پرنده‌نگری موثر در رونق گردشگری
پرنده‌نگری در نقاط مختلف دنیا هواداران و متقاضیان بی‌شماری دارد و صدها هزار پرنده‌نگر حرفه‌ای درآمدهای کلانی را از رهگذر این نوع توریسم یا گردشگری عاید کشورهایی میکنند که با اقلیم متنوع خود میزبان پرندگان از سراسر جهان هستند.اقلیم متنوع ایران نیز در فصل‌های بهار و پاییز، کشورمان را به مقصد انواع فراوانی از پرندگان کوچنده تبدیل کرده است و شاید از همین رو روز ملی پرنده‌نگری تنها روز برای نشان دادن ارزش پرندگانی که در آسمان‌های مرزوبوم ما پرواز میکنند، نیست؛ بلکه روزی است برای یادآوری استفاده از ظرفیت‌های ارزشمند طبیعت بدون آسیب رساندن به آن‌ها.
حضور گردشگران حیات‌وحش در طبیعت با هدف تماشا و لذت بردن از زیبایی‌های طبیعت، موجب آرامش جامعه و افزایش شناخت افراد نسبت به محیط پیرامونی، ایجاد رابطه دوستانه با حیات‌وحش و تلاش برای حفظ محیط و جلوگیری از تخریب آن‌ها می‌شود.
در این نوع گردشگری به ارتباط میان افراد و گونههای موجود در طبیعت توجه بسیاری شده است و طیف فعالیتهای متنوعی را از بازدید حیات‌وحش گرفته تا لمس آن‌ها، دربرمی‌‌گیرد.
پرنده‌نگری در گردشگری حیات‌وحش ازجمله فعالیتهای درحال رشد است و روزانه افراد بیشتری به این شاخه از گردشگری علاقه‌مند می‌شوند؛ این فعالیت درصورتی که با برنامه‌ریزی صحیح انجام شود، نه‌تنها آسیبی به زیستگاه پرندگان وارد نمی‌کند، بلکه موجب کاهش استرس پرندگان، بهبود زیستگاه، حمایت از تنوع زیستی، افزایش آگاهی‌‌های عمومی نسبت به آن‌ها، تاثیرات آرامش‌دهنده بر انسان‌ها، بهبود وضعیت معیشتی جوامع محلی، درک جایگاه پرندگان برای برنامه‌ریزی بلندمدت و شناسایی گونههای آسیب‌پذیر است.
روز دوم آذرماه به‌مناسبت روز ملی پرنده‌نگری نامیده شده است که در این راستا با معاون محیط‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان به گفت‌وگو نشستیم و نظرات وی در مورد این روز و اهمیت پرندگان در استان همدان را جویا شدیم:
معاون محیط‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان با بیان اینکه پرندگان یکی از مظاهر زیبایی در طبیعت محسوب می‌شوند، گفت: علاوه‌بر جلوه زیبایی که پرندگان به طبیعت هدیه می‌دهند، در بحث گردشگری و جذب مسافر و توریست نیز نقش موثری ایفا میکنند.
مهدی صفی خانی با بیان اینکه کشور ایران دارای اقلیم چهارفصل است و این موضوع جذابیت زیادی برای گردشگران و علاقه‌مندان به پرنده‌ها در سطح جهان دارد، عنوان کرد: علاقه‌مندان و گردشگران فراوانی سالانه به ایران سفر میکنند و از زیستگاه‌ها و تالاب‌هایی که پرندگان در آن حضور دارند، بازدید میکنند.
وی با اشاره به اینکه اهمیت دادن به زیستگاه‌ها و تالاب‌ها باعث می‌شود که گردشگران و علاقه‌مندان بیشتری به این مناطق مراجعه کنند، خاطرنشان کرد: افزایش گردشگر و علاقه‌مند باعث می‌شود که عواید زیاد شغلی، اقتصادی و گردشگری برای آن منطقه و تبع آن کشور حاصل شود.
