چگونه می‌توان از هدر رفت آب در بخش کشاورزی جلوگیری کرد؟

• یکشنبه 15 آبان 1401
• 0 نظر

چگونه می‌توان از هدر رفت آب در بخش کشاورزی جلوگیری کرد؟

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون) به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، با توجه به پیش‌بینی سازمان هواشناسی در فصل پاییز و قرار گرفتن بخش عمده سرزمین در اقلیم خشک، ایران برای سومین سال متوالی وارد خشکسالی شده است.
آمارهای وزارت نیرو حاکی از آن است که از متوسط ۱۰۰ میلیارد متر مکعب منابع آبی، ۸ میلیارد متر مکعب در بخش شرب، ۲ میلیارد متر مکعب صنعت و مابقی بخش کشاورزی مصرف می شود.
بسیاری از کارشناسان وزارت نیرو اذعان می‌کنند که رقم مطلوب اختصاص آب در بخش کشاورزی ۴۵ میلیارد متر مکعب است که با این وجود، مصرف آب در بخش کشاورزی به منظور پایداری آب باید به ۵۰ درصد کاهش یابد. این در حالی است که مسئولان وزارت جهاد اذعان می کنند که در تمامی کشورها بخش کشاورزی بالاترین مصرف آب را به خود اختصاص داده است، هر چند با توسعه سیستم های مدرن آبیاری می توان بهره وری را افزایش داد.

تولید ۱۰ درصد محصولات کشاورزی با آب سبز
فریبرز عباسی معاون امور آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفت: مصرف آب بخش کشاورزی نه تنها در ایران، بلکه در جهان بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی است. ایران کشوری است که متوسط بارش یک سوم جهان و پتانسیل تبخیر ۳ برابر تبخیر جهان است که این امر شرایط خاص نسبت به دیگر کشور‌ها را نشان می‌دهد.
به گفته او، بنابر آمار در سایر کشور‌ها حدود ۶۰ درصد از تولید محصولات کشاورزی با آب بارندگی و سبز است، درحالیکه کشور ما بیش از ۹۰ درصد تولید وابسته به آبیاری  و ۱۰ درصد آب سبز است.
عباسی می‌گوید: در ۲ دهه گذشته روند بهره وری و راندمان آبیاری به عنوان ۲ شاخص مدیریت مصرف آب افزایش پیدا کرده است، چرا که در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ راندمان آبیاری ۳۰ درصد بود در حالیکه هم اکنون به ۴۵ تا ۵۰ درصد رسیده است. به عنوان مثال در دهه ۸۰ اگر بهره‌وری آب ۷ تا ۸ دهم کیلوگرم به متر مکعب بود، در شرایط کنونی به ۱.۵ متر مکعب رسیده است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: با توجه به خشکسالی ۲ سال اخیر و کاهش حجم منابع آبی، توسعه سیستم‌های نوین آبیاری به ویژه آب‌های زیرسطحی، استفاده از تکنولوژی و فناوری نوین، توسعه شبکه‌های فرعی آبیاری و زه کشی و بازسازی و مرمت قنوات در راستای ارتقای بهره وری آب در کشور دنبال می‌شود.
به گفته او، بررسی‌های فائو نشان می‌دهد که خلاء عملکرد در کشور ما حدود ۵۰ درصد است که با استفاده از روش‌های مختلف به نژادی یا به زراعی و مدیریتی می‌توان عملکرد را به طور متوسط ۲ برابر افزایش داد که این افزایش عملکرد همان افزایش بهره وری است.
معاونت امور آب و خاک اذعان می‌کند که با توجه به شرایط اقلیمی، پتانسیل افزایش بهره وری در کشور محدود است، اما بهره وری در منابع مختلف متفاوت است. همچنین هزینه عملیات استفاده از نهال و بذر مناسب، توسعه سامانه نوین و احداث شبکه‌های فرعی در مزرعه و باغ متفاوت است.

