بازی‌های بومی و محلی

• دوشنبه 1 دی 1399
• 0 نظر

بازی‌های بومی و محلی

شهریار تبریز : بازی ها به طور عام دارای یک بار فرهنگی هستند و بازی های بومی، قبیله ای، محلی و سنتی ایرانی علاوه بر بار فرهنگی، از جذابیت و تنوع بالایی نیز برخوردار هستند.

با توجه به پهناوری اقلیمی و قومی و قبیله ای در ایران، انواع بازی‌ها با هدف‌های خاص طراحی شده و میان مردم رایج بوده است.

بالغ بر ۱۵۰ نوع بازی سنتی در ایران وجود داشته که به مرور زمان و تغییر شیوه‌های زندگی، نسل امروز با بسیاری از آنها بیگانه است. این بازی‌ها در دو گروه فضای باز و فضای بسته تقسیم بندی شده و این امکان را برای افراد مهیا می‌کرده اند که در هر مکان و شرایطی بتوانند از اوقات خود بهترین بهره را ببرند.

برخی از بازی‌ها به لحاظ اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در اکثر نقاط ایران مشترک بوده‌اند مانند به شین پا شو، شمع گل پروانه، شاه وزیر، عمو زنجیرباف، کش بازی، یه قل دو قل، هفت سنگ، وسطی، تخم مرغ بازی، توپ بازی، توپ چرخی، تیله بازی و...

بازیهای محلی آذربایجان آمیزه‌ای از شور، هیجان، تفریح و سرگرمی و یکدستگی و انسجام با رویکرد گردشگرپذیری است و مردم آذربایجان در روزگاران گذشته و به دور از زندگی ماشینی برای حفظ قوای جسمی و روحیه خود با انجام بازی‌های محلی در کنار انجام تفریح و سرگرمی، وحدت و انسجام خود را برای رویارویی با مشکلات و مهاجمان حفظ می‌کردند.

وسایل مورد استفاده در بازی ها همه از محیط طبیعی به دست می‌آمد و از وسایل مدرن و تکنولوژی‌های جدید خبری نبود؛ بازی در فضای آزاد برگزار می‌شد و به جای کسالت منجر به شارژ روحی بازیکنان می‌شد.

برخی از بازی های بومی و محلی آذربایجان در شکل های مختلف در مناطق مختلف برگزار می‌شوند

در ادامه برخی از بازی های سنتی و محلی آذربایجان معرفی شدداند.

تولاما، بش داش، پولونج آغاج، آرادا وردو، اته‌گه داش قویدو، اثرمنی جیزیغی، جولاتوتما، دیوارا ووردی، پیشک قاشدی، قاچان قاچان، گوندوم کوشدوم، گوزو باغلیجی، گیزلنپاج، ناققیچلی و...

· جولاتوتما

به دلخواه روی زمین بازی چاله‌هایی می کنند که یک توپ کوچک یا گردو در آنجا بگیرد. در داخل هر چاله تعدادی سنگریزه میریزند. بازیکنان به توبت، توپ را به طرف چاله‌ها قل می دهند. اگر توپ در چاله‌ای افتاد به ازای آن یکی از سنگریزه‌های داخل چاله را بر می‌دارند تا سنگ داخل چاله‌ها تمام شود. سپس سنگها را می‌شمارند. سنگ هرکس بیشتر بوده برنده نهایی است.

· دیوارا ووردی

بازیکنان سنگها یا دگمه‌ها را به تساوی بین خود تقسیم می کنند و در فاصله معین از یک دیوار، خطی می‌کشند. روی دیوار هم علامتی می‌گذارند که نشانه آن است که نباید سنگ‌ها یا دگمه‌ها از آن حد تجاوز کند سپس هریک از بازیکنان به نوبت سنگ خود را پرتاب می‌کنند. اگر سنگی به بالای خط تعیین شده روی دیوار اصابت کند، دیگر به بازیکن بازگردانده نمی‌شود. پس از انجام پرتاب‌ها هر بازیکنی که سنگ بیشتری داشته باشد، برنده است.

· پولونج آغان

ابزار این بازی یک چوب بلند و یک چوب کوتاه است. چوب کوتاه روی دو سنگ قرار می‌گیرد. یکی از بازیکنان با چوب بلند به زیر آن می‌زند. بازیکن دیگر باید سعی بکند آن را در هوا بگیرد. اگر موفق شد جای دو بازیکن عوض میشود؛ اما اگر موفق نشد چوب کوتاه را برمی‌دارد و شعری می خواند که کلمه آخر آن به هو ختم می‌شود. در اینجا باید هورا بکشد و به طرف محل چوب بزرگ و سنگ‌ها بدود، بدون آنکه نفس تازه کند. اگر موفق شد که خود پرتاب بعدی را انجام می‌دهد، اگر نتوانست از بازی کنار می رود.

· گؤزو باغلیجی

محدوده ای را تعیین می‌کنند و یکی از بازیکنان گرگ می‌شود. چشم او را می‌بندند و چند دور او را دور خودش می‌گردانند، سپس او را رها می‌کنند. در این بازی روی چند نکته باید توافق شود: اول اینکه بازیکنان دیگر برای جلب توجه گرگ سر و صدا بکنند یا در سکوت خود را از مسیر گرگ دور کنند. دوم اینکه گرگ پس از گرفتن یک نفر چشم خود را باز کند یا پس از گرفتن همه بازیکنان .

· ناققیچلی

فضای محدودی را مشخص می کنند. یک نفر گرگ می شود و پای خود را بالا می گیرد و لیلی می کند و دنبال سایرین می‌رود تا آنها را بگیرد. اگر بتواند کسی را بگیرد او گرگ می‌شود. گاه توافق می‌شود که گرگ بتواند نوک پای خود را به زمین بگذارد، یا پای خود را عوض کند. توافق دیگری که در ابتدای بازی صورت می‌گیرد بر سر این است که آیا گرگ باید یکی از بازیکنان یا همه آن‌ها را بگیرد.

برگرفته از کتاب فرهنگ شهروندی/ راهنمای تسهیل گران/ پایه ۹