کارتن خواب ها؛ طردشدگان اجتماعی جوامع امروز

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شهرداری مشهد، در جوامع کارتن خواب ها و افراد بی خانمان به عنوان یکی از آسیب پذیر ترین و حاشیه ای ترین گروه ها محسوب می شوند زیرا شرایط حاکم سبب شده است که آنان از تمامی فرصت های خود برای مشارکت در زندگی اجتماعی محروم شوند.
کارتن خوابی صرفا یک فقدان مکانی نیست بلکه این پدیده به غیاب آن دسته از روابط اجتماعی که برای افراد حسی از تعلق را ایجاد می کند نیز اشاره دارد. در واقع کارتن خوابی یکی از اشکال زندگی حاشیه ای است که در دوران مدرن شکل منحصر به فردی به خود گرفته و گریبان گیر بسیاری از کشور ها است.
مسیر بی خانمانی صرفا محدود به یک عامل نیست بلکه در هم تنیدگی چند عامل سبب بروز یک وضعیتی بحرانی برای افراد شده است که این موارد زمینه گسست روابط خانوادگی و از دست دادن سرپناه را فراهم کرده است.
از جمله عوامل دخیل در بروز این پدیده می توان به اعتیاد و مصرف و موارد مخدر، ناتوانی هایی جسمی و روانی و مهاجرت و عدم تطابق با محیط جدید اشاره کرد.
موضوع اعتیاد به قدری با موضوع کارتن خوابی عجین شده است که براساس عقاید قالبی موجود، کارت خواب ها، معتادانی هستند که از خانواده و دوستان خود طرد شده و به ناچار خیابان را به عنوان سرپناه خود برگزیده اند و برای تامین مخارج خود به مشاغلی همچون تفکیک ضایعات و تکدی گری روی آورده اند؛ درصورتی که رابطه میان اعتیاد و بی خانمانی بسیار پیچیده است و گاها این دو یکدیگر را تشدید کرده و فرد را تاسرحد مرگ پیش می برد.
یکی از گام های موثر برای بهبود این وضعیت این است که مسئولین و مدیران شهری وجود چنین افرادی را در سطح شهر بپذیرند و راهکارهای بلند مدت و کوتاه مدتی را برای ساماندهی این موضوع برنامه ریزی کنند. در این راستا شهرداری مشهد تاکنون اقدام به احداث ۱۰ گرمخانه، راه‌‌ اندازی دو گرمخانه سیار، اختصاص ۱۰ ون برای انتقال کارتن‌خواب ‌ها و احداث کمپ نگهداری از معتادان متجاهر در حسن آباد برای ساماندهی افراد بی‌خانمان و کاهش آسیب‌ های اجتماعی کرده است، گام هایی که فراتر او وظائف محول شده به این سازمان در بحث ساماندهی این افراد است،
در این راستا بازدیدی از دو گرمخانه عباس آباد با ظرفیت ۵۰ نفر و گرمخانه فجر با ظرفیت ۸۴ نفر صورت گرفت.

کوچه های عباس آباد را یکی پس از دیگری پشت سر می گذاریم و به آخرین نور چراغ روشن می رسیم، ساختمانی که تابلویی با عنوان "سرای مهر" مسیر ورود را به کسانی که سرما و شب و تنهایی طاقشان را طاق کرده نشان می دهد، شبیه خانه نیست اما تنها مامن افراد حاضر در آنجا است و گرمایش رنگی به روی آنها آورده است.

امسال زمستان بسیار استخوان سوز است

خوشحال است که بالخره توانسته محلی برای فرار از سرمای شب بیابد و می گوید: «امسال زمستان بسیار استخوان سوز است و تصور می کنم که صدای من در این روزهای سرد به خدا رسیده بود که این گرمخانه را سر راه من قرار داد. سال گذشته از شدت سرما سیاه شده بودم و پس از مراجعه به کلانتری برای پیدا کردن یک مکان گرم به من آدرس یک خوابگاه را دادند اما فقط یک شب می توانستم از آن استفاده کنم اما امسال این گرمخانه ها ما را از سرما نجات داده است.
در این سرما داد ما فقط به خدا می رسد. سال گذشته از شدت سرما گریه می کردم و داد می زدم اما صدایم به گوش کسی نمی رسید.»