اجرای الگوی کشت به کمک بهره وری آب آمد
جبرئیل برادری رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان تهران گفت:  اجرای الگوی کشت یکی از سیاست‌های دولت سیزدهم است که در سال زراعی جاری در سطح کشور و استان در حال اجراست.
به گفته او بنابر آمار، بیش از ۷۸ هزار هکتار اراضی استان تهران به سامانه نوین آبیاری تجهیز شدند که در نهایت این امر منجر به ارتقای بهره وری شده است، به طوری که  به ازای یک متر مکعب آب، ۲.۵ کیلوگرم محصول تولید می‌شود.
برادری می‌گوید: با توجه به محدودیت منابع پایه در راستای کاهش مصرف آب استفاده از ارقام زودرس، کشت محصولات کم آب و محدودیت در کشت محصولات جالیزی و آب بر در دستور کار قرار گرفته است.
رئیس جهاد کشاورزی تهران گفت: با پرداخت مشوق، باید تولید محصولات استراتژیک در سطح استان تهران باید نهادینه کنیم چرا که این موضوع در ارتقای بهره وری آب تاثیر بسزایی دارد.
بنابر آمار‌های اعلامی ۸۵ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که اگر ۲۰ تا ۳۰ درصد این میزان با توسعه سامانه‌های نوین آبیاری صرفه جویی شود، فشار بر منابع آب‌های زیرزمینی به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد.

راهکار کاهش مصرف آب به ۵۰ درصد در بخش کشاورزی چیست؟
جلال محمودزاده نایب رئیس کمیسیون کشاورزی گفت: بنابر آمار ۸۵ درصد آب شیرین موجود کشور در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد که اگر صرفه جویی آب در این بخش براساس قوانین به ۵۰ درصد برسانیم، این موضوع منجر به ذخیره آب شرب و صنعتی برای نسل‌های آینده و کاهش فشار بر منابع زیرزمینی می‌شود.
به گفته او، علی رغم آنکه آبیاری بارانی در دنیا  به سبب هدر رفت آب منسوخ شده است، اما در کشور ما این نوع آبیاری در مزارع مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین آبیاری زیرزمینی به عنوان بهترین روش آبیاری مدرن باید در دستور کار قرار گیرد.
محمودزاده می‌گوید: در کشور ما آبیاری مدرن به کندی در حال انجام است که دلیل این امر به عدم اجرای تعهدات دولت باز می‌گردد چرا که بنابر قانون ۸۵ درصد هزینه توسط وزارت جهاد باید بلاعوض پرداخت شود، درحالیکه طی یکسال گذشته ریالی برای کشاورزان در نظر گرفته نشده است.
نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس گفت: با توجه به آنکه اکثر کشاورزان از آبیاری سنتی استفاده می‌کنند، لذا این امر منجر به هدر رفت ۶۵ درصدی آب در بخش کشاورزی شده است که توسعه آبیاری‌های مدرن به شیوه قراردادی و زیرزمینی یکی از راهکار‌های صرفه جویی آب است. همچنین باید امکانات لازم برای کانال و بتون ریزی فراهم شود به طوریکه در برخی مناطق ذخایر آب در کانال‌های خاص انجام شود تا شاهد هدر رفت آب نباشیم.
به گفته او، اجرای پروژه‌های آبخیزداری در سطح وسیع از دیگر راهکار‌های ارتقای بهره وری آب در بخش کشاورزی و جلوگیری از هدر رفت آب به شمار می‌رود تا در صورت جاری شدن آب بارندگی در دره‌ها و مسیر‌های عبور آب بر حجم آب‌های زیرزمینی افزوده شود،اما بدلیل کمبود اعتبار اجرای پروژه‌های آبخیزداری به کندی در حال انجام است و نیاز به تزریق اعتبار دارد.
طی سال‌های اخیر کمبود منابع آبی چالش های جدی بوجود آورد که برداشت بی رویه منابع زیرزمینی،فرونشست زمین و حفر چاه ها  از اثرات سو این کم بارشی هاست که مسئولان وزارت جهاد با توسعه سامانه های نوین، اجرای الگوی کشت و پروژه های آبخیزداری بدنبال بهره وری آب و جلوگیری از هدررفت مصرف آب هستند.