برنامه جامع شهر اصفهان با چه چالش هايي روبه رو است؟

به گزارش خبرنگار ايمنا ، برنامه جامع با فاصله گرفتن از تفكر بخشي، فن­‌سالارانه و صرفا كالبدي و گام برداشتن در جهت شناسايي مشكلات و ظرفيت‌هاي شهر و تدوين راه­‌حل­‌هاي مشاركتي در چارچوب رويكرد فضايي و راهبردي در پيِ توجه به مسائل كليدي و فرابخشي شهر با مشاركت تمام ذي‌نفعان است.

رويكرد تدوين برنامه جامع شهر اصفهان، از پايين به بالا توأم با مشاركت ذي‌نفعان به خصوص شهروندان است كه با تدوين آن به دنبال تعيين سياست‌هاي كلان توسعه شهر اصفهان در ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي، زيست محيطي و... بر اساس مشاركت مردم و رسيدن به اجماع همگاني است و به نوعي با تهيه اين برنامه جامع نظام برنامه ريزي شهري ايران دچار تغيير خواهد شد.

تاكنون سطوح و شيوه‌­هاي متنوعي براي مشاركت ذي‌نفعان در تدوين برنامه جامع شهر اصفهان با رويكرد نوين تعريف و تنظيم شده و در هر سطح، ذي‌نفعان بر اساس شرايط و ملاحظات اجرايي از طريق ابزارها و فنون متنوعي مشاركت داشته­‌اند.

تحقق مردم سالاري در مديريت شهري

به گفته سيد احمد حسيني نيا، معاون شهرسازي و معماري شهردار اصفهان دستاورد كليدي رويكرد نوين تهيه برنامه جامع شهر اصفهان، تحقق بيش از پيش اراده شهروندان و مردم‌سالاري در مديريت شهري است كه هم از طريق اصلاحات ساختاري به منظور افزايش نقش مديريت محلي در تصميم‌گيري‌ها و هم به واسطه به كارگيري مشاركت سهام‌داران يعني همه افراد و گروه‌هايي كه مثبت يا منفي و مستقيم يا غير مستقيم از برنامه تاثير مي‌پذيرند يا بر آن تاثير مي‌گذارند در فرايند تدوين برنامه حاصل مي‌شود.

وي با بيان اينكه برنامه جامع شهر اصفهان با رويكرد نوين سياست‌هاي كلي، استراتژي برنامه‌ريزي و آينده‌نگري شهر را تا 25 سال آينده برنامه‌ريزي مي‌كند، اظهار مي‌كند: از سال گذشته تاكنون در مجموع 114 جلسه در ارتباط با برنامه جامع شهر اصفهان برگزار شده كه شامل 35 جلسه موضوعي، 18 جلسه شوراي راهبري، سه جلسه كميته اجرايي، 9 جلسه كميسيون، 25 جلسه كارگروه‌هاي تخصصي، 24 جلسه با گروه‌هاي اجتماعي و اقشار محلي بوده است.

مصوبات طرح جامع تبديل به مطالبه عمومي شود

«مجيد نميني» مدير طرح جامع شهر اصفهان در اين باره به ايمنا مي‌گويد: در فرآيند اجراي طرح جامع كه به صورت پايلوت آغاز شده، قرار بر اين است فرآيندها، شيوه‌ها و تكنيك‌هاي تهيه طرح جامع درحين تهيه آن بازنگري شود.

وي ادامه مي‌دهد: در طرح جامع قبلي شهر اصفهان برقراري ارتباط با جامعه محلي كمتر انجام مي‌شده است بنابراين تصميم بر آن شد تا در طرح جامع جديد تماس با جامعه محلي، مردم، نهادها، سازمان‌ها، دست‌اندركاران، ذي نفعان و ذي‌نفوذان بيشتر باشد و ارتباط مستقيم و بلاواسطه‌اي با آنان برقرار شود.

مدير طرح جامع شهر اصفهان با بيان اينكه در طرح‌هاي جامع قبلي 50 تا 60 درصد زمان تهيه طرح جامع صرف جمع آوري اطلاعات مي‌شد، اين اطلاعات به صورت انفرادي توسط مشاور و با استفاده از پرسش‌نامه و بررسي مطالعات آماري جمع‌آوري مي‌شد، مي‌افزايد: در حال حاضر بيشتر تلاش بر اين است كه بازه زماني تهيه طرح جامع تا حد امكان كوتاه‌تر شود و از مطالعات قبلي براي تهيه هدفمند طرح استفاده و بيشتر مسائل كليدي شهر اعم از مشكلات و فرصت‌ها بررسي شود.

وي ادامه مي‌دهد: در طرح جامع جديد مراحل تدوين طرح از يكديگر جدا شده و اين روش جديد درصد موفقيت طرح جامع را بالا مي‌برد.

