آب های نامتعارف، ظرفیتی مغفول مانده در استان بوشهر
مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر در نشستی در دانشگاه خلیج فارس به ارائه سخنانی در خصوص ظرفیت های آب نامتعارف در استان بوشهر پرداخت.
به گزارش روابط عمومی شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر، مهندس جابر مظفری زاده در این نشست اظهار داشت: 85 درصد از مساحت کشور ما در اقلیم خشک، نیمه خشک و فراخشک واقع شده است و باید بپذیریم در کشوری با چنین اقلیم و میانگین بارندگی کمتر از سطح نرمال جهان زندگی می کنیم.
مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر خاطرنشان کرد: در 70 درصد از یک دهه ی اخیر با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده ایم و این موضوع باعث کاهش شدید منابع آب سطحی و زیرزمینی شده است.
وی افزود: بر اساس مدل های هواشناسی، در 30 سال گذشته این خشکسالی رو به افزایش بوده است و پیش بینی می شود این روند افزایشی ادامه یابد.
مظفری زاده ادامه داد: این خشکسالی باعث آن شده تا آورد رودخانه های اصلی استان بوشهر از 2.5 میلیارد مترمکعب در سال به کمتر از 500 میلیون مترمکعب کاهش یابد.
این پژوهشگر حوزه آب با اشاره به سوق یافتن بهره برداران به سوی آب های زیرزمینی در 50 سال اخیر گفت: با توجه به کاهش آورد رودخانه ها و پیشرفت تکنولوژی پمپاژ در عصر معاصر، منابع آب زیرزمینی را که در طول هزاران سال به وجود آمده اند را به شدت تحت فشار قرار داده ایم و در حال حاضر سالانه 30 میلیون مترمکعب بیش از ظرفیت و توان سفره های آب زیرزمینی از این منابع برداشت می کنیم.
وی خاطرنشان کرد: افزایش جمعیت و نیاز بیشتر به غذا باعث تقاضای بیشتر برداشت آب شده است و علیرغم کاهش منابع آبی، شاهد اضافه برداشت چاه های مجاز و حفر غیرمجاز بوده ایم.
مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر بیان کرد: سرانه آب در استان بوشهر از 10هزار مترمکعب در بلند مدت به 700 مترمکعب کاهش یافته و این به معنی حجم کمتر آب موجود به ازای هر نفر در استان می باشد.
مظفری زاده تصریح کرد: بر اساس همه ی شاخص های کنترل منابع آب مثل شاخص معروف فالکن مارک، در استان بوشهر دچار کمبود شدید منابع آب هستیم.
وی افزود: به طور نمونه در منطقه تنگ ارم، در 9 سال اخیر، سطح آب های زیرزمینی 15 متر افت داشته است، به طوری که بسیاری از چاه های این منطقه خشکیده اند.
این کارشناس، استان بوشهر را شامل 16 محدوده مطالعاتی منابع آب نامید و گفت: از این 16 محدوده مطالعاتی، 12 محدوده در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارند و 4 محدوده دیگر نیز ساحلی و فاقد پتانسیل کشاورزی می باشند.
مهندس جابر مظفری زاده در بخش دیگری از اظهارات خود به تصوری اشتباه و رایج در میان عموم مردم اشاره کرد و بیان کرد: آبخوان ها مانند دریا در زیر زمین گسترده نیستند، بلکه در مناطقی که شرایط زمین شناختی تشکیل سفره آب زیرزمینی وجود داشته و در میان ذرات و منافذ محدود تشکیل شده اند.
وی اضافه کرد: با برداشت بیش از حد آب از این مناطق، منافذ مذکور از آب خالی شده، فشرده می شوند و در سطح زمین فاجعه ای به نام فروچاله رخ می دهد.
مظفری زاده هشدار داد: بر خلاف منابع آب سطحی مثل رودخانه ها و دریاچه ها، بحران آب های زیرزمینی با چشم قابل رصد نمی باشد و همین موضوع باعث شده تا شدت بحران برای عموم مردم ملموس نباشد.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر گفت: کم شدن حجم آب موجود در آبخوان ها موجب افزایش تعداد و عمق کف شکنی برای دستیابی به منابع آب زیرزمینی شده است.
وی افزود: در برخی از دشت های استان، این کف شکنی تا عمق آبخوان ادامه یافته و حتی تا سنگ کف و عبور از آن نیز ادامه یافته است.
