آیتم‌های اساسی برنامه‌ریزی شهری در عصر پساکرونا
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شورای شهر مشهد، صدیقه لطفی در این وبینار و در آغاز صحبت‌های خود اثرات کوید ۱۹ را به سه بخش اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تقسیم کرد و گفت: در حوزه اقتصادی مهم‌ترین اثرات رصد شده از کرونا رکود بی‌سابقه بازارها، از دست رفتن مشاغل، بروز بحران‌های مالی و افزایش هزینه شهرداری‌ها بوده است.
وی افزود: پس از رکود سال ۱۹۳۰، اثر اقتصادی کرونا بر بازارهای مالی بزرگ‌ترین شوک تاریخ قلمداد می‌شود. از دست رفتن ۳۰۰ میلیون شغل و اختلال در فعالیت ۴۵۰ میلیون کمپانی در جهان، اختلال در ارائه خدمات و توزیع تجاری، حمل‌ونقل و آسیب جدی به بخش گردشگری و فشار مضاعف بر تأمین منابع مالی شهرداری‌ها به دلیل کاهش مالیات‌ها و عوارض ازجمله اتفاقاتی است که در مدت کوتاه بروز کرونا تا به امروز شاهد آن بوده‌ایم.
استاد دانشگاه مازندران با اشاره به تجارب شهرهای مختلف جهان از اروپا تا آمریکا، به بررسی نتایج مطالعات شهرداری‌ها در نقاط مختلف جهان در باب منابع مالی در سطوح محلی منطقه‌ای و ملی پرداخته و هزینه‌های بالای قرنطینه و تأمین خدمات و بسته‌های حمایتی طبقات نیازمند را مورد تحلیل قرار داد.
در خصوص اثرات اجتماعی نیز لطفی به مواردی چون آسیب طبقات اجتماعی و اقلیت‌های نژادی، افزایش خشونت خانگی و افزایش آسیب‌های روانی اشاره کرد و گفت: خشونت خانگی در همین مدت به میزان ۳۰ درصد در فرانسه رشد داشته و در بریتانیا تقاضای کمک‌های اجتماعی افراد ۶۶ درصد افزایش پیداکرده است.
همچنین رعایت فاصله اجتماعی قرنطینه و محدودیت فضاهای عمومی سبب بروز اولیه علائم عدم سلامت روان در بسیاری از جوامع شده. افزون بر این‌ها در مناطقی با ترکیب نژادی متفاوت مانند بسیاری از شهرهای اروپا شرایط پیش‌آمده سبب تحمیل آسیب بیشتر به طبقات پایین اجتماعی و اقلیت‌های نژادی شده است.
وی در توضیح تبعات زیست‌محیطی کرونا نیز به مواردی چون کاهش انتشار گازهای مضر، بهبود کیفیت هوا و افزایش زباله خانگی و بیمارستانی اشاره کرد و افزود: ازجمله تبعات مثبت کرونا می‌توان به کاهش انتشار گازکربنیک تا ۸ درصد و تأثیر مثبت کاهش حمل‌ونقل بر کیفیت هوا و کاهش ۵۰ تا ۷۵ درصدی آلودگی هوا در شهرها اشاره کرد.
هرچند افزایش حجم زباله خانگی غیر بازیافتی مانند ماسک و دستکش در حدود ۳۰ درصد و افزایش ۶۰۰ درصدی زباله‌های عفونی در بیمارستان‌ها از تبعات منفی این شرایط بوده است.
پاندمی‌ها و شهرها
لطفی در ادامه انواع پاندمی¬هایی که پیش‌ازاین جوامع بشری با آن مواجه شده و تجربه‌های خاصی را از خود بروز داده‌اند موردبررسی قرار داد.
وی به مواردی چون مرگ سیاه و تأثیر آن بر طراحی شهرها به‌منظور طراحی فضاهای عمومی بزرگ‌تر و رشد شهر جهت گریز از تراکم بالا اشاره کرد و گفت: در خلال بیماری طاعون در قرن نوزدهم باهدف رعایت بهداشت عمومی در خیابان‌های لندن سیستم فاضلاب شهری طراحی شد. در هنگام بروز بیماری آنفولانزای اسپانیایی در ۱۹۱۸ که مرگ ۵۰ میلیون انسان و آلوده شدن پانصد میلیون نفر در جهان را سبب شد شاهد کاهش رشد شهرها و محدودیت زندگی عمومی و همچنین استفاده از معابر پیاده شدیم.
