خسارت سالانه شش هزار میلیارد تومانی گرد وغبار به پنج استان کشور
وقتی گردوغبارها به خوزستان حمله کردند، بخشی از شهروندان خوزستانی تصمیم گرفتند این استان جنوب غربی را ترک کنند. مهاجرت با استادان دانشگاه، پزشکان، معلم‌های مدارس و... کلید خورد و پس از آن مهاجرت به قشر ثروتمندی رسید که می‌توانستند در بخش‌های مختلف استان سرمایه‌گذاری کنند. البته آن‌طور که «علی‌محمد طهماسبی بیرگانی» مدیر ملی مقابله با پدیده گرد وغبار سازمان حفاظت محیط زیست به «ایران» می‌گوید: «در برآورد خسارت‌های ناشی از گردوغبار به منابع زیستی و اقتصادی، مهاجرت نخبگان و سرمایه‌گذاران دیده نشده است.» پس می‌توان نتیجه گرفت که خسارت سالانه گردوغبارها به استان خوزستان بیش از سه هزار و ۸۶ میلیارد تومان است. این مساله احتمالاً درمورد چهار استان دیگر مورد مطالعه هم صدق می‌کند. خسارات ناشی از بحران‌های اجتماعی و اعتراضات مقطعی هم در برآوردهای ستاد ملی مقابله با پدیده گرد وغبار سازمان حفاظت محیط زیست دیده نشده است.
به‌گفته بیرگانی خسارت‌های برآورد شده توسط ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار، خسارت‌های مستقیم هجوم گردوغبار به پنج استان بحرانی در این حوزه است. او می‌گوید: «در این مطالعات خسارت‌های غیرمستقیم محاسبه نشده است.» مطالعات گروهی از دانشگاهیان نشان می‌دهد ریزگردها باعث افزایش تعداد روزهایی می‌شود که افراد مجبورند گرد‌وخاک را از سر و روی زندگی‌شان پاک کنند. این تکرار در نتیجه هم مشکلات جسمی از جمله کمر درد را در پی دارد هم بشدت مصرف آب را در روزهای گرد وغباری بالا می‌برد.
گرد وغبار جوجه‌های یک روزه را می‌کشد.
گرد وغبار در ایلام تنها نفس شهروندان را به شماره نمی‌اندازد و خیابان‌ها را در غبار فرو نمی‌برد و پنجره‌ها را به جهان بیرون نمی‌بندد، مطالعات ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار سازمان حفاظت محیط زیست نشان می‌دهد این پدیده کاهش تولید ۴۰ درصدی زنبور‌داران ایلامی را هم در پی دارد و سفره آنها را کوچکتر می‌کند.
همین تحقیقات نشان می‌دهد قلب کوچک۸۰ درصد جوجه‌های یک‌روزه هم تاب ایستادن در مقابل گرد و غبار ندارد و از زدن باز می‌ایستد. بیرگانی می‌گوید: «قلب جوجه‌های یک‌روزه سریع می‌زند و نیاز به تنفس بالایی دارند. برای همین در فضایی قرار می‌گیرند که اکسیژن زیادی به آنها برسد. در روزهای گسیل گرد وغبار، مکنده‌ها به جای باد، گرد‌وخاک را وارد مرغداری‌ها می‌کند که به‌تلفات ۸۰ درصدی جوجه های یک روزه منجر می‌شود.»
گرد وغبار وقتی روی برگ‌های سبز درختان و محصولات کشاورزی می‌نشیند عمل فتوسنتز را در گیاهان نیز کاهش می‌دهد. این روند کاهش محصولات زراعی و باغی را در پی دارد. داستان همین‌جا تمام نمی‌شود. به‌گفته بیرگانی وقتی گرد وغبار روی علوفه‌ها می‌نشیند دام‌ها هم آنها را مصرف نمی‌کنند و این مساله کاهش وزن دام را در پی دارد که منجر به خسارت مالی به دامدار می‌شود. ضرر و زیان گرد وغبار تنها به دامداران، کشاورزان و زنان خانه‌دار محدود نمی‌شود، کنسل شدن پروازها و بسته شدن مسیرها باعث خسارت به شبکه حمل‌ونقل کشور هم می‌شود. صنعت برق هم از خسارت گرد وغبار بی‌نصیب نمی‌ماند. هم تاسیسات نیروگاهی خسارت می‌بیند وهم قطعی برق به صنایع وابسته آسیب می‌زند.
