بی‌توجهی به هویت‌های تاریخی میدان فردوسی، موجب تخریب آنها می‌شود
یک معمار گفت: با وجود تحولات تاریخی زیادی که به لحاظ کاربری در میدان فردوسی وجود دارد، متأسفانه اکنون به هویت تاریخی این میدان توجهی نمی‌شود و بسیاری از بناهای تاریخی آن در حال نابودی هستند.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) «آوا حسینی» در نشست «میادین تهران» که عصر روز گذشته (هفتم تیرماه) در موزه‌ی هنرهای امام علی (ع) برگزار شد، سخن می‌گفت، ادامه داد: یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های میدان فردوسی، قرار گرفتن این میدان در دو بخش شمالی و جنوبی است که بخش شمالی آن مربوط به پهلوی دوم و بخش جنوبی آن مربوط به پهلوی اول است که در واقع جزو بافت تاریخی و در منطقه‌ی ۱۲ تهران قرار دارد و پر از فرصت‌هایی است که میراث‌فرهنگی را غنی‌تر از وضعیت کنونی در منطقه‌ی ۱۲ نشان می‌دهد.
وی با اشاره به شکل گرفتن میدان فردوسی بعد از تخریب حصار ناصری در بخش شمالی گفت: بافت جنوبی میدان هم در حصار ناصری و دارای بناهای تاریخی است که اکنون به آنها بی‌توجهی می‌شود. به همین دلیل این بناها در حال تخریب هستند.
او با اشاره به قرار گرفتن این بناها در حاشیه‌ی بخش جنوبی میدان و دید نداشتن کامل مسئولان بر آنها اظهار کرد: می‌توان در این منطقه یک محور گردشگری ایجاد و به طور جدی تحولات تاریخی را به لحاظ کالبدی مشاهده کرد. این در حالیست که اکنون یک برج هفت طبقه در جبهه‌ی جنوب غربی میدان و برج تجارت جهانی در ابتدای خیابان فردوسی در حال ساخت هستند که وضعیت نابسامانی را در این منطقه تاریخی ایجاد کرده است و بناهای هویتی میدان فردوسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی با اشاره به قرار داشتن تعدادی خانه‌ی تاریخی مانند کوشک، خانه‌ی عامری‌ها، کارخانه‌ی سیمان، خانه‌ی کاظمی‌ها و خانه‌ی ابتهاج در بخش تاریخی میدان فردوسی اظهارکرد: این بناهای باارزش متأسفانه در معرض تخریب هستند.
این معمار مشکل اساسی میدان فردوسی را نبود فضایی باز در این میدان دانست و اظهار کرد: می‌خواهیم به شیوه‌های مختلف فضای عمومی در میدان فردوسی ایجاد کنیم. میدان فردوسی به لحاظ تاریخی بعد از خیابان لاله‌زار موفق شد بناهای تاریخی را به سمت خود بکشاند و در واقع یک هویت گردشگری را برای آینده‌ی میدان ایجاد کند.
او تأکید کرد: گذشتگان ما یک فضای خاطره‌انگیز از میدان فردوسی در ذهن خود دارند، در حالیکه با وضعیت کنونی میدان، این فضا در حال تغییر به سمت برندهای اقتصادی است. در اسناد فرادستی نیز میدان فردوسی به عنوان بخشی از پهنه‌ی گردشگری دیده شده است. به همین دلیل باید بتوانیم بُعد ترافیکی میدان را تعدیل کرده و به جنبه‌های اجتماعی در بحث هویتی و طرح‌های آن بیشتر توجه کنیم.
یکی از طراحان و مشاوران میدان «هفت‌تیر» نیز در این نشست با اشاره به فرآیند مطالعاتی این میدان توسط گروه مشاورانی که میدان هفت‌تیر را مورد بررسی قرار داده‌اند، اظهار کرد: امروز این میدان در مرکز جغرافیای شهر تهران قرار دارد. براساس مطالعات تاریخی و فرهنگی انجام شده در این میدان، زمان شکل‌گیری آن به سال‌های ۱۳۲۰ در اواخر پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم باز می گردد.
