نگرشی بر معماری امروز تبریز در قاب اجرا/ از احیای میادین تا هویت بخشی به فضاهای شهری

شهریار تبریز: معمار یا آرشیتِکت (Architect) ناظر، برنامه‌ریز، طراح و هماهنگ کننده کلیه مراحل و نقشه‌های معماری و طراحی، نقشه‌های محاسبات سازه‌ای و نقشه‌های تاسیساتی ساخت یک بنا است.

منظور از معماری کردن، ارائه خدمات در رابطه با طراحی ساختمان‌ها و فضای داخلی و اطراف ساختمان‌هایی است که انسان‌ها در آن سکونت دارند یا از آنها استفاده می‌کنند.

جایگاه معماری در تبریز و سیاست‌های شهرداری در این حوزه

معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز با ترسیم شمایی کلی از جایگاه معماری در این شهر و سیاست‌های شهرداری در این حوزه می‌گوید: معماری مجموعه‌ای­ از علم، فن و هنر است که پیوسته بر بستر زیست انسان تاثیر می‌گذارد. از طراحی مبلمان داخل فضاها گرفته تا پیکره و جداره شهری.

محمد عزتی ادامه می‌دهد: معماری در کنار شهرسازی و طراحی شهری کالبد و روح شهر را معنا می‌بخشند و در واقع ساخت شهر از دانش و فن معماری سرچشمه می‌گیرد. طبیعتاً این امر رسالت معماران را سنگین و نقش پررنگ آنان را در جامعه، بیش از پیش تبیین می‌کند.

او با اشاره به اقدامات شهرداری تبریز در حوزه اجرایی برای ارتقای کیفی محیط و بها بخشیدن به معماری گذشته و امروز می‌گوید: در حوزه اجرا با دو بخش خصوصی و عمومی روبرو هستیم. در بخش خصوصی و تک بناها که مخاطب و متولی آن ساکنان شهر و مهندسان معمار هستند و در این زمینه شهرداری صرفا نقش راهبردی داشته و به ارائه ضوابط و دستورالعمل‌هایی پرداخته است.

عزتی یادآوری می کند: شهرداری در پی محدود ساختن هنر معماران در شهر نبوده و مطالبه و تشویق شهرداری بر مبنای تحقق جایگاه معماری در حوزه ساخت‌وساز و الزام به سپردن طراحی حجم و نما به متخصصین واقعی این امر شکل گرفته‌ است.

معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز با اشاره به ویژگی‌های بخش عمومی در این حیطه می‌گوید: بخش عمومی شامل اقدامات شهرداری برای ظهور و بروز معماری شهری است. از جمله این موارد می‌توان به اجرای پیاده راه‌ها و گذرهای پیاده‌محور مصوب طرح تفصیلی تبریز برای جذب حضور پیاده در بافت‌های واجد ارزش و ارتقا غنای بصری در کل سطح شهر، اشاره کرد.

به گفته وی، حذف آسفالت از بسیاری معابر و بهره‌گیری از کفپوش و سنگ‌فرش برای پوشش کف و نورپردازی پروژه‌های شاخص از دیگر موارد قابل ذکر هستند. اجرای پیاده راه هایی از جمله پیاده راه های داخل بلوک گلستان، کوچه ثبت، کوی آبیاری، محور حرمخانه، حیدر تکیه سی، داش مغازالار، ارک، ادامه سنگفرش ولیعصر، شهریار باغمیشه و ... در این دسته جای می گیرند.

احیای میادین و هویت بخشی به فضاهای شهری تبریز

از طرفی پیگیری تهیه و تصویب طرح‌های مربوط به طراحی فضاهای شهری با رویکرد کل نگر و اجرای آن از سوی شهرداری تبریز، باعث شناساندن معماری گذشته تبریز و هنر بازآفرینی امروز برای ساکنان و گردشگران داخلی و خارجی می‌شود. پروژه هایی چون مجموعه مقبره الشعرا، مجموعه پیرامونی مسجد کبود، انسجام محورهای گردشگری و طراحی شبکه پیاده گردشگری مرکز شهر در این دسته جای می‌گیرند.

احیای میادین و فضاهای شهری از دیگر اقدامات در دست اجرای شهرداری است که طرح میدان ساعت و احیای فضای بلدیه و همچنین احیای میدان حکومتی تبریز از آن جمله اند.

طرح‌های بدنه سازی شهر تبریز برای مبادی ورودی شهر شامل طرح بدنه سازی دروازه تهران که به تصویب رسیده و در دست اجرا می باشد و طرح بدنه سازی ورودی شمال غرب و ورودی جنوب غرب تبریز از جمله طرح‌هایی هستند که منجر به ارتقای منظر شهری ایجاد تصویر ذهنی مطلوب برای گردشگران می‌شود.

معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: تهیه و پیگیری تصویب بازپیرایی جداره‌های تاریخی از جمله محورهای گرجیلر، داش ماغازالار، پاساژ، خیابان امام، خیابان شریعتی و همچنین طرح بدنه سازی محور جمهوری اسلامی و بازپیرایی و مرمت جداره‌های بازار تاریخی تبریز که پس از اجرای پیاده‌راه ارتش شمالی با همکاری کسبه به اجرا خواهد رسید از دیگر فعالیت‌های هویت بخش شهرداری در تبریز است.

