حفظ منابع طبیعی برای آیندگان با نهادینه کردن فرهنگ تفکیک زباله

شهریار تبریز: تفکیک زباله به معنی جداسازی زباله ها به دوگروه تر و خشک است. زباله خشک مانند چوب و محصولات وابسته به آن، فلزات و شیشه می شود. زباله تر را نیز می توان بر اساس قابل تجزیه بودن یا تجدیدناپذیری تفکیک کرد. مواد خوراکی، شامل پسماند غذاها و میوه ها در دسته زباله های تر قرار می گیرند و بیشتر آنها نیز قابلیت تبدیل شدن به کودها و کمپوست ها را دارند. زباله خشک شامل انواع قوطی های کنسرو و ظرف های فلزی، پلاستیکی، کاغذ و مقواست که همه این مواد درصورت تفکیک شدن از زباله های خشک می توان دوباره جذب صنعت شود.

بر اساس گزارش موسسه اطلاعاتی-آماری world Population Review (سازمانی که داده های آماری جمعیتی به روز را درباره تمامی کشورها ارائه می‌دهد)، در سال ۲۰۲۱ ایران رتبه ۱۷ در تولید زباله را داشت.

در ایران روزانه ۴۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰ هزار تن در مناطق روستایی تولید می شود و متوسط سرانه تولید زباله هر نفر در شهر ۷۶۰ گرم و در روستاها ۴۸۵ گرم است. ۶۵% از پسماندهای تولیدی "تر" و ۳۵% آن "خشک" است و  ۲۵% از پسماندهای تولیدی پردازش و  ۷۵% باقیمانده بدون فرآیند پردازش مستقیما دفن می شوند.

با نگاهی به آمار متوجه می شویم که در بیشتر موارد تفکیک زباله نه از مبدا و بلکه در زباله گاه ها نیز تفکیک نمی شوند و بیشتر آن دفن، سوزانده و یا به انحای دیگر از بین می روند و فرصت استخراج طلای کثیف که می‌تواند فواید اقتصادی بسیاری داشته باشد از بین می روند و در عوض به معضل زیست محیطی تبدیل می شود.

حبیبه هراتی، مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری تبریز در خصوص وضعیت تفکیک زباله در تبریز می گوید: خوشبختانه شهروندان همراهی خوبی در این زمینه دارند و در بسیاری از خانواده ها این فرهنگ جا افتاده و از ابتدا زباله های تر و خشک و بازیافتی را از هم تفکیک می کنند ولی نهایتا چون در مرحله بعدی توسط پیمانکاری انجام می شود که توانایی زیادی در اجرای طرح ندارد، به همین علت نتیجه آن رضایت بخش نیست.

آموزش‌شهروندی عامل مهم برای فرهنگ سازی تفکیک زباله

لیلا کریمی دکترای برنامه ریزی شهری در خصوص ساماندهی زباله ها و تفکیک زباله از مبدا می گوید: آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگسازی در رسانه‌ها و  شبکه‌های اجتماعی می‌تواند راهی مناسب برای فرهنگ سازی بیشتر در بین شهروندان باشد، اما همه اینها زمانی ممکن می‌شود که مردم و اهالی شهر قانع شوند که نفع نهایی این اقدامات به خود آن‌ها برمی‌گردد. اگر مردم تاثیر تفکیک زباله یا رعایت دیگر ملزومات زیست محیطی را در زندگی رومزه خود ببینند حتما خودشان برای این کارها پیشقدم می‌شوند. با آموزش و ترغیب شهروندان به استفاده از کیسه‌های پارچه ای به جای کیسه‌های پلاستیکی این آمار پایین خواهد آمد و فرهنگ استفاده از کیسه‌های قابل شستشو نیز در کشور ایجاد می‌شود.

کریمی در خصوص فعالیت های فرهنگی انجام گرفته در تبریز نیز گفت: فعالیت غرفه های فرهنگی و آموزشی مدیریت پسماند در سطح شهر و همچنین ساماندهی و جمع آوری تفکیک کنندگان غیرمجاز در مناطق دهگانه و جمع‌آوری مراکز غیر مجاز تفکیک زباله با هدف جلوگیری از آلودگی های محیط زیستی، کاهش تولید پسماند و حفظ منابع طبیعی و توجه به سلامت شهروندان دایر شده است. با توجه به تعداد کم غرفه های موجود، عدم دسترسی کافی شهروندان به غرفه های موجود، آموزش عمومی و تبلیغات ناکافی در زمینه تفکیک از مبدا و غرفه های تفکیک پسماند و جانمایی نامناسب برخی از غرفه ها، همچنین به دلیل عدم توجیه شهروندان و عدم وجود قوانین لازم و بازدارنده جهت جلوگیری از دورریز پسماندهای خشک و تفکیک در مبداء و عوامل محیطی، اجتماعی، اقتصادی و... و. غرفه های تفکیک کم فعال بوده و میزان تفکیک نسبت به حجم بالای تولید زباله بسیار ناچیز می باشد.

شهروندان می توانند کلیه پسماندهای خشک اعم از پسماند های پلاستیکی، فلزی، شیشه، کاغذ، مقوا و همچنین پسماندهای الکترونیکی خود را به این غرفه ها تحویل داده و در مقابل کالاهای مصرفی و مزیت های مناسب تفکیک پسماند دریافت و استفاده نمایند.

