تغییر اقلیم، دلیل کاهش میزان روان‌آب در حوضه زاینده رود

به گزارش«پارما» از ایسنا اصفهان، نتایج یک پژوهش بر جریان ورودی به سد زاینده رود نشان می دهد که اگرچه میزان بارش در منطقه افزایش داشته، اما افزایش میزان دما اثر بیشتری دارد و باعث کاهش میزان روان آب در حوضه زاینده رود شده است .

تغییرات اقلیمی که بیشتر ناشی از فعالیت های انسانی در نتیجه مصرف سوخت های فسیلی و مداخله های ناروا در جنگل ها و منابع طبیعی است، می تواند علاوه بر تاثیر منفی در عملکرد حوضه آبخیز از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تاثیرات مخرب شدیدی بر ساختار اکوسیستم های طبیعی داشته باشد .

براساس گزارش پنجم مجمع بین الدول تغییر اقلیم، دمای سطح زمین در قرن 21 احتمالا بیش از 1.5 درجه سانتی گراد نسبت به دوره 2005-1850 افزایش خواهد یافت و می توان گفت یکی از مهمترین محرکه های از دست رفتن تنوع زیستی و تهدیدی جدی برای سلامت انسان در دهه های آینده تغییرات اقلیمی است .

سناریوهای مختلفی برای ارزیابی تغییر شرایط ارائه شده است. آگاهی دقیق از رفتارهای هیدرولوژیک حوضه های آبریز می تواند به شبیه سازی بهتر این محیط به منظور کنترل مولفه های اصلی بیلان آب کمک کند و مدل سازی هیدرولوژیکی یک ابزار بسیار مفید برای مطالعه پاسخ های هیدرولوژیکی به تغیرات اقلیمی است .

در پژوهشی که توسط، سودابه خلیلیان، مهدی سرائی تبریزی، حسین بابازاده و علی صارمی از گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران انجام شد، اثر تغییر اقلیم بر جریان ورودی به سد زاینده رود مورد ارزیابی قرار گرفت و توسعۀ مدل هیدرولوژیکی SWAT در بالادست سد زاینده‌رود برای ارزیابی جریان ورودی به این سد انجام شد .

در این پژوهش پس از وارد کردن اطلاعات هواشناسی و هیدرومتری منطقه، شبیه‌سازی روان آب انجام شد. ایستگاه‌های هیدرومتری قلعه‌شاهرخ با توجه به حجم بالای ورودی به سد زاینده‌رود به ‌عنوان ایستگاه مبنا برای واسنجی و اعتبارسنجی در طول دوره آماری 1990 تا 2015 انتخاب شد. پس از شبیه‌سازی هیدرولوژیکی و صحت نتایج، پیش‌بینی وضعیت اقلیمی با استفاده از مدل پنجم تغییر اقلیم برای سناریوهای RCP انجام شد و طبق پیش‌بینی انجام گرفته با استفاده از مدل‌های تغییر اقلیم، در تمام مدل‌ها میزان دما افزایش داشته و بیشترین میزان افزایش تحت سناریوی اقلیمی RCP 8.5 اتفاق خواهد افتاد .

صارمی و همکاران در این پژوهش نشان دادند که بیشترین میزان افزایش در سناریوی RCP 8.5 مشاهده شد که با ذات این سناریوی انتشار که بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه ای و دی اکسیدکربن است، مطابقت دارد .

این پژوهشگران پس از ارزیابی تغییر اقلیم در سناریوهای مختلف انتشار، شبیه‌سازی میزان روان آب حوضه در مدل SWAT را انجام دادند و نتایج شبیه‌سازی میزان روان آب در حوضه آبریز نشان داد که اگرچه میزان بارش در منطقه افزایش داشته، اما افزایش میزان دما اثر بیشتری داشته و باعث کاهش میزان روان آب در حوضه شده است .

براین اساس با استفاده از نتایج تغییر اقلیم شبیه‌سازی هیدرولوژیکی با استفاده از مدل SWAT ، نتایج تغییر اقلیم نشان می دهد که اثر سناریوهای انتشار در منطقه متفاوت بوده و باعث افزایش دما و بارش می‌شود .

در این پژوهش ارزیابی مدل هیدرولوژیکی انجام و نتایج نشان داد که اگرچه میزان بارش در منطقه افزایش داشته است، اما افزایش دما در این حوضه اثر و کارایی بیشتری در کاهش میزان روان آب داشته است، این محققان نتیجه گیری کردند که استفاده از رویکردهای مدیریتی باید برای مواجهه با تغییر اقلیم و سناریوهای انتشار به کار برده شود .

نتایج این پژوهش در مجله «علوم آب و خاک» دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1399 به چاپ رسید .