بیرگانی دام مازاد و سد‌سازی را دو علت اصلی ایجاد گرد وغبار می‌داند و می‌گوید: «بدون شک یکی از مهم‌ترین اثرات و پیامدهای طوفان‌های گرد وغباردر کشور؛ وارد آمدن خسارت به منابع زیستی و اقتصادی مناطق غبارخیز و سایر مناطق همجوار و متاثر از این پدیده به‌دلیل گسیل غبار و به تبع آن غبارناک شدن نواحی اخیر است. به علاوه آسیب ناشی از این موضوع به سلامت ساکنان و تحمیل هزینه‌های ناخواسته به مردم، یکی دیگر از ده‌ها پیامد وقوع گرد وغبار در کشور است. این در حالی است که برخلاف مطالعات و مدل‌های متعددی که در زمینه پدیده شناسی و شناخت مناطق برخاست و گسیل گردوغبار در کشور و جهان وجود دارد، مطالعات همه جانبه نگر و وسیعی در زمینه برآورد خسارت‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ناشی از وقوع گرد وغبار در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی کمتر قابل مشاهده است.»
او می‌گوید: «بر این اساس ستاد ملی مقابله با پدیده گرد وغبارسازمان حفاظت محیط زیست تصمیم به انجام مطالعات «برآورد خسارت‌های ناشی از گرد وغبار به منابع زیستی و اقتصادی» در پنج استان با حاکمیت غبارخیزی یا متاثر از این پدیده شامل استان‌های خوزستان، ایلام، کرمانشاه، خراسان جنوبی و هرمزگان گرفت تا بر مبنای آن بتواند آمار مستدل و متقنی از خسارت‌های ناشی از پدیده گرد وغبار به منابع زیستی و اقتصادی و همچنین بهداشت و سلامت این استان‌ها برآورد کند
در این بررسی و بر مبنای قیمت‌های پایه سال۱۳۹۷، میانگین سالانه خسارت ناشی از گرد وغبار به بخش‌های اقتصادی و منابع زیستی محاسبه و ارزشگذاری شده است. همچنین میزان این خسارت‌ها به‌صورت مجموع ارزش حال در یک دوره۱۰ ساله (۱۴۰۶-۱۳۹۷) نیز محاسبه و برآورد شده که در آن نرخ تنزیل معادل هفت درصد در نظر گرفته شده است. ارقام این گزارش، میانگینی از مقدار خسارت هر یک از بخش‌های اقتصادی و منابع زیستی در یک دوره ۳ ساله (۹۷-۱۳۹۵) است که بر اساس قیمت‌های پایه سال ۱۳۹۷ ارزشگذاری شده‌اند. همچنین برای هر یک از استان‌ها، میزان خسارت، هم به طور سالانه و هم به‌صورت مجموع ارزش حال خسارت‌ها در یک دوره ۱۰ ساله (۱۳۹۷-۱۴۰۶) محاسبه و برآورد شده است.
او استان خوزستان را بی‌دفاع‌ترین استان کشور در برابر خسارت‌های گرد وغبار می‌داند و می‌گوید:«این مطالعات نشان می‌دهند، بخش‌های کشاورزی، خانوار، صنعت و معدن و بهداشت و درمان به ترتیب و به‌صورت میانگین ۸، ۳۶، ۵۴ و۶ درصد از خسارت‌های ناشی از این پدیده را به خود اختصاص داده‌اند که نشان از ضرورت اهمیت توجه به مساله گرد وغبار در کشور دارد.»