در تقابل با بیماری ایدز نیز در سال ۱۹۸۵، بیماری سارس در سال ۲۰۰۲، بیماری سل در آفریقای جنوبی در ۲۰۰۶ و نظایر آن‌ها نیز اتفاقات مشابهی افتاد که به اصلاح روند زندگی در شهرها و بازنگری در برنامه‌ریزی برای آن‌ها منجر شد.
استاد دانشگاه مازندران در ادامه گفت: تقابل پاندمی و شهر در ۵ فصل اساسی چالش‌انگیز است که عبارت‌اند از تراکم، ساختار خیابان‌ها، حمل‌ونقل و فضاهای عمومی، فضای سبز و طراحی ساختمان و مسکن و نابرابری‌های موجود.
وی در ادامه تجربیات شهرداری‌های مختلف جهان در هریک از این موضوعات را مطرح و نکات برجسته و مفید این اتفاقات را عرضه کرد.
به گفته لطفی، با توجه به رابطه مستقیم تراکم با شیوع بیماری‌ها مسئله بازنگری در تراکم به مسئله بسیار مهمی تبدیل‌شده و گواه آن تعطیل شدن فضاهای عمومی ازجمله رستوران‌ها عبادتگاه‌ها و مراکز آموزشی و نتایج کاهنده اپیدمی بوده است هرچند باید کنترل تراکم را در کنار عوامل اجتماعی و اقتصادی موردبررسی قرار داد.
وی در خصوص ساختار خیابان‌ها نیز بر لزوم طراحی مجدد خیابان و اضافه شدن مسیر دوچرخه‌سواران و عابران پیاده تأکید کرده فضاهای عمومی ضد باندمی و تاب آور را نیاز امروز شهرها برشمرد. همچنین تجربیات شهرهای مختلف جهان را در طراحی فضاهای عمومی و یا تغییر موقت کارکرد خیابان‌ها، به‌نحوی‌که فاصله اجتماعی رعایت شده باشد را مدنظر داشت. جایگزینی دسترسی مجازی به‌جای دسترسی‌های فیزیکی نیز از مواردی بود که لطفی بر آن تأکید ورزیده مثال‌های متعددی از تجربیات کشورهای مختلف را مورداشاره قرار داد.
استاد دانشگاه مازندران در حوزه حمل‌ونقل عمومی به مشکلات متعدد آن اشاره کرد و گفت: حمل‌ونقل عمومی درواقع دروازه ورود بیماری‌هاست و محدودیت در حمل‌ونقل عمومی ازجمله اتوبوس، مترو، قطار و هواپیما، تغییر استراتژی‌های ایمنی بهداشتی در ایستگاه‌های عمومی و محدود کردن ازدحام جمعیت، کنترل بهداشت کارمندان و اپراتورها از مواردی است که در شهرهای مختلف جهان بر آن تأکید شده و برنامه‌های متعددی برای آن در نظر گرفته شد.
استاد دانشگاه مازندران در ادامه بر توجه به نقش پارک‌ها و فضای سبز در دوران قرنطینه برای بهبود جسمی و سلامت روان شهروندان تأکید کرد و گفت: در برنامه‌ریزی‌های شهری باید منطقه بندی درست فضاهای سبز مدنظر قرارگرفته و این فضاها ازنظر کنترل انتقال ویروس دارای مطالعات دقیق باشد. همچنین طراحی‌های شهری طوری انجام می‌شود که در تقابل با پاندمی‌ها امکان نوبتی شدن استفاده از پارک در سطوح محلی باهدف رعایت فاصله اجتماعی و کاهش ازدحام امکان‌پذیر باشد.
لزوم تحقیق بیشتر و حمایت از شهرداری‌ها
لطفی در جمع‌بندی صحبت‌های خود بر ارزیابی و برآورد آسیب‌های بحران در شهرهای ایران تأکید کرد و گفت: کرونا نشان داد ارتباط نزدیک‌تر دانشگاه‌ها و شهرداری‌ها در شناخت بحران و ابعاد آن تا چه میزان لازم است. همچنین هرچند تجربیات جهانی برای ما ارزشمند است اما با توجه به شرایط اقلیمی اجتماعی فرهنگی و اقتصادی جامعه باید از این تجربیات بهره برد اما رویکردهای محلی را حفظ کرد. در برنامه‌ریزی‌های شهری نیز لازم است گروه‌ها و مکان‌های آسیب‌پذیر را بیش از گذشته مورد توجه قرار دهیم البته از سرمایه‌گذاری درزمینه ابزارهای مجازی غافل نشویم.
وی همچنین خواستار آن شد پروژه‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های کشور در رشته‌های مرتبط با برنامه‌ریزی شهری به سمت شناخت و ارائه راهکارهای مفید در این زمینه هدایت شود.
نظرات