یکی از مشکلات اصلی که «هم درد های» ما با آن مواجه هستند، بیکاری است

یکی دیگر از کسانی که قرار است شب را در این گرم خانه بگذراند جوانی است که ظاهرش کمتر از ۳۰ سال نشان می دهد، او که سایرین را هم درد خطاب می کند می گوید: «یکی از مشکلات اصلی که «هم درد های» ما با آن مواجه هستند، بیکاری است و اگر شغلی برای ما وجود داشته باشد، شرایط فرق خواهد کرد. در حال حاضر برای تامین مخارج خود مجبور به انجام هر کاری هستیم.
کاش زودتر با این فضا آشنا می شدیم زیرا یکی از ترس های ما برای حضور در چنین فضایی، ترس از ماموران جمع آوری و رجوع به کمپ های ترک اعتیاد است و بسیاری از دوستان اعتماد نمی کنند.
سرش را پایین می اندازد و از شب های سردی می گوید که افراد بسیاری جلوی چشم خودش از سرما جان داده اند.
به سوی دیگر شهر و گرم خانه ایی که در منطقه ۳ شهرداری قرار گرفته است می رویم، پس از کمی انتظار متصدی آن درب را برای ما باز می کند و پیش از ورود اقدامات غربالگرانه را انجام می دهد. میز تنیس، کتابخانه ای کوچک، میز فوتبال دستی و صندلی های برای صرف غذا در کنار گوشه این گرمخانه خودنمایی می کرد.
ساعت ۹ شب است و گرمخانه خلوت به نظر می رسد. در همین حین یکی از کارتن خواب ها وارد می شود و پس از تعویض لباس خود به سمت حمام حرکت می کند؛ کسی به کسی کاری ندارد و هرکدامشان زیر سقف گرم خانه به دنبال کمی آرامش هستند.
من مرد روزهای سخت هستم
دو نفر روی صندلی نشسته و مشغول خوردن شام هستند تا تمام شدن غذای آنان صبر می کنیم و سپس به سراغ یک مرد جوان می رویم از او درباره این فضا سوال می کنم در جواب می گوید « چند شب است که از این فضا استفاده می کنم و به نظرم ماندن در این مکان بهتر از ماندن در سرما است. چند روز قبل زمانی که به گرمخانه خانه سبز رفتم و فهمیدم آن محل تعطیل شده بسیار ناراحت شدم و چند شب را زیر پل میدان امام حسین(ع) سپری کردم. من مرد روزهای سخت هستم و با شرایط زندگی خود تا حدودی کنار آمده ام اما این مکان برای من مانند بهشت است... خدارا شکر.»
به خاطر همسرم مواد مخدر را ترک می کنم
مرد جوان دیگری ضمن گلایه از سرمای شدید مشهد می گوید؛ «من روستا زاده هستم و در گذشته برای چراندن گوسفندان زیاد در کوه و دشت بوده ام و به سرما عادت دارم اما سرمای مشهد بسیار سوزناک است و روز اولی که خانه را ترک کردم واقعا شب بدی را پشت سر گذاشتم.»
دلش از زمین و زمان پر است و روزهای زندگی با همسرش زیر یک سقف را می خواهد اما اعتیاد امانش نمی دهد و او را به کوچه و خیابان کشانده است.
جز این گرم خانه محل امن دیگری نیافته و از ما می خواهد تا شرایطی فراهم شود که روزها هم بتواند جایی برای ماندن داشته باشد.
حرف و درد مشترک همه شان مشکلاتی است که آنها را بی خانمان کرده است، دلشان سقفی پر مهر می خواهد اما دست و پایشان بسته است، حالا گرم خانه های شهرداری تنها سقف مهربانشان است، می گویند برخوردها و رفتارهایی که در گذشته پس از ورود به کمپ ها با آن ها شده باعث شده تا در ابتدای ورود تمایل کمی به حضور در این فضاها داشته باشند اما حالا که شرایط را متفاوت می بینند می خواهند این را به گوش همه دوستانشانشان برسانند و آنها را از وجود چنین فضاهایی آگاه کنند.
در گفت وگو با این افراد، متوجه می شویم که بسیاری از کارتن خواب ها شکلی از طرد شدگی اجتماعی را پیش از وضعیت نهایی کارت خوابی تجربه کرده اند این محرومیت ها ممکن است ناشی از فقر، بیماری جسمی و روانی یا بیگانگی با محیط جدید زندگی باشد. از بین بردن این معضل اجتماعی نیازمند اقدامات گسترده در سطوح مختلف اجتماعی است اما در این میان نباید از راهکارهای کوتاه مدت برای بهبود شرایط غافل ماند. در حال حاضر شهرداری مشهد فراتر از وظایف قانونی خود اقدام به احداث گرمخانه و حمایت از آنان کرده است که امیدواریم مرهمی اندک بر این درد عظیم باشد.
حوریه جمالی پور