تخریب منابع طبیعی ناشی از معدن‌کاری به صفر نرسیده است، گفت: رسوب در حالت عادی و بدن فعالیت معدنی وجود دارد و هر سدی هم عمر مفید دارد اما آنچه مهم است این است که فعالیت‌های معدنی بالادست سد این فرآیند را تسریع کرده است.

وی با اشاره به اینکه احیاء معادن بالادست سد اکباتان نیاز به مطالعه دارد، تأکید کرد: منابع طبیعی تا کنون مجوزی برای فعالیت معدنی در حوزه بالادست سد اکباتان صادر نکرده و نخواهد کرد.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان با بیان اینکه بسته به نوع خاک و بهره‌برداری از معدن طرح احیاء داده خواهد شد، اظهار کرد: نخستین گام در احیاء یک معدن آماده‌سازی بستر و قرق برای احیای پوشش گیاهی و سپس نهال‌کاری است.

وی با اشاره به اینکه بخشی از معادن در منابع ملی و بخشی در مستثنیات قرار دارند، بیان کرد: تا کنون در جنگل‌ها، اراضی جنگلی، مرتعی درجه یک عشایری مجوزی صادر نشده چرا که محدودیت را ملاک قرار می‌دهیم.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان با تأکید بر اینکه در مراتع خوب مجوزی برای معدن‌کاری صادر نشده است، یادآور شد: برداشت سیلیس عرصه‌های وسیعی از منابع طبیعی را تخریب کرده که بیشتر در حوزه سداکباتان است.

برداشت غیرمجاز سیلیس ازمعادن بالادست سد اکباتان

معاون معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه برداشت غیرمجاز سیلیس از معادن بالادست سد اکباتان توسط اهالی این منطقه صورت می‌گیرد، تأکید کرد: به‌زودی برخورد جدی با این افراد صورت می‌گیرد.

محمد خاکی با اشاره به اینکه برداست غیرمجاز از معادن سال‌های سال وجود داشته اما توسط هیچ ارگانی پیگیری نشده است، اظهار کرد: معادن سنگ سیلیس سال‌های گذشته در این منطقه فعالیت داشته که به علت ورود رسوبات به سد اکباتان تعطیل شده است اما اهالی این منطقه اقدام به برداشت‌های غیرمجاز می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه مواد معدنی جزء نیاز جامعه است، تصریح کرد: اکتشافات معادن با هماهنگی منابع طبیعی انجام می‌شود و در اکتشافات تخریب نیز صورت می‌گیرد چرا که معدن‌کاری تغییر زمین دارد.

خاکی ادامه داد: نیاز صنعت، ساختمان و جامعه به مواد معدنی وجود دارد و نمی‌توان کار را تعطیل کرد اما باید تمهیداتی برای بازسازی معدن‌ها صورت گیرد.

هیچ لکه معدنی در مناطق حفاظت‌شده استان وجود ندارد

معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان نیز گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه فعالیت‌های معدنی باعث تخریب زیستگاه حیوانات شده و گونه‌های حیات‌وحش مجبور به مهاجرت می‌شود، اظهار کرد: هیچ لکه معدنی در مناطق حفاظت‌شده استان وجود ندارد.

مهدی صفی‌خانی با تأکید بر اینکه فعالیت‌های معدنی برای ادامه زندگی بشر و پیشرفت نیاز است، گفت: آغاز هر فعالیت معدنی با تخریب‌های متعددی همراه است. معدن‌کاری در هر شکلی قطع به یقین تخریب دارد به طوریکه برداشت از منابع طبیعی شروع تخریب است.

وی یادآور شد: در کنار برداشت از معادن، تخریب خاک، گونه‌های گیاهی و آلودگی آب و هوا و همچنین سیما و منظر را خواهیم داشت که براساس نوع ماده‌معدنی و روش برداشت اثرات تخریب متفاوت است.

معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان با اشاره به اینکه برای برداشت از معادن روش‌های مختلفی در دنیا استفاده می‌شود، خاطرنشان کرد: در تمامی روش‌ها سعی بر این است که حداقل اثرات را بر روی منابع طبیعی و محیط زیست داشته باشد.

تخریب خاک؛ بزرگ‌ترین تخریب ناشی از عملکرد معادن

وی تخریب خاک  و متعاقب آن تخریب پوشش گیاهی را بزرگ‌ترین تخریب ناشی از عملکرد معادن دانست و با بیان اینکه سدهای موجود در حاشیه این معادن تخریب بیشتری را می‌پذیرند، ادامه داد: فرسایش خاک در پی فعالیت‌های معدنی بالا رفته و سدهای حاشیه خود را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

صفی‌خانی با اشاره به آلودگی آب‌ها در پی فعالیت‌های معدنی، تصریح کرد: شست‌وشوی ماده‌معدنی خاصی که آلاینده محیط زیست است، مانند سرب یا معادن فلزات سنگین باعث آلودگی آب می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه پوشش گیاهی تحت تأثیر آغاز فعالیت‌های معدن‌کاری است، یادآور شد: فعالیت‌های  معدنی در استان همدان عمدتا مراتع را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و باعث چند برابر شدن فرسایش شده و احتمال تقویت سیلاب و رواناب وجود دارد.

صفی‌خانی با بیان اینکه همه فعالیت‌های معدنی اثرات نامطلوب خود را خواهند داشت، اظهار کرد: آلودگی صوتی در اثر فعالیت‌های معدن‌کاری برای انسان و حیات‌وحش اثرات منفی خواهد داشت.

تهیه از: بنت‌الهدا نوری

ایسنا