مظفری زاده با تشبیه فروچاله به زلزله ای خاموش و بی صدا تصریح کرد: در استان بوشهر نیز فروچاله هایی در محدوده طلحه-فاریاب شناسایی شده است.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر، کیفیت منابع آب استان بوشهر را نیز نه چندان مطلوب خواند و اظهار داشت: تنها 4 درصد از منابع آب زیرزمینی استان بوشهر دارای هدایت الکتریکی (EC) کمتر 3هزار می باشد و بیش از 50درصد از این منابع، هدایت الکتریکی 10هزار و بیش از آن دارند.
در ادامه این نشست، مظفری زاده به بیان راهکارهای عبور از شرایط فعلی را استقرار برنامه جامع سازگاری با کم آبی استان و مدیریت منابع آب نامتعارف نامید.
وی بیان کرد: یکی از مناطقی که در خصوص منابع آب، شرایطی بحرانی تر از استان بوشهر را تجربه کرده است، منطقه آلمریا در اسپانیا است. این منطقه که از نظر شرایط بارندگی، اقلیمی و جغرافیایی شریطی مشابه استان بوشهر دارد در بازه ای از زمان دچار فقر شدید منابع آب و کوچ ساکنین خود شده بود.
مظفری زاده افزود: با بهره برداری مناسب از منابع آبی، بهبود کیفیت کشاورزی و ایجاد گلخانه ها، اکنون آلمریا در حال تامین غذای بیش از 17 میلیون نفر می باشد.
این پژوهشگر منابع آب خاطرنشان کرد: در این منطقه استفاده از آب های متعارف سطحی یا زیرزمینی کنار گذاشته شد و تماماً از آب های نامتعارف جهت توسعه استفاده شده است.
وی شرایط استان بوشهر در زمینه سرانه آب نامتعارف را مثبت ارزیابی کرد و گفت: استان بوشهر بالاترین سرانه از منابع آب نامتعارف کشور را در اختیار دارد.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر اظهار داشت: در حال حاضر سالانه 15 میلیون مترمکعب از پساب با هدایت الکتریکی 3هزار در تصفیه خانه بوشهر آماده بهره برداری می باشد.
مظفری زاده اضافه کرد: کسری مخزن سالانه کل استان بوشهر 30 میلیون مترمکعب است و این حجم از پساب معادل نیمی از آن می باشد.
وی با اشاره به پایدار بودن این منبع گفت: اگرچه حجم آب پشت سدها کاملا وابسته به میزان بارش و دستخوش تغییرات زیادی است، اما این حجم از پساب به صورت پایدار، دائمی و حتی رو به افزایش می باشد.
جابر مظفری زاده با استناد به مقالات تالیف شده ای، ارزش اقتصادی پساب های شهر بوشهر را سالانه 1100 میلیارد تومان برآورد کرد و اظهار داشت: با سرمایه گذاری قریب به 100 میلیارد تومان می توان به این منبع آب پایدار، جهت استفاده در مصارف صنعت، کشاورزی، فضای سبز و تغذیه آبخوان استفاده کرد.
این کارشناس کشورهای هلند، اسپانیا، مکزیک، امارات و عربستان را کشورهای پیشرو در حوزه استفاده از آب های نامتعارف نامید و گفت: با توجه به تجارب مفید جهانی و منطقه ای در این حوزه، ایران نیز پتانسیل بهره برداری و منتفع شدن از این منبع را دارد.
وی افزود: کشت درخت لیمو که گونه ای متناسب با اقلیم استان بوشهر می باشد، درختان چوب صنعتی و بیش از 53 گیاه شورپسند بخش دیگری از پتانسیل استفاده از منابع آب نامتعارف استان بوشهر است.
مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر یادآور شد: استان بوشهر پتانسیل ایجاد یک شهرک شور ورزی را دارد که در آن می توان مزارع پرورش ماهی و میگو، کشت جلبک ها، گیاهان هالوفینت، نمک، مواد معدنی و بخش های دیگر را به بهره برداری رساند.
مظفری زاده خاطرنشان کرد: در استان بوشهر نیز 7 پهنه مستعد شور ورزی شناسایی شده است که شامل مناطقی در عسلویه، کنگان، مند، دلوار، بوشهر، گناوه و دیلم می باشد.
نظرات