وی عددهای اعلام شده در این گزارش را بیانگر مقدار خسارتی می‌داند که هر یک از منابع زیستی و اقتصادی استان‌های مورد بررسی به‌دلیل گرد وغبار در یک سال متحمل می‌شوند. بیرگانی می‌گوید: «در یک مفهوم دیگر، این ارقام بیانگر منافع اقتصادی است که در صورت کاهش و مهار پدیده گرد وغبار در این مناطق حاصل خواهد شد.» او روی ضرورت سرمایه‌گذاری در طرح‌های مقابله با گرد وغبار تاکید می‌کند و می‌گوید:«با توجه به ماهیت طرح‌های مقابله با گرد وغبار، همانند طرح‌های سرمایه‌گذاری است، برای یک دوره چند ساله اجرا و هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای آنها مشخص و در مقابل، منافع آن نیز که همان «اجتناب از خسارت‌های سالانه ناشی از گرد وغبار» است در یک دوره بلندمدت تحقق خواهند یافت. اما در صورتی که هیچ اقدامی برای مهار یا کاهش گرد وغبارصورت نگیرد ، انتظار می‌رود هر ساله اقتصاد استان‌های مورد مطالعه حداقل به اندازه مقادیر برآورد شده، متحمل خسارت شوند. بنابراین چنانچه اجتناب از خسارت‌ها به‌عنوان منافع اقدامات مقابله‌ای برای کاهش فراوانی و شدت وقوع گرد وغبارتلقی شود، منافع واقعی این اقدامات، تنها محدود به یک سال نخواهد بود بلکه اجتناب از جریان بلندمدتی از خسارت‌های سالانه خواهد بود که در آینده و در صورت عدم اقدام برای کاهش خسارت‌ها بر اقتصاد این استان‌ها تحمیل خواهد شد. بنابراین لازم است، ارزش حال مجموع خسارت‌های سالانه این پدیده در یک دوره بلند مدت محاسبه شود تا برآوردی از مجموع ارزش حال کل خسارت‌های این پدیده در سال‌های آتی (یا ارزش حال کل منافع ناشی از مهار گرد وغبار)، برحسب ارزش ریالی در زمان حاضر، برآورد شود.»
او مجموع ارزش حال کل خسارت‌های گرد وغبار بر اقتصاد پنج استان مورد مطالعه در یک دوره ۱۰ ساله (۱۴۰۶-۱۳۹۷) را معادل ۲/۴۲۱۱۳۸ میلیارد ریال (حدود ۴۲۱ هزار میلیارد ریال) می‌داند و می‌گوید:«با توجه به اینکه مجموع GDP این استان‌ها بر پایه سال ۹۷ معادل ۵۴۹۳۸۵۳ میلیارد ریال بوده است، مجموع مقدار خسارت ناشی از گرد وغبار در یک دوره ۱۰ ساله (برحسب ارزش حال پول) در این استان‌ها، معادل ۷/۷ درصد از کل تولید ناخالص داخلی آنها در یک سال است.»
او در نتیجه‌گیری این مطالعات می‌گوید: «بر این اساس، چنانچه هیچ‌گونه اقدامی برای مهار و کاهش فراوانی و شدت وقوع پدیده گرد وغبار در این استان‌ها صورت نگیرد، در یک دوره ۱۰ ساله (تا سال ۱۴۰۶) این استان‌ها مجموعاً ۴۲۱ هزار میلیارد ریال از این بابت متحمل خسارت خواهند شد. به‌عبارت دیگر چنانچه با انجام اقدامات موثر بتوان گرد وغبار را به‌طور کامل مهار یا تا سطح قابل توجهی کاهش داد، رفاه اقتصادی جامعه این استان‌ها بیش از ۴۲۱ هزار میلیارد ریال در یک دوره ۱۰ ساله بهبود خواهد یافت. این رقم به‌عنوان منفعت اقتصادی قابل حصول از اقدامات کنترل و مهار گرد وغبار، نشان می‌دهد که چنانچه به‌همین میزان در این استان‌ها برای پدیده گرد وغباردر این دوره ۱۰ ساله سرمایه‌گذاری شود (به ارزش فعلی)، از توجیه اقتصادی برخوردار خواهد بود. بیرگانی امیدوار است نتایج این بررسی‌ها زمینه ایجاد انگیزه مثبت در مسئولان و کارشناسان مرتبط با موضوع به‌منظور مدیریت و سازگاری با پدیده گرد وغبار در کشورمان را فراهم کند. این موضوع را هم باید در نظر گرفت که استان‌هایی که بیشترین خسارت را از هجوم و حضور گرد وغبار می‌بینند، همین امروز هم به‌لحاظ اقتصادی شرایط مطلوبی ندارند و اگر در مقابل گرد و غبار بی‌دفاع بمانند در یک دهه آینده شرایط اقتصادی و زیستی آنها به مراتب بدتر خواهد بود.
نظرات