شهریار / سحر فکردار: می‌گویند بدترین نوع غربت، غریبی در موطن آدمی است. این شاید بهترین تعبیر برای گفتن از «پروین اعتصامی» است. شاعره‌ای که خوب می‌دانیم هیچ‌گاه آنچنان که باید از او یاد نشده و همواره نامش در مهجوریت باقی مانده است.
شاید نام پروین را در مسیر خیابان چای کنار تبریز نرسیده به پل شهید بهشتی(منصور سابق) بر روی لوح معرفی کوچه‌ای دیده باشیم که سابق بر این نامش کوچه ساوجبلاغی‌ها بود و اکنون نام «پروین اعتصامی» را به تناسب وجود خانه پدرش یوسف اعتصامی در این کوچه، برگزیده است.
نگاهی به شعر پروین
دیوان پروین، شامل ۲۴۸ قطعه شعر است که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است. اشعار پروین اعتصامی بیشتر در قالب قطعات ادبی است که مضامین اجتماعی را با دیدهٔ انتقادی به تصویر کشیده است. در میان اشعار پروین، تعداد زیادی شعر به صورت مناظره میان اشیاء، حیوانات و گیاهان وجود دارد.
درون‌مایه اشعار وی بیشتر غنیمت داشتن وقت و فرصت‌ها، نصیحت‌های اخلاقی، انتقاد از ظلم و ستم به مظلومان، ضعیفان و ناپایداری دنیاست. در شعر پروین استفاده‌هایی از سبک شعرای بزرگ پیشین نیز شده است.
اشعار وی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد، دسته اول که به سبک خراسانی گفته شده و شامل اندرز و نصیحت است و بیشتر به اشعار ناصرخسرو شبیه است.
دسته دوم اشعاری که به سبک عراقی گفته شده و بیشتر جنبه داستانی به ویژه از نوع مناظره دارد و به سبک شعر سعدی نزدیک است. این دسته از اشعار پروین شهرت بیشتری دارند.
بالا و پایین‌های زندگی پروین اعتصامی
تقویم یادآور خوبی برای مناسبت‌های فراموش شده است، ۲۵ اسفند تولد پروین اعتصامی بهانه‌ای کوچک برای گفتن از بانوی شعر ایران است.
هرگاه اسمی از تبریز و داشته‌هایش می‌شود، مگر ممکن است یادی از شهریار نکنیم و نگوییم اینجا دیار شهریار است؟ ولی صادقانه که نگاه کنیم حتی در ادبیات کلامی و درون‌شهری خود هم گاه یادمان می‌رود که اینجا دیار پروین هم هست!
«رخشنده اعتصامی» مشهور به پروین اعتصامی در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز به دنیا آمد. تنها دختر خانواده بود و چهار برادر داشت.
هر چند پروینِ شعر و ادب، عمر کوتاهی داشت و تنها سی و پنج سال زندگی کرد ولی این باعث نشد او به مثابه بسیار مردمان دیگر در تاریکی و گمنامی چشم از جهان فرو بندد. زندگی پروین از آن روزگارانی بود که با طول نباید محاسبه کرد چرا که در همان مدت کوتاه او توانست گنجینه پربهایی را تقدیم فرهنگ این سرزمین کند.
پروین اعتصامی پیش از چاپ دومین نوبت از دیوان اشعارش، بر اثر بیماری حصبه در سی و پنج سالگی در تهران درگذشت و در حرم حضرت فاطمه معصومه (س)، به خاک سپرده شد. زادروز او، روز بزرگداشت پروین اعتصامی نام‌گذاری شده است.
شاید همین بازنگری دوباره به جایگاه پروین بود که چند سال پیش باعث همت جمعی شد و تصمیم بر احیای خانه پدری او شد.
رهائیت باید، رها کن جهانرا
نگهدار ز آلودگی پاک جانرا
بسر برشو این گنبد آبگون را
بهم بشکن این طبل خالی میانرا
خانه پروین اعتصامی در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۶۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
شاید نام پروین را در مسیر خیابان چای کنار تبریز نرسیده به پل شهید بهشتی(منصور سابق) بر روی لوح معرفی کوچه‌ای دیده باشیم که سابق بر این نامش کوچه ساوجبلاغی‌ها بود و اکنون نام «پروین اعتصامی» را به تناسب وجود خانه پدرش یوسف اعتصامی در این کوچه، برگزیده است.
خانه پروین اعتصامی در تبریز، یا همان خانه پدری‌اش، بنایی وسیع و دلباز است که قدمتش به دوره پهلوی اول می‌رسد. خانه دو طبقه‌ای که داخل کوچه‌ای به نام خودش، در محله ششگلان قرار گرفته است. حیاط بزرگ خانه با باغچه‌ها و حوض میانش چشم‌انداز اولیه‌ای است که هر مهمان تازه واردی را به دیدن ساختمان آجری انتهایش راهنمایی می‌کند. از زمان افتتاح رسمی این خانه، مجسمه‌ای از پروین نیز در ابتدای پله‌ها ایستاده؛ گویی همپای دیگر مهمانان به دیدار زادگاه و خانه کودکی خود آمده است.
خانه بانوی شعر و ادب فارسی از دو طبقه و یک زیر زمین تشکیل شده که یک هشتی ورودی آن به ساختمان است. دو اتاق و یک سالن با دو ورودی شرقی و غربی منظر خلوت و دلنشینی از طبقه اول خانه است.
دو بهار خواب، سه اتاق که یکی از آنها به آب انبار قدیمی راه دارد و یک تنور پخت نان که طی مرمت از زیر خاک بیرون آمده است هم در طبقه بالای راه پله قرار دارند. زیر زمین خانه هم از یک حوضخانه با سقف کلیل آذری و پنج اتاق گهواره‌ای تشکیل شده است.
شاید به دلیل وجود حیاط وسیع و دلباز ۹۲۰ متری‌اش باشد که بسیاری از بازدیدکنندگان از خانه پروین اعتصامی در دفتر نظرات مردمی مطالبی با این مضمون مشترک نوشته‌اند که «زندگی در چنین خانه‌ای طبع شعر و ذوق هنری را تقویت می‌کند.»
هر بلائی کز تو آید نعمتی است
هر که را رنجی دهی آن راحتی است
زان به تاریکی گذاری بنده را
تا ببیند آن رخ تابنده را
با مرمت و احیای این خانه بود که اینجا تبدیل به فضایی مناسب جهت برگزاری نمایشگاه های هنری و جلسات علمی و ادبی شد تا کاربری آن به فراخور صاحبان خوش ذوق و هنرمندش حفظ شود. چند سالی می شود این خانه به محل دائمی «بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان» تبدیل شده است.
حالا خانه پروین اعتصامی تبدیل به یکی از نقاط گردشگری تبریز شده که هر گردشگری را به سوی خود فرا می خواند و پروین با آن هیبت زنانه و روسری گره خورده پای پله ها ایستاده و میهمانان خانه اش را دعوت به لختی ماندن در این سرای تاریخی می کند.
ساختمان ارزشمند محل زندگی پروین اعتصامی، طی چند سالی که مرمت و بهره‌برداری شده به ویژه در نوروز مورد استقبال گسترده علاقه‌مندان به بزرگان شعر و ادب است. گوهرشناسانی که قدر «گوهری» به نام «پروین» را به خوبی می‌دانند و از شهرهای مختلف کشورمان برای دیدار زادگاه و خانه پدری او به تبریز، محله ششگلان و کوچه «پروین» می‌آیند.
نظرات