معاون محیط‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان با بیان اینکه امسال در تمام جهان شاهد شرایط خاصی به‌دلیل وجود بیماری کرونا هستیم، اذعان کرد: متاسفانه امسال به‌دلیل وجود بیماری کرونا موفق به اجرا و یا برنامه‌ریزی در این خصوص نشدیم.
صفی خانی گفت: پرندگان استان همدان به‌لحاظ زیستگاهی به دو نوع پرندگان خشک‌زی و آبزی تقسیم‌بندی می‌شوند که پرندگانی مثل ماکیان و شکاری خشک‌زی هستند و به‌جز مصرف تغذیه‌ای از آب، نیازی به آب ندارند.
* تخریب زیستگاهی، میش‌مرغ را فراری داد
وی با بیان اینکه میش‌مرغ پرنده زیبا، ارزشمند و نادری است که در سنوات گذشته در شهرستان اسدآباد زیست داشته، عنوان کرد: هجوم کشاورزان و دست‌اندازی بشر به زیستگاه این گونه زیبا موجب شد که دشت اسدآباد واقع در مجاورت منطقه حفاظت‌شده آلموبلاغ که در گذشته‌ای نه‌چندان دور زیستگاه نادرترین گونه جانوری جهان به‌نام «میش‌مرغ» بود، تهی از آن شود.
معاون محیط‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان ادامه داد: همچنین توسعه دام‌داری در روستاها، افزایش کوچ عشایر به محدوده زندگی میش‌مرغ و افزایش جمعیت و تردد افراد به زیستگاه این پرنده از دیگر عوامل نایاب شدن این گونه زیبا در دشت اسدآباد عنوان شد؛ درعین‌حال ایجاد یک شهرک صنعتی در محدوده زندگی میش‌مرغ نیز از دیگر مولفه‌هایی بود که در زوال این گونه تاثیر بسزایی داشت.
صفی‌خانی با بیان اینکه احیای زیستگاه‌های این پرنده نادر بسیار زمان‌بر و سخت است، مطرح کرد: به‌دلیل توسعه کشاورزی و ساخت‌وسازها در نزدیکی محل زیستگاه این پرنده، عملاً احیای آن امکان‌پذیر نیست.
* تالاب‌ها نقش مهمی در حیات پرندگان آبزی دارند
وی با بیان اینکه گونه‌هایی که زیستگاهشان وابسته به آب است تمایل زیادی به زندگی در تالاب‌ها دارند، عنوان کرد: استان همدان با داشتن سه تالاب طبیعی آق‌گل ملایر، پیرسلمان اسدآباد و چم‌شور اسدآباد در وضیعت مطلوبی برای زیستگاه‌های پرندگان آبزی قرار دارد.
* چهره تالاب پیرسلمان زیر پای پسماند‌های گردشگران
معاون محیط‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان با بیان اینکه مهم‌ترین مشکل تالاب پیرسلمان تولید زباله توسط گردشگران این منطقه است، ابراز کرد: با وجود کوچک بودن این تالاب، مشکلی برای تامین آب پرندگانی که این تالاب را برای زیستگاه خود انتخاب کرده‌اند، نداریم و شرایط زیست‌محیطی آن دائماً احیا می‌شود و تنها مشکل تولید پسماند و رها کردن زباله‌های گردشگران در منطقه است.
* خشکی تالاب چم‌شور موجب مهاجرت پرندگان این منطقه شده است
وی افزود: خشک‌سالی‌های مداوم، چاه‌های غیر مجاز و برداشت بی‌رویه کشاورزان از تالاب مهم‌ترین عامل نابودی تالاب چم‌شور است، به‌طوری که بارش‌های مناسب امسال هم نتوانست این تالاب را زنده کند.
