کاربرد یک درصدی اثر هنری در شهرسازی مدرن

شهریار تبریز/آذر کریم‌زاده: این ابتکار در بدنه مدیریت شهری نیز بازتاب وسیعی داشته است، بطوری که دولت ساختمان‌های عمومی را ملزم به تزئین کرده و بدین منظور ۱٪ از بودجه اختصاص داده شده به ساخت یک ساختمان عمومی را به کاربرد یک اثر هنری در آن تخصیص داده است. اجرای این پروژه از سال‌ها پیش در فرانسه وجود داشته است، اما چگونه می توان آن را به فضاهای عمومی تعمیم داد؟ چه نوع اثر هنری می‌تواند به دوباره جریان انداختن این چالش در شهر کمک کند؟

منظور از ۱ ٪ هنری، ۱ ٪ فرهنگی و ۱ ٪ تزئینی چیست؟

ممکن است پیش‌تر وجود آن را شنیده باشید یا در جریان گشت و گذار شهری خود متوجه چند اثر هنری شده‌اید، بدون اینکه حتی به وجود سیستم پشت آنها اندیشیده باشید. با این حال، ۱% هنری نقش منحصربفردی در خلق و اجرای بیش از ۱۲۰۰۰ اثر در سراسر فرانسه داشته است. از زمان تصویب و اجرا، این سیستم با هدف برجسته‌کردن خلاقیت هنری معاصر با ادغام آثار هنری در ساختمان‌های عمومی توسعه یافت. این سیاست مستلزم آن است که ۱% از هزینه ساخت یا بازسازی هر ساختمان عمومی به طراحی آثار هنری اختصاص یابد. این طرح در ابتدا محدود به ساختمان های وابسته به وزارت آموزش ملی بود، اما به تدریج کاربرد آن گسترش یافته و امروزه نه تنها به ساخت‌وسازهای عمومی ایالت، بلکه در ساختمان‌های محلی نیز توسعه یافته است. اقدامی که نشان‌دهنده اراده سیاسی برای قابل دسترس کردن هنر برای همه و در عین حال حمایت از ساخت و ساز است.

و اما اجرای این طرح به چه صورتی خواهد بود؟ بودجه تخصیص‌یافته به پروژه هنری با توجه به مقدار کل پروسه، کار جاده و تجهیزات مبلمان، (اما بدون مالیات و بدون احتساب کلیه هزینه های معمار) محاسبه می‌شود. اگر این برآورد کمتر از ۸۰۰۰ یورو باشد، می توان خیلی راحت یک اثر را از یک گالری یا مستقیماً از یک هنرمند خریداری کرد. فراتر از این مبلغ، ایجاد یک کمیته راهبری با گرد هم آوردن همه ذینفعان پروژه ضروری خواهد بود، مانند مقام ناظر، مامور ساختمان، مدیر پروژه، مشاور هنرهای تجسمی از اداره کل امور فرهنگی منطقه و نماینده جامعه محلی آنها که همه با هم مشخصات ساخت و ساز و مداخله هنری مرتبط را توسعه دادند. همچنین توجه داشته باشید که اگر بودجه پروژه هنری بیش از ۱۶۰۰۰ یورو باشد، پروژه به کمیسیون منطقه ای متشکل از اعضای رسمی "قانونی" (بخشدار، رئیس، نماینده شهرداری و غیره) و شخصیت های خارجی ارائه می‌شود.

در مورد انتخاب هنرمندان و آثار مربوطه، اعضای کمیته پیش‌ پروژه همگی می‌توانند هنرمندان مناسب برای کمیسیون را پیشنهاد دهند. با این وجود، مشاور هنرهای تجسمی نقش‌آفرین اصلی در معرفی هنرمندان و رویکردهای آنها خواهد بود. چارچوب این خلاقیت‌ها همچنان نسبتاً انعطاف‌پذیر است، همانطور که در متن قانون "انضباط هنری" مشخص شده است، به هنرمندان این امکان را می‌دهد که رویکرد خود را دنبال کنند و در عین حال از مکان الهام بگیرند تا پیوندی بین اثر و تاثیر آن در محیط آینده ایجاد کنند. اما علاوه بر آن، همه انواع هنرها مجاز هستند و آزادی عمل در خلاقیت داده شده است از جمله مجسمه ها، نقاشی ها، مبلمان طراحی، تجهیزات نورپردازی، صدا یا حتی گیاه شناسی!

از عمومی به خصوصی: انجمن "یک بنا، یک اثر هنری"

در عصری که فرهنگ به طور فزاینده‌ای نقش اساسی در توسعه شهری ایفا می‌کند، سیستم دولتی یک درصدی هنر همچنان اهرم اصلی برای حمایت از خلاقیت هنری معاصر و غنی سازی زندگی روزمره ما است. بنابراین، در پی این تلاش‌ها، یک رویکرد جدید سیاست وزارتخانه در سال ۲۰۱۵ پدیدار شد: منشور ۱ بنا، ۱ اثر . اهداف آن با ۱% هنری یکسان است اما بیشتر در بخش خصوصی اعمال می شود. ۱۳ عضو بنیانگذار منشور، توسعه دهندگان املاک و مستغلات، به همدیگر پیوسته‌اند تا خلاقیت هنری را در مرکز برنامه‌های املاک و مستغلات در سراسر فرانسه قرار دهند.

