روز ملی آب، فرصتی برای تمرین سازگاری با کم آبی
به گزارش روابط عمومی آب منطقه ای خراسان رضوی، محمد علایی، مدیر عامل این شرکت به مناسبت ۱۳ اسفند، "روز ملی آب" طی یادداشتی گفت: ۱۳ اسفند روز ملی آب در ایران است. در این روز جا دارد که به وضعیت آب در استان خراسان رضوی، پیشینه و تهدیدها و فرصت های آن و ترسیم چشم اندازی برای فردایمان بپردازیم.
همزیستی با کویر
استان خراسان رضوی سرزمینی کم آب و خشک است. میانگین بارش دراز مدت آن ۲۲۱ میلیمتر در سال، کمتر از یک سوم بارش کره زمین است که حدود ۷۵ درصد آن با تبخیر و تعرق از دست می رود.تغییرات زیاد دما و بارش در سال های گوناگون یا خشکسالی ها نیز یکی دیگر از خصوصیات اقلیمی این استان است. تاریخ نشان می دهد که این سرزمین کم آب، خشکسالی ها و قحطی های بسیاری را از سرگذرانده است. پدیده گرم شدن زمین و تغییرات آب و هوایی میزان بارش سالیانه استان را از این هم کمتر و حجم تبخیر و تعرق را بیشتر کرده است.
مشق سازگاری با کم آبی در کلاس درس تاریخ
نیاکان ما، از ۸ هزار سال پیش آب را گرانقدرترین هدیه خداوند به زندگیمی دانسته اند. باور داشته اند که در سرزمین خشکی با خشکسالی های دوره ای زندگی می کنند که رمز و راز ماندگاری در آن سازگاری با کم آبی است. آنها با این باورکاریز و تمدن شکوفای کاریزی، بزرگ ترین، خردمندانه ترین و طبیعت دوست ترین دست آورد انسان برای زندگی در بخش های خشک و بیابانی کره زمین، را به تاریخ هدیه داده اند. آب را با امید به خدا و خردجمعی و همدلی و کمک یکدیگر با کندن کاریز در دل زمین،بدون هیچ آلودگی، به روی زمین می آورده اند؛ آن را با کمک هم به بهترین و ارزان ترین و مردمی ترین شیوه مدیریت می کرده اند.
تمدن نفتی در برابر تمدن کاریزی
از حدود سال ۱۳۳۷، با افزایش درآمدهای نفتی و اعمال سیاست های آمریکایی، دولت ها به اشتباه باورشان شد که آب کالایی دولتی و پول حلّال همه مشکلات است؛ هر مقدار که بخواهند، می توانند با حفر چاه های عمیق، ساخت سدهای بزرگ و یا انتقال آب از راه های نزدیک و دور تامین کنند.این باور و سیاست و راه اشتباه در کمتر از پنج دهه کشور و استان را با بحران شدید، گسترده و فزآینده ای روبرو کرده است. امروز در استان حجم برداشت آب از آبخوان های زیرزمینی که زندگی و بقایمان به آن وابسته است، در سال ۱۲۰۰ میلیون متر مکعب بیش از حجم تغذیه سالانه آن است. به عبارتی از سرمایه اندوخته خود می خوریم و هرسال، آبهای زیرزمینی، اندوخته و سرمایه ایکه میلیون ها سال در دل زمین انباشته شده، را بیشتر از سال پیش برداشت می کنیم. استان خراسان رضوی ۳۷ محدوده مطالعاتی دارد. تعادل آبی در ۳۴ محدوده آن برهم خورده است. سطح آب زیرزمینی در این آبخوان ها هرسال کاهش می یابد، آبدهی چشمه ها، قنات ها و چاه ها کم می شود ، آب شور می شود و زمین نشست می کند و ترک می خورد و ترک ها به شکاف های بزرگ و وحشت آوری تبدیل می شود. خاک های حاصلخیز کشاورزی به بیابان و کویر و کانون های تولید گرد و غبار و ریز گرد تبدیل می شود، پایداری راه ها و راه آهن و فرودگاه ها، لوله های انتقال انرژی و آب و ساختمان ها تهدید می شود. در این شرایط بحرانی آب را در کشاورزی، شرب و بهداشت شهرها و روستاها و صنعت و خدمات بیمارگونه اسراف می کنیم و به انواع آلاینده ها آلوده اش می سازیم.
امید برای نجات آب در مسیر سازگاری با کم آبی
مطالب فوق نشان از آن دارد که باید در شیوه زندگی، اخلاق و رفتارمان و مدیریت منابع آب تجدید نظری اساسی کنیم. در این راستا پیشنهادات زیر تقدیم می شود:
* بپذیریم که آب نه کالای بی مقدار دولتی که گرانقدرترین هدیه بی نظیر خداوند به زندگیست. در این سرزمین کم آب، هرچند مقدارش کم است ولی اگر آب را درست و به اندازه مصرفش کنیم و آلوده اش نسازیم می توانیم با همین میزان آب، استانی پیشرفته و آباد و مرفه بسازیم.
* باید مسئله آب را به مسئله هر خراسانی تبدیل کنیم. هیچ دولتی و حاکمیتی نمی تواند آب را به درستی، خوبی و کارآمد مدیریت کند. باید مردم و تشکل های قانونی مردمی و به ویژه تشکل های قانونی کشاورزان را در مدیریت آب وارد کنیم و به آنها مسئولیت بدهیم.
* خوشبختانه برای مدیریت بحران آب در کشور و استان و سازگاری با کم آبی عزم ملی ایجاد شده و دولت محترم کارگروه سازگاری ملی با کم آبی را با برنامه ای مدون و علمی ایجاد کرده است. در استان خراسان رضوی استاندار فرهیخته، نمایندگان محترم استان در مجلس شورای اسلامی، مدیران محترم ارشد، مسئولین بزرگوار قضایی، دستگاه های نظارتی و نظامی و امنیتی، فرهیختگان دانشگاهی و حوزوی، تشکل های محترم قانونی مردمی و به ویژه تشکل های کشاورزی برای سازگاری با کم آبی به درک و فهم و زبان مشترک و همدلی و همراهی در انجام این کار خداپسندانه، حیاتی، پرخیر و برکت رسیده اند.
* در این طرح باید بتوانیم تا سال ۱۴۰۵ میزان کسری مخزن استان، یا اضافه برداشت از آبخوان های زیرزمینی را صفر کنیم. باید با ساختن شهرک های گلخانه ای و آبیاری های مدرن با حجم کمتری از آب مقدار بسیار بیشتری تولید کشاورزی داشته باشیم. تا اقتصاد و معیشت کشاورزان عزیزمان حفظ شده و بهبود یابد. مصرف آب شرب و بهداشت را منطقی کنیم. میزان هدر رفت آب از شبکه های انتقال و توزیع آب شرب و بهداشت را کم کنیم. آب شرب را از آب بهداشتی در کلانشهر مشهد و شهرهای بزرگ استان جدا کنیم. در صنعت و خدمات با دانش روز حجم مصرف آب را بهینه نماییم و فاضلاب های شهری و صنعتی را جمعآوری کرده و برابر استانداردهای زیست محیطی تصفیه کنیم و استفاده چند باره از آب را جدی بگیریم. یارانه های آشکار و پنهان آب را حذف کنیم. آب باید به بهای تمام شده واقعی به دست مصرف کننده برسد.
نظرات