وحید زادشم پور، دکترای جامعه شناسی در این خصوص معتقد است: با استقرار باکس های تفکیک پسماند خشک در مجتمع های مسکونی، آموزش های لازم در خصوص تفکیک از مبدا و فعالیت های غرفه بازیافت توسط کارشناسان و آموزش یاران سازمان پسماند شهرداری تبریز در مجتمع های مسکونی انجام می شود.

شهروندان و ساکنان این مجتمع ها می توانند با مشارکت و همکاری در اجرای طرح تفکیک از مبدا پسماندها مدیریت شهری را در ارتقاء فرهنگ زیست محیطی شهر و همچنین پاکیزگی به زیبایی محیط شهری یاری نمایند. با استقرار باکس های مخصوص جمع آوری کاغذ باطله در ادارات، سازمان ها و مدارس و با توجه به عقد تفاهم نامه مشترک با آموزش و پرورش و کمیته امداد در زمینه طرح جمع آوری پسماندهای خشک در مدارس، گام بزرگی در جهت کمک به هموطنان سیل زده انجام می پذیرد.

مضرات عدم تفکیک زباله و دفن کردن آن

زادشم پور در خصوص مضرات عدم تفکیک زباله می گوید: زباله های خشک شامل انواع پلاستیک ها، شیشه، فلزات، کاغذ و مقوا، نان خشک و... می باشد. دفن زباله درچاله یکی از مشکلات روبه رشد است، اگر چه هرچه پیشتر می رویم زمین برای چال کردن کمتر پیدا می شود و زباله رو به فزونی می رود. از این رو تفکیک زباله نه تنها از نظر زیست محیطی اهمیت دارد بلکه از نظر اقتصادی نیز دارای اهمیت است. اولین قدم این است که همه زباله را در یک کیسه زباله یکسان نیندازیم و در منزل، حداقل دو کیسه زباله داشته باشیم.

تفکیک زباله از مبدا؛ بهترین روش بازیافت زباله

بهرام تندران فعال محیط زیست با اشاره به رابطه بین تفکیک زباله و حفظ منابع طبیعی، معتقد است: بازیافت زباله یکی از بهترین قدم‌هایی است که می‌توانیم برای حفظ محیط زیست و حفظ منابع طبیعی برداریم. با بازیافت زباله، نیاز به استفاده از مواد خام کمتر می‌شود و منابع طبیعی برای نسل آینده حفظ می‌شود. با تفکیک زباله در مبدا می‌توانیم فرایند بازیافت زباله را سرعت ببخشیم و فرهنگ بازیافت را به نسل آینده آموزش دهیم. اگر از دوستداران طبیعت و محیط زیست باشید، حتما می‌دانید که بازیافت اثرات مثبتی برای محیط دارد. افزایش حجم زباله، یکی از مشکلات اصلی دنیای امروز ما است و بازیافت یکی از بهترین راه حل‌های آن است. وقتی صحبت از بازیافت باشد، اولین چیزی که مطرح می‌شود، تفکیک زباله از مبدا است. با تفکیک زباله از مبدا زباله‌های قابل بازیافت را به مسیر درستی هدایت می‌کنید.

بازیافت زباله چیست؟

بازیافت زباله فرایند تبدیل مواد دورریختنی و زباله به مواد و اشیای جدید است. اینکه یک ماده قابلیت بازیافت دارد یا نه، به ویژگی‌های آن ماده بستگی دارد و اینکه آیا می‌تواند دوباره ویژگی‌ها و شکل و شمایل ماده اولیه را پیدا کند یا نه. بازیافت، جایگزینی عالی برای شیوه‌های معمول دفع زباله مثلا سوزاندن زباله است و می‌تواند بخش زیادی از مواد قابل استفاده مجدد را حفظ کند. علاوه بر این، بازیافت باعث کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود و گازهای گلخانه‌ای مهم‌ترین عامل گرمایش جهانی و تغییر اقلیم هستند.

بازیافت کردن باعث می‌شود که مواد دور ریختنی ولی قابل استفاده، از بین نروند و از آن‌ها به شکل دیگری استفاده شود و دوباره به چرخه استفاده برگردند. به همین دلیل است که بازیافت، نیاز به استفاده از مواد خام جدید را کاهش می‌دهد و در نتیجه‌ آن، میزان مصرف انرژی کاهش می‌یابد، آلودگی هوا که ناشی از زباله سوزی است کمتر می‌شود و آلودگی آب که ناشی از انباشتن زباله در خاک‌چال‌ها است، کاهش پیدا می‌کند.

بازیافت یکی از عناصر مهم شیوه‌های مدرن کاهش زباله است و سومین بخش از سلسله مراتب مدیریت پسماند محسوب می‌شود. این سلسله مراتب عبارت است از: کاهش، استفاده مجدد و بازیافت.

مواد قابل بازیافت شامل انواع شیشه، کاغذ، مقوا، فلزات، پلاستیک، تایر، منسوجات و پارچه، باتری‌ها و لوازم الکترونیکی است. تهیه کمپوست یا سایر روش‌های استفاده مجدد از زباله زیست تجزیه پذیر، مثلا زباله‌های مرتبط با مواد غذایی و ضایعات باغی، از دیگر انواع بازیافت است.