از آن زمان، شرکت‌های دیگری که این عزم را برای ادغام هنر در رویکرد مسئولیت اجتماعی خود دارند، به صفوف این ابتکار پیوستند. منشور در حال حاضر دارای ۸۰ امضاکننده از جمله توسعه‌دهندگان، شرکت‌های ملکی و مالکان اجتماعی است که متعهد به نصب یک اثر در هر یک از ساخت‌وسازهای خود هستند. آنها با درخواست از یک هنرمند در قید حیات، در حالی که حق‌الزحمه هنرمند و همچنین هزینه‌های مربوط به ایجاد و نصب آن را می‌پردازند، یک اثر هنری اورجینال را سفارش می‌دهند یا یک اثر از قبل موجود را به دست می‌آورند. این شبکه متعهد تاکنون امکان نصب بیش از ۶۵۰ اثر را در سراسر کشور فراهم کرده است.

انجمن "یک بنا، یک اثر"، که در سال ۲۰۱۹، توسط امضاکنندگان منشور آغاز شد با هدف برجسته کردن برنامه و خلاقیت‌های آن از طریق اقدامات ارتباطی را در پیش رو گرفت. از این‌رو، انجمن به طور منظم رویدادهای هنر معاصر را سازماندهی کرده و منابعی را برای اعضای خود برای تسهیل تحقق پروژه‌های هنری آنها فراهم کرد. هر دو سال، جایزه "یک بنا، یک اثر" نیز به دستاوردهای نمونه این برنامه هنری تعلق می‌گیرد، بنابراین تاثیر مثبت هنر در ساختمان های معاصر را برجسته می‌کند.

یکی از آثار هنری برنده مسابقه در سال ۲۰۲۳ که توسط دو هنرمند سوئیسی سابینا لانگ و دانیل باومن خلق شده، در قلب منطقه بوم گردی دانشگاه نانتر کور توسط گروه املاک بویگوس نصب شده است. این اثر هنری چهار صندلی سبز رنگ را نشان می‌دهد که مشابه صندلی‌های روی سکوهای یک استادیوم بوده و از بالای یک دکل سفید به ارتفاع ۲۲ متر، در امتداد محور تاریخی که از طاق بزرگ دفاع تا موزه لوور گسترده شده است معلق شده‌اند. پوچ بودن این اثر بمثال دعوتی به تخیل و تامل در تغییر دیدگاه، مانند سرابی جلوه می‌کند : خواب می بینم یا چی؟ آیا من آنجا صندلی هایی می بینم؟ چطور می‌شود روی آن نشست؟

در راستای تعمیم منشور یک بنا، یک هنر

به لطف این ابتکارات متعدد که هدفشان کمک به سرزندگی فرهنگی شهرهای فرانسه است، اکنون به نظر می‌رسد که شهر را به موزه‌ای روباز تبدیل خواهند کرد. برخی از شهرها، مانند مونپولیه، با الزام بر اینکه هر یک از ساخت‌وسازهای جدید ساخته شده در زمینشان، چه عمومی و چه خصوصی، بایستی دارای یک اثر هنری باشند را در اولویت قرار داده اند. تا سال ۲۰۲۶، صدها پروژه هنری باید در مونپولیه به اجرا درآمده و فضاهای مشترک ساختمان ها یا فضاهای عمومی را تزئین کنند.

راهی برای برانگیختن خلاقیت و تشویق بحث در مورد هنر معاصر با برانگیختن بحث و مشارکت : برخی از پروژه‌ها ساکنان را به فرآیند خلاق دعوت می‌کنند که در این صورت، هنر به اهرم پیوندهای اجتماعی تبدیل می‌شود تا به طور جمعی سمبلی از اماکن و جامعه آن شهر را به تصویر بکشد. میشل آتار، مدیرکل گروه  " Poste Habitat" توضیح می‌دهد : "من به ادغام اثری که فقط گچ کاری شده است اعتقاد ندارم، فکر می‌کنم ساکنان باید در پروژه ادغام شوند، هنر گردآورنده است و در همه جا، می‌تواند بردار پروژه باشد". از این فلسفه یک نقاشی دیواری غول‌پیکر بر روی دیوارهای خانه‌های عمومی در بخش آندلی در شهرستان اور به تصویر کشیده شد، و در آنجا ساکنان با حمایت از هنرمندان در جستجوی الهام و اجرای آثار هنری همراه شدند.

در حالی که خلاقیت های طراحی شده در چارچوب منشور "یک بنا، یک اثر" تمایل به همکاری با و برای ساکنان را دارند، دستاوردهای حاصل از سیستم ۱٪ هنر، که در ساخت و سازهای عمومی ادغام شده است، در حال حاضر هم توجه بسیار کمی به کاربران محلات دارد. با اظهار امید به ایجادآثاری متعدد در پیرامون خود و همچنین به منظور تقویت رویکرد مشارکتی بافت شهری، چرا نباید پروژه را به کمیته‌ای از ساکنان/کاربران ارائه کرد و بدین ترتیب امکان مشارکت فعالانه در انتخاب هنرمندان و آثار متنوع را برای آنها فراهم کرد؟

___________________

منبع:

https://www.demainlaville.com/le-1-artistique-en-ville-ca-donne-quoi/