توسعه شهر مبتنی بر حمل و نقل عمومی"TOD "
شهریار تبریز / محمد جام کسری*: شاخص‌های توسعة حمل‌ونقل محور را می توان در پنج اصل کلی؛ ۱- توسعة فشرده و متراکم؛ ۲- اختلاط کاربری‌ها؛ ۳- پیاده‌مداری؛ ۴- تسهیلات حمل‌ونقل و جابه‌جایی؛ و ۵- ارتباط و پیوستگی خلاصه کرد.
شهر تبریز نیز به عنوان پنجمین کلانشهر کشور امروزه با مشکلات عدیده ترافیکی مواجه است. برای حل این مشکل، پیشنهاد احداث خطوط اتوبوس‌رانی تندرو(BRT) و قطار شهری در طرح جامع ترافیک مطرح گردیده که هم اکنون خط اتوبوس‌رانی تندرو از محور شرق به غرب شهر و خط یک مترو از ائل گلی تا میدان ساعت اجرا شده است؛ ولی تغییر محسوسی در رفع مشکلات ترافیکی رخ نداده است. یکی از مهم‌ترین دلایل این امر، ناهماهنگی بین برنامه‌ریزی ترافیک با برنامه‌ریزی کاربری اراضی در شهر تبریز است که همواره به مشکلات ترافیکی شهر دامن زده است.
بر این اساس، طرح جامع جدید شهر تبریز رویکرد ترافیکی خود را مبتنی بر توسعه حمل‌ونقل‌محور (TOD) و مدل گرهی- ترانزیتی قرار داده و در پیشنهادهای خود علاوه بر مرکز سنتی شهر، دو مرکز و هستة فرعی با عنوان شهرهای لبه‌ای داخلی را پیشنهاد داده است. این محدوده‌ها، محدودة غرب تبریز به مرکزیت «ایستگاه راه‌آهن» و محدودة شرق تبریز به مرکزیت «دانشگاه تبریز» است.
اما نتایج تحقیقات انجام یافته در رابطه با ارزیابی هسته‌های پیشنهادی طرح جامع بر اساس اصول و شاخص‌های توسعة حمل و نقل محور حاکی از آن است که هیچ کدام از هسته‌های پیشنهادی طرح جامع در وضعیت موجود، ظرفیت تبدیل شدن به یک مرکز توسعة حمل و نقل محور را ندارند و در صورت تبدیل شدن باید تغییرات وسیعی را در ساختار فضایی خود ایجاد کنند که مستلزم صرف زمان و هزینه‌های هنگفتی برای بدنة مدیریت شهری است و در بعضی محدوده‌ها نیز امکان این تغییرات وجود ندارد؛ چرا که محدودة اراضی دانشگاه تبریز به هویت فرهنگی شهر شکل داده و تغییر کاربری آن تقریباً غیرممکن است.
در محدودة راه‌آهن نیز، وجود خط آهن و تأسیسات مربوط به آن مانع بزرگی بر سر راه توسعة این محدوده بوده و حضور صنایع محور غرب تبریز و تصفیه‌خانة فاضلاب شهری در مجاورت این محدوده از مطلوبیت محیطی برای بارگذاری جمعیتی در آن کاسته است.
از این رو، در صورت تحقق نیافتن هسته های پیشنهادی طرح جامع، می توان از سایر بخش‌های شهر بدین منظور استفاده شود؛ در داخل محدوده شهر تبریز اراضی بایر و دست‌نخورده متعدد و نیز اراضی با کاربری ناسازگار شهری (اراضی ای که باید به خارج از محدوده شهر انتقال یابند) وجود دارند که با یک طراحی مناسب به بهترین نحو به مراکز TOD تبدیل می‌شوند؛ اراضی ساری زمین و محدودة پادگان ارتش و میدان تیر در محور شرق و اراضی لاله در محور غرب از جملة این اراضی است.
از ویژگی‌های این اراضی، مجاورت لبه‌های اراضی ساری زمین و پادگان ارتش با کمربندی میانی و اتوبان کسایی و مجاورت اراضی لاله با ایستگاه متروی لاله است که با یک برنامه‌ریزی درست امکان تبدیل آنها به مراکز توسعة حمل‌ونقل‌محور وجود دارد. این امر مستلزم انجام مطالعات تفصیلی امکان سنجی تحقق توسعة حمل‌ونقل محور در محدوده های یاد شده است که در برنامه راهبردی- عملیاتی شهرداری تبریز(۱۴۰۲-۱۳۹۸) این مهم لحاظ شده است.
به طوری که در ماده ۴۹ برنامه، بر "ایجاد هماهنگی و ارتباط متقابل بین سیستم حمل‌ونقل و نحوه توزیع فضایی کاربری زمین با سیاست‌ها و آئین نامه های حمل‌ونقل و ترافیک" تاکید شده و انجام "مطالعات توسعه شهر مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی (TOD)" در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته است.
......................................
*کارشناس برنامه ریزی اداره کل برنامه و بودجه شهرداری تبریز
لینک اصل خبر در سایت شهرداری تبریز
نظرات