اهواز؛ شهر پل‌های سیاه و سفید
رودخانه کارون با عبور از میان اهواز، این شهر را به دو نیم تقسیم کرده و از روزگاران قدیم، ساکنان شرق و غرب این شهر برای ارتباط با یکدیگر مجبور بوده‌اند از روی این رودخانه که زمانی البته بسیار هم خروشان بوده، عبور کنند. زمانی اهوازی‌ها برای عبور از روی این رودخانه و تردد به شرق یا غرب شهر از قایق‌هایی دست‌ساز استفاده می‌کردند و به مرور با گذشت زمان، پل‌های متعددی بر روی کارون ساخته شد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) پل، واژه آشنایی برای اهوازی‌هاست و عادت کرده‌اند طلوع و غروب خورشید را از روی پل‌های شهرشان تماشا کنند. اگرچه رودخانه کارون در گذر زمان کم‌آب شده و فاضلاب‌های شهر هم امان این رودخانه زیبا را بریده‌اند، ولی پل‌های اهواز هنوز هم کارون را محکم در آغوش گرفته‌اند و پرنده‌های سفید، هنوز هم زمستان که می‌شود، به این شهر می‌آیند.
در زمان پهلوی اول، همزمان با راه‌اندازی خط راه‌آهن در کشور، پلی فلزی بر روی رودخانه کارون ساخته شد که به دلیل رنگ سیاه بدنه و پایه‌هایش به پل "سیاه" معروف شد. این پل برای عبور قطار از روی رودخانه ایجاد شد و در زمان ساخت، به‌نوعی شاه‌راهی حیاتی محسوب می‌شد، زیرا موجب اتصال بندر امام خمینی(ره) به راه‌آهن سراسری شمال به جنوب شد.
این پل درست در محل پل قدیم اهواز (پل شادروان) ساخته شد و در سال ۱۳۰۸ به بهره‌برداری رسید. اهمیت پل سیاه زمانی بیشتر می‌شود که در زمان جنگ جهانی دوم مورد استفاده نیروهای متفقین قرار گرفت و به این ترتیب حمل نیرو، مهمات و تجهیزات مورد نیاز این نیروها از طریق این پل انجام شد. این پل نقش مهمی در پیروزی نیروهای متفقین داشت و به همین دلیل در آن زمان به پل "پیروزی" معروف شد.
پل سیاه دارای بیش از هزار متر طول، ۶ متر عرض، ۵۲ پایه و دو مسیر رفت و برگشت قطار است. حالا پس از گذشت حدود ۸۰ سال از زمان ساخت این پل، هنوز هم صدای بوق قطارها از روی آن شنیده می‌شود.
پل سفید، هلال نقره‌ای شهر اهواز
اهوازی‌ها به این هلال‌ها عادت کرده‌اند و این پل به نماد شهر اهواز تبدیل شده است. پل "بروکلین" اولین پل فلزی است که در جهان ساخته شده و در کمتر از ۵۰ سال از زمان ساخت آن، پایه‌های پل سفید در اهواز بنا شد.
قدمت این پل هم به زمان پهلوی اول برمی‌گردد و مطالعات اولیه ساخت آن توسط شرکتی سوئدی و اداره طرق و شوارع وقت، انجام شده است. پس از آن یک مهندس آلمانی به همراه همسرش طراحی و ساخت چهارمین پل معلق دنیا را در اهواز آغاز کرد.
"میرزا علی‌خان منصور" در آن زمان وزیر طرق و شوارع ایران بود و با توجه به نیاز شهر اهواز به پلی بزرگ برای اتصال شرق و غرب رودخانه، وی در تاریخ ۱۷ خرداد سال ۱۳۱۳ قراردادی ۱۲ ماده‌ای با "اسکار لیندال"، نماینده شرکت سوئدی "سونسکا انترپرناداکتی پولاکت(سنتاب)" منعقد کرد. ارزش این قرارداد پنج میلیون و ۷۰۸ ریال بود و بر اساس آن، شرکت سوئدی موظف شد مسئولیت احداث پل کارون اهواز، امتحان زمین و تهیه نقشه‌ها را بر عهده گیرد.
اوایل مهرماه ۱۳۱۳ بود که عملیات ساخت این پل در اهواز آغاز شد و پایه‌های پل تا تیرماه ۱۳۱۴ آماده شد. این پل دارای دو هلال بزرگ است و در آن زمان این قطعات فلزی، در کارخانه سوئدی ساخته و به هم متصل شد و در نهایت در ۱۸ مرداد سال ۱۳۱۴، نخستین قطعه فلزی پل سفید اهواز نصب شد. مهندس آلمانی که وظیفه طراحی و ساخت پل را بر عهده داشت، پس از نصب نخستین هلال، از دنیا رفت و مدتی پس از آن، همسرش که در این پروژه او را همراهی می‌کرد، کار را ادامه داد و هلال دوم پل را نصب کرد.