وی ادامه داد: بعد از فروریختن دیوار حصار ناصری و رشد شهر به سمت شمال دو تیپ ساخت‌وساز در این میدان شکل گرفت و شرق و غرب هفت‌تیر دو ماهیت متفاوت به خود گرفت. در شرق این میدان بافت حاشیه‌نشینی ایجاد شد و درغرب کسانی که توان مالی بالایی داشتند سکونت یافتند.
او همچنین با اشاره به نقش میدان هفت‌تیر در اسناد فرادستی در حفظ شهر تهران به طبقه‌بندی پنج حوزه برای این شهر، اشاره کرد و افزود: توسعه‌ی حوزه‌ی مرکزی این میدان به عنوان مرکز تاریخی فرهنگی، ایجاد توسعه و تقویت این حوزه نسبت به ماهیت آن، پیشنهاد کاربری مسکونی برای میدان و تخصیص اراضی برای تغییر کاربری از جمله‌ی این پیشنهادات برای ماهیت فرهنگی در میدان هفت‌تیر هستند.
وی با اشاره به نظرسنجی‌ها از ساکنان، فروشندگان و افرادی که در محدوده‌ی خیابان هفت‌تیر رفت‌وآمد می‌کنند، درباره ی علت حضور مردم و نقاط قوت میدان اظهار کرد: براساس نظرسنجی‌ها وجود امکانات و فضای مناسب برای حضور گردشگران در این محدوده و نقش میدان هفت‌تیر در حافظه‌ی تاریخی مردم، از مهمترین نقاط قوتی هستند که آنها مسیر میدان هفت‌تیر را برای رفت‌وآمدهای روزانه‌ی خود انتخاب می‌کنند. به همین دلیل نمی‌توان نقش پررنگی که این میدان در ترافیک شهر دارد را حذف کرد.
او گفت: براساس چشم‌اندازی که برای میدان هفت‌تیر در نظر گرفته شده است، این میدان دروازه‌ی مرکز شهر تهران و کانون مد اسلامی خاورمیانه است که در پیوند با راسته‌ها و کانون‌های فعالیتی و محورهای ارتباطی مرتبط با حمل‌ونقل عمومی محیطی امن، ایمن و سرزنده را برای حضور شهروندان فراهم کرده است.
در این نشست «فرخ زنوزی» که قرار بود در این نشست درباره‌ی میدان امام‌حسین (ع) و کیفیت مطالعاتی که تاکنون بر روی این میدان انجام شده است صحبت کند، در سخنانی اظهار کرد: در میدان امام‌حسین (ع) توجه‌ها به سمت احیای ارزش‌های فضایی می‌رود. به همین دلیل این قضیه باید مورد تشویق قرار گیرد تا نیازهای جدی شهروندان تأمین شود.
این معمار ادامه داد: زمانی که به شهرهای توسعه یافته و احیاشده یا بخش‌های ارزشمند و قدیمی تاریخی می‌رویم، دوران گذار از گذشته به زمان کنونی را به همراه نابسامانی‌هایی که آنها را همراهی می‌کند به وضوح می‌بینیم.
او گفت: هرچند ما با ناامیدی به تحولات فکر می‌کنیم ولی می‌توانیم با ابزاری که در حال فراموش شدن هستند وضعیت کنونی را سامان دهی کنیم. به همین دلیل باید فضاهای شهری را به سمت محیط‌های مطلوب و ایمن سوق دهیم.