عزتی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه جلوه­گاه اصلی فرم و معماری در شهر، نمای بناهای ساخته شده است، تدوین و اخذ مصوبه دستورالعمل طراحی، کنترل و اجرای نمای شهری برای کل شهر و نیز دستورالعمل اختصاصی برای بافت تاریخی فرهنگی و همچنین کوی خاوران در دستور کار شهرداری و معاونت شهرسازی و معماری قرار گرفته است.

سیاست‌های حمایتی شهرداری تبریز در احیای هویت معماری شهر

از طرفی تعریف تسهیلات برای مالکان املاک و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حفظ و احیای اماکن تاریخی و فرهنگی کلان‌شهر تبریز و سیاست های تشویقی برای هتل آپارتمانها و ساختمان هایی که نمای آن بر اساس حفظ ارزش‌های معماری ایرانی اسلامی با استفاده از مصالح بومی طراحی می‌شوند؛ در دفترچه تعرفه عوارض محلی از جمله سیاست‌های حمایتی شهرداری در احیای هویت و ارزش بخشیدن به معماری هویتمند در این شهر است.

این تسهیلات منجر به انجام پروژه‌های موفق مشارکتی در حوزه مرمت، تجهیز و بهره‌برداری از تجارتخانه‌ها، کافه رستوران‌ها و هتل بوتیک‌ها شده است که با استقبال قابل توجه شهروندان روبرو شده است که از آن جمله می توان به هتل بوتیک ارسی، هتل بوتیک سرخه ای، تجارتخانه نصیرزاده، هتل پالاس، هتل فیروزه، هتل الهیه و ... را نام برد که برخی به بهره برداری رسیده و برخی در مراحل اخذ مجوز و یا اجرا می باشند.

انعقاد تفاهم نامه همکاری با دانشگاه‌های فعال استان، اجرای پروژه‌های مشترک از اقدامات تعاملی با نهادهای علمی و برگزاری جلسات تخصصی مشترک با اداره کل راه و شهرسازی و اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان جهت هم افزایی و بهینه سازی اقدامات اجرایی از دیگر اقدامات شهرداری تبریز است.

همچنین برگزاری نشست‌های تخصصی معماری ملی و بین المللی، برگزاری مسابقات متعدد در زمینه معماری، معماری منظر، عکاسی از نما به عنوان حلقه اتصال میان بدنه اجرایی و معماران و دانشجویان  علاقه مندان به این رشته را فراهم آورده است.

سیاست گذاری برای هدایت مطالعات طرح تفصیلی شهر تبریز

از جمله اقدامات سیاست گذارانه شهرداری تبریز در این راستا هدایت مطالعات طرح تفصیلی آتی برای تقسیم شهر به دو بخش تاریخی فرهنگی و سایر بافتهای شهری است که منجر به برخورد تخصصی برای ارائه ضوابط با توجه به نوع بافت و هویت آن خواهد شد.

محمد عزتی در این باره می‌گوید: با توجه به اینکه تبریز از بافت‌های شهری گوناگونی تشکیل شده و هر یک از این بافت‌ها به فراخور کالبد و معنا از ویژگی‌های متمایزی برخوردار هستند، مقتضی بود برخورد با محدوده‌های شهری با راهبردها و سیاست‌های درخور زمینه خود توسعه یابد.

وی افزود: طرح تفصیلی جدید تبریز با رویکرد بازآفرینی شهری و توسعه درونزا به عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های توسعه شهری تهیه می گردد که با جزییات بیشتر نحوه اقدام و اجرا را در شهر تعیین می‌کند. لذا با توجه به قدمت، پیشینه و هویت تبریز، مهندسین مشاور جداگانه‌ای برای مطالعات بافت تاریخی با هماهنگی ارگان‌های ذیربط تعیین شده‌است تا با نگاه تخصصی وضعیت موجود و گونه شناسی بافت را به دقت برداشت نموده و در ادامه نسبت به ارائه ضوابط و دستورالعملهای احداث، متناسب با الگوهای بومی معماری تبریز اقدام نماید.

عزتی ادامه می دهد: در این مسیر و برای تحقق این امر نیازمند همکاری نزدیک معماران و دانش‌افزایی برای طراحی و نظارت بر ساخت ساختمان‌های هویتمند و فاخر هستیم. توجه به مباحث معماری و طراحی شهری در طرح در دست تهیه از نقاط قوت طرح تفصیلی آینده تبریز خواهد بود و با جدیت از سوی شهرداری تبریز در حال پیگیری است.

توسعه پیاده‌راه‌ها در کلیه بافت‌های شهری اعم از توسعه جدید یا تاریخی، نظام مند کردن ضوابط نما در عین حفظ فرصت خلاقیت برای معماران، ایجاد مجموعه‌های تاریخی با عملکرد هدفمند و هماهنگ برای توسعه صنعت گردشگری و احیای هویت در ضمن ایجاد رونق برای بافت از طریق بخشیدن کارکرد متناسب با نیازهای روز، از دستاوردهای این رویکردها خواهد بود.