عملیات نصب هلال‌ها و بتن‌ریزی پل تا ۱۲ مرداد سال ۱۳۱۵ به پایان رسید. سرانجام پس از انجام ظریف‌کاری‌ها و آزمایش پل، ۱۵ آبان‌ماه سال ۱۳۱۵ پل سفید اهواز افتتاح شد. این پل بیش از ۵۰۰ متر طول و ۹ متر عرض دارد. دهانه‌های پل ۱۳۶ و ۱۳۰ متر طول دارند. سه دهانه میانی هم ۴۹ متر و دو دهانه کناری هم ۱۲ و ۲۰ متر طول دارند. نکته جالب درباره پل سفید این است که همه قطعات فلزی این پل توسط پیچ و مهره به هم متصل شده‌اند.
پایه‌های این پل بتنی است و با هدف عبور درشکه و وسایل نقلیه سبک ساخته شد، ولی امروز شاهد ترافیکی سنگین بر روی این پل هستیم. پل سفید اهواز که میدان شهدا در شرق کارون را به منطقه امانیه در غرب این رودخانه متصل می‌کند، در سال ۱۳۷۸ با شماره ۲۴۹۳ در فهرست آثار ملی قرار گرفت.
پل سوم؛ پل ترانزیتی
ساخت این پل در سال ۱۳۴۶ آغاز شد و در بهمن‌ماه سال ۱۳۴۹ به بهره‌برداری رسید. با توجه به توسعه مسیرهای زمینی و جابه‌جایی بار از طریق خودروهای سنگین در مسیر بنادر جنوبی کشور به سمت شهرهای شمالی، این خودروها مجبور به عبور از شهر اهواز بودند و با حضور در اهواز، به رودخانه کارون برخورد می‌کردند. با احداث پل سوم اهواز، این پل به مسیر اصلی تردد خودروهای سنگین تبدیل شد و سال‌ها خودروهایی که از سمت بندر امام خمینی (ره) و بندر ماهشهر قصد تردد به شهرهای شمالی کشور را داشتند از روی این پل کم‌عرض عبور می‌کردند.
پل سوم اهواز میدان "پنج‌نخل" را به شمال کیان‌پارس و مسیر خروجی شهر اهواز به سمت اندیمشک متصل می‌کند. حدود سه سال پیش جاده کمربندی شهر اهواز ایجاد شد و به این ترتیب مسیر خودروهای ترانزیتی به سمت این جاده منحرف شد و تا حدودی بار ترافیکی پل سوم کاهش یافت، با این وجود پل سوم این روزها هم بار سنگینی را تحمل می‌کند و شاهد ترافیک صبحگاهی بر روی این پل هستیم.
حدود دو سال پیش بود که مسئولان وقت شهرداری منطقه ۳ اهواز درباره لزوم ترمیم پایه‌های پل سوم هشدار دادند و اعلام کردند که با توجه به این‌که سال‌های طولانی خودروهای سنگین از روی این پل عبور کرده‌اند، پایه‌های آن آسیب دیده و لازم است، ترمیم شوند. طول این پل ۴۹۶ متر و عرض آن ۱۴ متر است.
پل چهارم؛ پل نادری
پس از احداث پل سوم در شمالی‌ترین قسمت شهر اهواز، لزوم ایجاد پلی برای اتصال شرق و غرب اهواز در محدوده مرکزی شهر احساس شد و به این ترتیب عملیات ساخت پل چهارم (پل نادری) آغاز شد. این پل در سال ۱۳۵۴ به بهره‌برداری رسید و به این ترتیب میدان سه‌گوش در منطقه امانیه، به خیابان نادری در مرکز شهر متصل شد.
اگرچه طراحی این پل بسیار ساده است، ولی نقش بسیاری در تردد خودروها در مرکز شهر دارد. پل چهارم تا پیش از انسداد مرکز شهر به دلیل ساخت ایستگاه مترو به مکانی برای راهپیمایی در مناسبت‌های مختلف تبدیل شده بود و با عبور جمعیت از روی این پل، صحنه‌هایی زیبا ایجاد می‌شد. طول این پل ۵۷۶ متر و عرض آن بیش از ۱۶ متر است.
پل پنجم؛ پل دانشگاه
سال‌های میانی دهه ۷۰ بود که احساس شد حجم تردد بر روی پل چهارم اهواز بسیار افزایش یافته و شهروندانی که در مناطق جنوبی شهر، مانند گلستان و محدوده دانشگاه شهید چمران ساکن هستند، برای تردد به مرکز شهر راهی به غیر از عبور از روز پل چهارم نداشتند، به این ترتیب طراحی پل پنجم آغاز شد.