فرهاد حسینی نیز در ادامه این نشست درباره‌ی مطالعات طراحی و ارتقای کیفی میدان آزادی در سخنانی کوتاه اظهار کرد: در سال ۱۳۳۵ مسابقه‌ای برای طراحی یک المان در میدان آزادی برگزار شد و در نهایت طرح «حسین امانت» برند‌ه‌ی این مسابقه شد. طرح وی در مدت ۱۵ ماه در این میدان ساخته شد که جزو یکی از دستاوردهای آن دوران محسوب می‌شود. در دوران معاصر نیز میدانی به این یگانگی هنوز احداث نشده است.
وی با تأکید بر لزوم توجه جدی به موقعیت و جایگاه شهری میدان آزادی اظهار کرد: استعدادهای نهفته این میدان باید سرزنده شوند و آن به سوی یک مقصد شهری سوق داده شود. همچنین با توجه به نابسامانی‌هایی که در فضای کالبدی، عملکردی و اجتماعی فضای میدان وجود دارد باید در طرح گذار از وضع موجود و دست‌یابی به یک وضعیت ارتقا یافته به پتانسیل‌های این میدان توجه بیشتری شود.
«آرش زاهدان» نیز در ادامه‌ی این نشست درباره‌ی مطالعات طراحی و ارتقای کیفی میدان انقلاب در سخنانی کوتاه اظهار کرد: در این میدان به لحاظ هویت و منظر ذهنی به نوعی باید به تحرکات مردمی آن اشاره کرد، چون سابقه‌ی حرکت‌های اجتماعی و مردمی در این میدان شاخص است.
این معمار با اشاره به نام‌های مختلف این مکان مانند ۲۴ اسفند، میدان مجسمه و نام کنونی آن یعنی میدان انقلاب، اظهار کرد: این قضیه را می‌توان جزو یکی از ویژگی‌های بارز و سابقه‌های تاریخی میدان انقلاب دانست. در واقع فعالیت‌های فرهنگی که به دلیل وجود دانشگاه تهران و کتاب فروشی‌های اطراف دانشگاه در این محدوده شکل گرفته است تأثیرات خوبی بر روی میدان انقلاب گذاشته است.
در این نشست امید جهان‌بخش در سخنانی کوتاه با اشاره به دو سکانس از فیلم «ردپای گرگ» به کارگردانی مسعود کیمیایی که در آن حضور نقش اول فیلم در میدان فردوسی نشان داده می‌شود، اظهار کرد: در بافت‌های قدیمی که همه‌ی ما روزهای کودکی و دوران رشدمان را در آن مکانها گذرانده‌ایم خاطره‌هایی وجود دارد که هیچگاه از ذهن‌هایمان پاک نمی‌شود.
او ادامه داد: ما در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ یک دوره‌ی اوج درباره‌ی المان‌ها و مجسمه‌های شهری مانند مجسمه‌ی فردوسی داریم.
وی با اشاره به کالبد معماری میدان فردوسی که باعث ایجاد خاطره‌های زیادی برای مردم عادی شده است، نیز گفت: این میدان یکی از نقاط خاطره‌انگیز و مناطق مرکزی در دهه‌ی ۴۰ در شهر تهران است که لایه‌های اسطوره‌ای زیادی برای مردم با خود به همراه داشته است.
گیتی اعتماد یکی از اعضای موسسه‌ی مطالعات شهر تهران نیز در سخنانی درباره‌ی میدان اظهارکرد: در شهری مانند اصفهان، میدان «کهنه» یا «عتیق» از بهترین میدان‌هایی بود که بعد از ایجاد میدان نقش جهان توسط شاه عباس صفوی، تقریبا از بین رفت، در حالی که هر دو میدان می‌توانستند به یک اندازه مورد توجه گردشگران و حتی مسئولان قرار گیرند، چون میدان عتیق از نظر معماری چیزی کمتر از میدان نقش جهان نداشت.
این معمار، میدان‌ها را در حالت کلی یک عنصر مهم و یک عرصه‌ی عمومی در شهرها دانست و افزود: میدان شهدا یا میدان آزادی در تهران نیز از مهمترین و خاطره انگیزترین میدان‌ها در این کلان‌شهر هستند.
نظرات