مجاورت و دسترسی: رمز موفقیت محله‌های سبز و پررونق

شهریار تبریز/مهراب محرابی‌نیا: برای حل این مشکل طرح"شهر ۱۵ دقیقه‌ای" توسعه یافته تا شهرها همزمان با خروج از دوران کرونا تغییراتی انجام دهند تا به مکانهایی ایمن‌تر، پاک‌ترو عادلانه‌تر تبدیل شوند. بر این اساس، شهرهای چند میلیون نفری باید شرایطی را فراهم آورند که همه شهروندان با استفاده از دوچرخه و یا به صورت پیاده در عرض ۱۵ دقیقه نیازهای خود را مرتفع کنند.

شهرهای هوشمند همیشه به دنبال راهکارهایی برای سبزتر و زیست‌پذیرترکردن محله‌های خود هستند. در حال حاضر، C۴۰، شبکه جهانی شهرداران، شبکه جهانی مجاورت‌های پایدار را راه‌اندازی کرده است. هدف از نامگذاری این نام چیست و شهرها چه چیزی می‌توانند از آن بیاموزند؟

اهمیت مجاورت برای شهرهای آینده

در حال حاضر، شهرسازان ایده خوبی از اینکه که شهر ایده‌آل آینده چگونه باید باشد در ذهن دارند: شهر ایده آل باید سبز، پیاده محور، کربن خنثی، هوشمند و زیست پذیر باشد. برخی از شهرها در مسیر خوبی برای تحقق  بیشتراین عوامل هستند: به عنوان مثال، لندن یکی از هوشمندترین شهرهای جهان است و متعهد به رسیدن به هدف کربن خنثی تا سال ۲۰۳۰ است. مجله اکونومیست در نظرسنجی سالانه اخیر خود در مورد زیست‌پذیرترین شهرهای جهان، بار دیگروین را به عنوان رتبه اول معرفی کرده است.

کارلوس مورنو استاد فرانسوی-کلمبیایی و مشاور آنه هیدالگو شهردار پاریس اطلاعات زیادی در مورد شهرهای زیست پذیر دارد. او اصطلاح "شهر ۱۵ دقیقه‌ای" را با هدف بهبود کیفیت زندگی شهری ارائه داده است. این دانشمند برنده جایزه Obel Award ۲۰۲۱ شده است. مورنو چشم‌انداز خود را برای مدل شهر ۱۵ دقیقه‌ای در سال ۲۰۱۶ آشکار ساخت. هدف اصلی این ایده کمک به کاهش تعداد خودروها و ایجاد محیط‌های شهری پایدار با محوریت انسان است.

این مدل شهرسازی برای اولین بار در سال ۲۰۱۹ توسط آنه هیدالگو شهردار پاریس و با الهام از کارلوس مورنو استاد فرانسوی-کلمبیایی با هدف بهبود کیفیت زندگی شهری ارائه شده است.

کارلوس مورنو استاد دانشگاه سوربن در پاریس است که در زمینه " کار آفرینی، قلمرو و نو آوری" تدریس می‌کند. او می‌گوید، " با توجه به تغییرات اقلیمی و بحران پاندمی کووید-۱۹، ما نیاز داشتیم سبک زندگی شهری دیگری را برای زندگی در مجاورت محل زندگی افراد اجرا کنیم". وی همچنین اظهار می‌دارد که ما باید از منابع بیشتر و بهتر در این امر بهره جسته و انتشارات کربنی را تاحد ممکن کاهش دهیم تا توسعه اقتصادی و فعالیتهای اجتماعی را در مناطق مختلف شهرها توسعه دهیم.

به گفته پروفسور مورنو، که اخیراً در کنفرانس آینده شهری در اشتوتگارت سخنرانی کرد، شهر ۱۵ دقیقه ای تحولی برای طراحی مجدد کیفیت زندگی است.

این بدین معنی است که برای یک محله پر رونق، برنامه ریزان شهری باید عوامل ذیل را در نظر بگیرند:

· یکپارچه سازی: یکپارچه‌سازی اجتماعی و ساختمان‌ها با کاربری مختلط به زیست‌پذیرتر کردن محله‌ها کمک می‌کند.

· تراکم: محله‌های ارگانیک و در مقیاس انسانی، که توسط "یان گل" معمار و مشاور طراحی شهری ترویج یافته است، به ایجاد شهری متراکم و چند مرکزی کمک می‌کند.

· فراگیری: بیماری کروناویروس نشان داده است که بومی‌سازی خدمات از طریق استفاده از فن‌آوری‌های هوشمند امکان‌پذیر است.

دسترسی در عمل

چند هفته پیش، شهر پاریس طرح اقلیم شهری محلی را تصویب کرد که بر اساس مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای است. این ایده به این صورت است که یک شهر دسترس دی اکسید کربن بسیار کمتری انتشار می‌دهد و در عین حال کیفیت زندگی بالاتری را ارائه می‌دهد. بر این اساس، پاریس با بازنگری در امکانات موجود و انطباق مدیریت خدمات عمومی، می‌خواهد شرایطی را فراهم آورد که همه شهروندان با استفاده از دوچرخه و یا به صورت پیاده در عرض ۱۵ دقیقه نیازهای خود را مرتفع کنند. یک شهر ۱۵ دقیقه‌ای در حقیقت یک مفهوم شهری است که در آن می‌توان با پیاده‌روی و یا دوچرخه‌سواری از محل سکونت خود، اکثر نیازهای روزمره را برطرف کرد.