این پل در سال ۱۳۷۵ افتتاح شد و میدان دانشگاه شهید چمران را به میدان جمهوری متصل کرد. پل پنجم اهواز به صورت دو پل در کنار هم ساخته شده و دارای ۴۸۰ متر طول و ۳۰ متر عرض است. یک خط لوله آب شهری هم از وسط این پل عبور کرده است. در حال حاضر تردد از مناطق گلستان، پردیس و محدوده دانشگاه شهید چمران به سمت مرکز شهر از طریق این پل انجام می‌شود.
پل ششم؛ پل فولاد
این پل در جنوبی‌ترین نقطه شهر اهواز ایجاد شده و منطقه "کوت‌عبدالل"ه در غرب کارون را به روستای "چنیبیه" در شرق متصل می‌کند. این پل به پل فولاد معروف است، زیرا مسیر تردد خودروهای حامل شمش‌های فولادی میان دو کارخانه فولاد خوزستان و نورد لوله را کوتاهتر کرده است. پیش از ساخت این پل، خودروهایی که میان این دو کارخانه در تردد بودند باید مسیری ۳۵ کیلومتری را طی می‌کردند، ولی با ایجاد پل ششم، این مسیر به ۱۴ کیلومتر کاهش یافت. این پل ۴۰۰ متر طول و ۲۰ متر عرض دارد و و عملیات ساخت آن در خرداد ۸۳ آغاز و در شهریور ۸۶ به پایان رسید.
پل هفتم؛ پل گفت‌وگوی تمدن‌ها
ساخت این پل از سال ۱۳۷۵ آغاز شد و در بهمن‌ماه سال ۷۷ به بهره‌برداری رسید. این پل هم نقش مهمی در انتقال ترافیک در دو قسمت شرق و غرب کارون دارد و اتوبان آیت‌الله بهبهانی در شرق را به چهارراه توحید در غرب متصل می‌کند.
پل هفتم دارای قوسی زیبا است و با توجه به این‌که منطقه کیان‌پارس را به بافت قدیم شهر متصل می‌کند، به پل گفت‌وگوی تمدن‌ها معروف شده است. این پل به تازگی از سوی شهرداری اهواز نورپردازی شده و بزرگترین آبشار مصنوعی کشور در دو طرف آن ایجاد شده است. این پل ۴۹۰ متر طول و ۱۶ متر عرض دارد.
پل هشتم؛ پل کابلی
با هدف تسهیل تردد خودروها و اتصال مناطق امانیه و مرکز شهر، طراحی و عملیات اجرایی پل هشتم از سال ۸۵ آغاز شد. طراحی این پل متفاوت از دیگر پل‌های کارون است و به صورت کابلی و بدون پایه در حال ساخت است.
این پل ۶۴۳ متر طول و ۱۳ متر عرض دارد و قرار است در چهار مسیر (دو مسیر رفت و دو مسیر برگشت) ساخته شود. این پل دو پایه بزرگ دارد و عرشه پل توسط کابل به این پایه‌ها متصل شده‌اند. پل هشتم پس از ساخت، منطقه امانیه را به خیابان "زند" در مرکز شهر متصل می‌کند.
پروژه ساخت پل هشتم تاکنون بیش از ۹۰ درصد پیشرفت داشته و قرار است در نیمه آبان‌ماه با حضور رئیس جمهور به بهره‌برداری برسد.
پل نهم؛ شمالی‌ترین پل اهواز
با هدف کاهش بار ترافیکی پل سوم، طراحی پل نهم در سال گذشته انجام و عملیات اجرایی ساخت این پل هم از ابتدای سال جاری در شمالی‌ترین قسمت شهر اهواز، جنب پل سوم آغاز شد. گفته می‌شود این پل در کمتر از دو سال ساخته می‌شود و با احداث آن، خودروهایی که از مناطق شمالی شهر، مانند کوی ملت و زیتون قصد تردد به کیان‌پارس را دارند، به جای پل سوم می‌توانند از پل نهم استفاده کنند.
بلوارهای ساحلی که در سال‌های گذشته در شرق و غرب کارون ایجاد شده‌اند، ارتباط پل‌های شهر با یکدیگر را افزایش داده و همین موضوع موجب روان شدن ترافیک شهر شده است.
شهرداری اهواز هم از ابتدای سال جاری نورپردازی این پل‌ها را آغاز کرده و پل "سفید"، به عنوان اولین پل روشن شد. پس از آن پل هفتم به شکلی زیبا نورپردازی شد و بر اساس اعلام سازمان زیباسازی شهرداری اهواز؛ تا پایان سال جاری سه پل دیگر نورپردازی می‌شوند.
وجود پل‌های متعدد در شهر ظرفیت مناسبی است که می‌توان با استفاده صحیح از آن زیبایی شهر اهواز را افزایش داد؛ به این امید که کارون زیبا هم تا همیشه زیر این پل‌ها جاری باشد.
محمدامین صالحی‌نژاد، خبرنگار ایسنای خوزستان
نظرات