صفی‌خانی در ادامه گفت: چرای بی‌رویه دام‌ها به‌ویژه عشایر نیز یکی دیگر از عوامل فرسایش خاک و تخریب بستر تالاب بوده که همه این عوامل دست در دست هم موجب خشکی این تالاب و درنتیجه مهاجرت پرندگان این منطقه شده است.
* میزبانی تالاب آق‌گل ملایر از پرندگان بی‌نظیر بوده است
معاون محیط‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان با بیان اینکه تالاب آق‌گل ملایر در چهار سال گذشته بهترین و مساعدترین شرایط زیست‌بومی را تجربه کرده است، عنوان کرد: با وجود آنکه این تالاب فصلی است، اما طی چهار سال گذشته در شرایط آبی بسیار خوبی قرار گرفته؛ به‌طوری که طی چهار سال هیچ‌گاه گزارشی از خشکی این تالاب نشده است.
وی با بیان اینکه شرایط زیستی در این تالاب موجب شده است که شاهد حضور بی‌نظیر پرندگان در این زیستگاه باشیم، اذعان کرد: سرشماری پرندگان آبزی و کنارآبزی طی ماه‌های اخیر بیانگر این امر بود که تالاب آق‌گل پذیرای پرندگان آبزی و مهاجر همچون حواصیل است و در کنار این تالاب زادآوری و جوجه‌آوری داشتند.
صفی‌خانی با بیان اینکه اگر شرایط زیست‌بومی این تالاب مساعدتر شود شاهد جوجه‌آوری پرندگان هم خواهیم، گفت: با ارتقای سطح این تالاب و کمک به احیای آن در سال‌های آینده، شاهد حضور پرندگان از گونههای متفاوت‌تر و یا جوجه‌آوری پرندگان در منطقه خواهیم بود.
سخن آخر:
تقریباً همه پرنده‌نگرهای واقعی به حفاظت از طبیعت ایمان دارند و برای هرچه بهتر انجام شدن این فعالیت بر پایداری زیستگاه‌ها و حفاظت از محیط‌زیست، پافشاری میکنند؛ یک زیستگاه تخریب‌شده جایگاه مناسبی برای تماشای پرندگان نخواهد بود، از این نظر اگر فعالیت مذکور با مدیریت مناسبی انجام شود، به‌عنوان بازوی حفاظتی پُرتوانی در خدمت سازمان‌‌های حفاظتی محیط‌زیست خواهد بود که می‌تواند بخش بزرگی از نظارت و پایش ارزیابی زیستگاه‌ها و مناطق طبیعی را به انجام رساند که خود مسئله بسیار مهمی است.
اگرچه در سال‌های اخیر با بروز خشک‌سالی‌ها به این ظرفیت لطماتی وارد آمده و به کاهش مهاجرت پرندگان منجر شده است، اما دلیل این کاهش فقط خشک‌سالی نبوده و عوامل دیگری نیز داشته که از آن جمله می‌توان به فرهنگ‌‌های نادرست و عدم آشنایی با چگونگی برخورد با پرندگان مهاجر از سوی ساکنان مناطقی که این پرندگان را می‌‌پذیرند، اشاره کرد.
به‌هرحال امروزه پرنده‌نگری به‌عنوان مشاهده و بررسی پرندگان در طبیعت بخشی از فعالیت بوم‌گردی یا اکوتوریسم به‌شمار می‌آید و هنگام کوچ بهاره و پاییزه پرندگان می‌توان بیشترین گونههای پرنده را مشاهده کرد. از بهترین سایت‌های پرنده‌نگری در ایران می‌توان از مرداب انزلی، جزیره قشم، دریاچه ارومیه و شبه‌جزیره میانکاله نام برد.
اخیراً سایت اینترنتی پرنده‌نگری در ایران نیز توسط گروهی از دوست‌داران طبیعت و پرندگان راه‌اندازی شده که می‌تواند راهنمای علاقه‌مندان باشد.
لینک اصل خبر در سایت سازمان حفاظت محیط زیست
نظرات