نميني اظهار مي‌كند: بخش اول تهيه طرح جامع گزارش تشخيص است، در اين مرحله به دنبال تجويز يا توصيه براي هيچ نهاد يا گروهي نيستيم بلكه اين در مرحله گزارش تشخيص ما با كمك سهام‌داران و با استفاده از مطالعات موجود به موضوعات كليدي مي‌رسيم، سپس براساس اين موضوعات مشخص مي‌شود چنانچه با همين روند حركت كنيم در آينده وضعيت شهر به كجا خواهد رسيد و عواقب و نتايج ادامه دادن روند فعلي چيست.

وي با بيان اينكه در حال حاضر بايد هرچه سريع‌تر به سمت موضوعات كليدي شهر حركت كرد تا اين موضوعات اولويت‌بندي شود، تصريح مي‌كند: هدف اين است كه در اين مقطع موضوعات كليدي و مسائل شهر شناسايي و چگونگي ايجاد آنها بررسي شود، شناسايي موضوعات اساسي شهر موجب شده تا پيش‌بيني آينده شهر ممكن شود.

مدير طرح جامع شهر اصفهان خاطرنشان مي‌كند: بررسي چرايي و چگونگي ايجاد مسائل شهري موجب شده تا ساز وكار ايجاد مشكل مشخص شود، سپس مشاور تهيه طرح جامع براساس اين روايات و با توجه به سناريوهاي در نظر گرفته شده براي شهر و شهروندان آغاز به ترسيم آينده‌اي‌ مطلوب براي شهر كند.

وي اظهارمي‌كند: مقامات وزراتخانه راه و شهرسازي بر اين اعتقاد هستند كه موانع و مشكلات براي اجراي طرح جامع بايد از ميان برداشته شود، يكي از مشكلات در طراحي شهري اشكالات و محدوديت قانوني پيش رو است؛ از اين رو بسترسازي قانوني و نهايي بايد در سطوح كلان صورت بگيرد و چنانچه اين بستر فراهم نشود سازمان‌ها و بخش‌هاي مختلف الزامي براي اجرا اين قوانين ندارند.

نميني تاكيد مي‌كند: يكي از بزرگ‌ترين مشكلات طرح‌هاي شهري اين است كه جزئيات طرح به وسيله يك سازمان متولي تهيه مي‌شود، اما الزامي براي ساير سازمان‌ها وجود ندارد كه مصوبات طرح را اجرا كنند؛ اين سازمان‌ها معمولا به روابط درون بخشي خود پايبند است و براي اجراي فرآيندهاي درون سازماني تحت نظارت مستقيم تهران هستند بنابراين مراحل قانوني براي بسترسازي به منظور اجراي درست طرح جامع بايد فراهم شود.

وي با بيان اينكه پيگيري‌ها براي رفع موانع قانوني اجراي مصوبات طرح جامع بايد از سوي وزارت خانه انجام شود و ما به عنوان مجريان طرح جامع تنها مي‌توانيم الزامات اجراي مصوبات طرح را به اطلاع مقامات وزارتخانه برسانيم، مي‌گويد: مسئولان وزارتخانه راه و شهرسازي نيز اذعان دارند كه مشكلات نهادي براي پياده‌سازي اين طرح‌ها وجود دارد.

مدير طرح جامع شهر اصفهان تصريح مي‌كند: نهادهاي بالادستي به منظور رفع اين موانع بايد لوايحي را در عالي‌ترين سطوح از جمله مجلس شوراي اسلامي مطرح و اين لوايح را تبديل به قوانين كنند كه پشتوانه اجرايي داشته باشد.

وي ادامه مي‌دهد: چنانچه پياده‌سازي درست مصوبات طرح جامع تبديل به يك مطالبه عمومي شود اين طرح شهري ضمانت اجرايي قوي‌تري خواهد داشت؛ به عبارت ديگر چنانچه خبررساني و آگاه‌سازي درباره طرح جامع در سطح جامعه انجام شود مردم اجراي درست طرح جامع را حق خود مي‌دانند و آن را تبديل به مطالبه عمومي شهروندان مي‌كنند.

ناديده گرفتن الزامات در تدوين برنامه جامع شهر اصفهان

«سهراب مشهودي»، دبير گروه شهرسازي جامعه مهندسان مشاور ايران با انتقاد از اينكه در روند تدوين برنامه جامع شهر اصفهان با رويكرد نوين از الزاماتي كه بايد ديدگاه ملي داشته باشد، ناديده گرفته شده است، مي‌گويد: ادغام ديدگاه‌ها در خصوص طرح‌هاي جامع و تفصيلي مي‌تواند دردسرساز شود، اما اگر بتواند به موقع خود را جدا كرده و شفاف باشد كه كداميك از نظرها و ديدگاه‌هاي گروه‌هاي مختلف در طرح جامع يا طرح تفصيلي به كار رود، نتايج بهتري به همراه خواهد داشت بنابراين بايد منتظر نتايج بررسي طرح پايلوت جامع با رويكرد نوين باشيم.