همانطور که کارلوس مورنو اشاره می کند، شهر ۱۵ دقیقه ای یک "عصای جادویی" نیست. بلکه این مفهوم باید با شرایط محلی هر شهر تطبیق داده شود. در پاریس، عدم توازن بین شرق و غرب و شمال و جنوب وجود دارد. وضعیت اقتصادی و کمبود مسکن از جمله چالش‌های مهم پایتخت فرانسه است. برای قابل دسترس کردن بیشتر، پروفسور پیشنهاد  تغییر مکان‌های موجود را می دهد تا امکان انجام چندین فعالیت در آن محل به جای یک مورد فراهم شود. مدارس در کانون توجه این تغییرات قرار دارند و به دلیل فضای مرکزی می‌توانند به "پایتخت" منطقه خود تبدیل شوند. با دراختیار داشتن برخی از فضاهای مدارس برای عموم، فضاهای سبز بیشترو فضاهای بیشتری برای فعالیت‌های فرهنگی وجود خواهد داشت. در خارج از ساعات مدرسه، پاریسی‌ها فعالیت‌های تفریحی، ورزشی و فرهنگی انجام می‌دهند. کیوسک‌های جدید شهروندی در دسترس خواهند بود که شهروندان می‌توانند همدیگر را ملاقات کرده، به یکدیگر کمک کنند، مشاوره گرفته و با مقامات شهری در ارتباط باشند.

در اسلونروژ که در سال ۲۰۱۹ به عنوان پایتخت سبز اروپا انتخاب شد و در مسیر حرکتی خود درصدد کسب عنوان سبزترین شهر دنیا در کنار سایر شهرها است، شهردار این شهر در پی ایجاد شهری ۱۰ دقیقه‌ای است. مراکز حمل و نقل عمومی رمز موفقیت این رویکرد هستند. در این راستا، مقامات شهری راهکارهای کاهش ترافیک موثرتری را ارائه می‌دهند. حمل و نقل عمومی در حال حاضر کاملاً برقی است و ۸۰ درصد از خودروهای فروخته‌شده خودروهای برقی هستند. این شهر همچنین در حال اجرای خطوط دوچرخه‌سواری جدید است. این شهر اهداف برنامه‌ریزی‌شده مدونی برحسب پایداری پیش گرفته ‌است که یکی از آنها کاهش انتشارات کربنی تا ۹۵ درصد تا سال ۲۰۳۰ به حساب می‌آید. اسلو بهترین مقصد برای گردشگران دوستدار محیط زیست است. بیش از ۲/۳ خاک این شهر پوشیده از جنگلهای حفاظت‌شده، آبراه‌ها، زمین‌های کشاورزی بوده که همه آنها به راحتی قابل دسترس هستند.

شهرمادرید  فعالیت خود را با سرمایه‌گذاری در تحلیل فضای شهری شروع می‌کند: جمع‌آوری داده‌های دقیق برای ارزیابی نیاز به شهر ۱۵ دقیقه‌ای با در نظر گرفتن همه مسیرهای پیاده‌روی ممکن، فعالیت‌های اقتصادی، تحرک و جابجایی و فضاهای عمومی در حال انجام است. بر اساس نتایج حاصله، این شهر اکنون در حال برنامه‌ریزی مراکز جدید با کاربری ترکیبی در حومه‌ها برای ایجاد دسترسی های جدید است. شرکت ها نیز به اهمیت مجاورت و دسترسی پی برده‌اند. شرکت ایکیا ( IKEA) که یکی از بهترین تولیدکنندگان بزرگ دنیا در زمینه لوازم منزل و دکوراسیون است درصدد راه‌اندازی برخی از مراکز خرده‌فروشی خود برای تقویت محله‌های سبز و زیست پذیر است. فروشگاه جدید IKEA در کپنهاگ در آگوست ۲۰۲۳ افتتاح شد و نشان داد که چگونه کسب و کارها می‌توانند به مشارکت جامعه، پویایی و جابجایی بهبود یافته و شمول اقتصادی از طریق مشاغل کمک کنند.

رصدخانه جهانی برای دسترسی های پایدار: ایده‌هایی برای شهرهای بهتر

در حالی که همه شهرها نمی توانند خودشان را به راحتی با مفهوم برنامه ریزی محله های " ۱۵ دقیقه ای" تطبیق دهند، اما می توانند تجارب بی شماری از ایده مجاورت و دسترسی را یاد بگیرند. رصدخانه جهانی برای دسترسی‌های پایدار می‌خواهد ثابت کند که این نوع محله‌ها رفاه و اقدام موثر اقلیمی را ترویج می‌دهند.

توصیه های این رصد خانه برای سیاست گذاران و شهرسازان :

• ساکنین را در طرح‌های شهری مشارکت دهید، نیازهای آنها را شناسایی کرده و بر روی همکاری آنها تاکید کنید.
• حمل و نقل پاک را با تاکید بر مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری ترویج دهید که این امر به کاهش انتشارات کربنی کمک شایانی می‌کند.
• کارکردهای اساسی اجتماعی را به طور عادلانه توزیع کنید تا همه ساکنان بهره مند شوند.

_____________________

منبع:

https://www.beesmart.city/en/strategy/proximity-the-key-to-green-and-thriving-neighbourhoods