وي با بيان اينكه به طور معمول عمر طرح‌هاي جامع 10 سال است و بايد پس از آن طرح تجديد نظر تهيه شود، اظهار مي‌كند: آنچه در قرارداد تيپ 12 شرح خدمات شهرسازي كشور تعريف شده، ارايه شرح خدمات براي طرح‌هاي جامع بود نه براي تجديدنظرها، از اين رو مقرر شده در طرح‌هاي تجديد نظر شرح خدمات ديگري تهيه شود كه البته اتفاق نيفتاد و در نتيجه تكرار مكرراتي انجام و باعث شد طرح‌هاي تجديد نظر به خوبي پيش نرود.

اين كارشناس ارشد شهرسازي و معماري ادامه مي‌دهد: نظارت بر انجام طرح‌هاي تجديد نظر به وسيله مهندسان مشاور در پيوست قرارداد تيپ 12 مد نظر قرار گرفت كه اين موضوع نيز محقق نشد و البته موضوع ديگر اين بود كه با تفويض اختيار به چند ارگان ديگر، مرحله تصميم‌گيري براي اجراي طرح‌ها فرايندي طولاني پيدا كرد، از اين رو اجراي طرح‌هاي تجديد نظر خروجي مفيدي به همراه نداشت.

وي خاطرنشان مي‌كند: كميته‌اي مشترك با وزارت راه و شهرسازي در جامعه مهندسان مشاور تشكيل شد و در نهايت طرح جامع شهر با رويكرد نوين مورد توجه قرار گرفت كه به صورت پايلوت در اصفهان تجربه مي‌شود.

مشهودي با بيان اينكه در طرح جامع شهر با رويكرد نوين مقرر شده بود نظر نهايي جامعه مهندسان مشاور اعلام شود، مي‌گويد: با توجه به اينكه بدون نظر نهايي جامعه مشاوران تدوين برنامه جامع در حال انجام است، از اين رو آنچه در حال انجام است با اشكالات زيادي همراه شده كه مهمترين آن در هم‌ آميخته‌شدن طرح‌هاي جامع و تفصيلي است كه امكان دارد يكديگر را مخدوش كند.

دبير گروه شهرسازي جامعه مهندسان مشاور ايران تصريح مي‌كند: طرح جامع بر خلاف طرح تفصيلي كه طرحي محلي به شمار مي‌رود، يك طرح جامعيت‌دار است كه ديدگاه ملي در آن اهميت دارد، از اين رو بايد تفاوت‌هايي به لحاظ ديدگاه و نحوه تدوين آن وجود داشته باشد، اما آنچه در اصفهان اتفاق مي‌افتد كه نتيجه اين ادغام است بيشتر نگاه محلي و تفصيلي دارد.

وي با اشاره به تشكيل نهاد شوراي راهبري در ساختار جديد تدوين برنامه جامع، ادامه مي‌دهد: شوراي راهبري رويكرد خوبي نيست، زيرا امكان دارد در مراودات راه و شهرسازي و شهرداري در شهرهاي بزرگ مؤثر باشد، اما طرح‌ها را به سمت پيشرفت حركت نخواهد داد.

مشهودي با بيان اينكه مشاور طرح جامع به عنوان تهيه‌كننده طرح جامع و تفصيلي تا سال‌ها پس از تدوين طرح، به لحاظ حقوقي مسئول طرح خواهد بود، اظهار مي‌كند: نبايد ديدگاه طرح برنامه جامع با رويكرد نوين از طرح جامع و تفصيلي ادغام شود.

وي معتقد است: "مراحل تصويب طرح‌ها بايد كاسته شده يا شفاف شود زيرا در حال حاضر طرح‌ها در دو سال تهيه و تصويب آنها سه تا پنج سال زمان نياز دارد، در واقع پس از تصويب طرح‌ها، عمر اجراي آن پايان يافته و از اين رو مي‌گوييم طرح موفق نبوده است."

دبير گروه شهرسازي جامعه مهندسان مشاور ايران با بيان اينكه طرح‌هاي شهري به طور معمول اجرايي نيست، بلكه بايد به تدريج محقق شود، تصريح مي‌كند: طرح جامع، راهنماي طرح‌هاي بعدي است و نبايد بر محقق شدن آن تاكيد داشت، بلكه بايد نوع نگاه نسبت به آن را اصلاح كرد.