تاب‌آوری شهر هوشمند: کاهش خطرات تغییرات اقلیمی

شهریار تبریز/مهراب محرابی‌نیا: این مسئله نیاز شهرها را به چاره اندیشی در رابطه با نحوه محافظت از شهروندان در راستای مقابله، کنترل یا کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و به عبارتی بهتر، تاب‌آوری آنها مشهود ساخته است. دراین بین، نظام مدیریت شهری و نهادهای موثر در توسعه شهر، در صف نخست رویارویی با پیامدهای تغییرات اقلیمی هستند.

آنچه امروزه تغییرات اقلیمی را در صدر مسائل جهانی قرار داده نقش فزاینده فعالیت های انسانی در تشدید تغییرات اقلیمی و حساسیت بسیار زیاد جوامع انسانی به مخاطرات ناشی از این تغییرات است. تغییر اقلیم را عمدتاً با افزایش دمای سطح زمین می‌شناسند و شاید در نگاه اول وقتی سخن از تغییرات اقلیمی به میان می‌آید معمولاً تصاویری از ذوب شدن یخ‌ها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، امواج گرما و سیل را به ذهن متبادر می‌شود، اما در این بین شهرها نیز در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیر بوده و یکی از عوامل اصلی افزایش انتشارات دی اکسید کربن  هستند. با افزایش روزافزون اثرات تغییرات اقلیمی در دهه آینده، ضرورت توجه به تاب‌آوری بیش‌ازپیش احساس می‌شود.

در حال حاضر، ۵۰ درصد از جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند و انتظار می‌رود که این درصد تا سال ۲۰۵۰ به ۷۰ درصد افزایش یابد. چگونه شهرها با تغییرات آب و هوایی مقابله می‌کنند؟ شهرها در حال حاضر درصدد کاهش مشکلات منتج از افزایش تراکم جمعیت هستند و انتظار می‌رود این مشکلات با ایجاد متغیرهای دیگر مانند تغییرات آب و هوا و آب و هوای غیر عادی تشدید شود.

برای آماده‌شدن برای آینده، شهرها باید تاب‌آوری خود را در برابر تغییرات آب و هوایی افزایش دهند تا کیفیت زندگی شهروندان خود را بهبود بخشند. با تهدید افزایش جمعیت کنترل نشده، آسیب‌پذیری شدید در برابر تاثیرات متغیرهای آب و هوایی و عوامل اقتصادی به نظر می‌رسد شهرها در برابر آینده نامعلوم زمین در معرض آسیب باشند.

در دنیای به سرعت در حال تغییر و پیچیده امروزی تاب‌آوری شهری به مفهومی حیاتی در مدیریت شهری تبدیل شده است. تاب‌آوری شهری به ظرفیت یک شهر برای بازگرداندن و سازگاری با شوک‌ها و استرس‌های مختلف مانند بلایای طبیعی، رکود اقتصادی و چالش‌های اجتماعی اشاره دارد و شامل توانایی یک شهر برای جذب، بازیابی و تغییر در مواجهه با این چالش‌ها و در عین حال حفظ عملکردهای اساسی و حمایت از رفاه ساکنان آن می‌شود.

شهرها با چندین مشکل مهم از کمبود آب، آلودگی و سیل گرفته تا ترافیک، استرس گرمایی و روشهای دفع زباله روبرو هستند، با این حال، آنها فرصتی منحصر به فرد برای کاهش شدید انتشارات کربنی و حمایت از پایداری شهری را فراهم می‌کنند.

از لحاظ تاریخی، شهرها با در نظرگرفتن کارآیی طراحی شده‌اند، بطوریکه آنها در مسیرهای تجاری یا مسیرهای آبی برای حمل و نقل آسان مردم و کالاها ساخته شده‌اند، آنها به عنوان مراکز اقتصادی هستند که تجارت را پیش می‌برند، و مهمتر از همه، آنها محل اشتراک‌گذاری تجارب و توسعه ایده‌ها هستند. با استفاده از شهرها به عنوان بسترهای نوآوری، این امکان برای مناطق شهری وجود دارد که به شهرهای سبزتر، پایدارتر، اقتصادی‌تر و تاب‌آورتر در برابر آب و هوا تبدیل شوند. با پرداختن به برخی از چالش‌هایی که شهرهای مدرن با آن روبرو هستند، شهرهای فردا می‌توانند به بخش کلیدی پاسخ به تغییرات آب و هوایی تبدیل شوند.

شهرها و تغییرات اقلیمی: چالش‌های کلیدی

شهرها به واسطه قدرت اقتصادی، نزدیکی به منابع و رویکرد نوآوری رشد کرده و شکوفا می‌شوند. این خصوصیات تعداد زیادی از مردم را جذب می‌کنند که شهرها را در برابر آلودگی، ازدحام و زباله آسیب‌پذیر کرده و به نوبه خود آنها را در معرض خطرات شدید آب و هوایی قرار می‌دهد. آلودگی می‌تواند استرس گرمایی را تشدید کند، ازدحام به سهم خود می‌تواند کیفیت هوا را کاهش داده و کمبود آب می‌تواند به امنیت غذایی آسیب برساند. بیایید نگاهی دقیق‌تر به برخی از چالش‌های کلیدی که شهرها به دلیل تغییرات آب و هوایی با آن‌ها مواجه هستند بیاندازیم.

جزایر گرمایی شهری

شهرها گرمتر می‌شوند. این یک واقعیت است. با توجه به نحوه طراحی شهرها و به دلیل تراکم آنها، شهرها به ویژه در برابر افزایش دمای ناشی از تغییرات آب و هوایی آسیب پذیر هستند. سازه‌های شهری گرمای خورشید را به طور موثرتری نسبت به مناظر حومه شهر جذب می‌کنند. این ساختمان‌ها و جاده ها سپس گرما را برای مدت طولانی‌تری ساطع کرده و دمای محلی شهری را افزایش می‌دهند. این همان چیزی است که از آن به عنوان "جزیره گرمایی شهری" نام برده می شود.

این جزایر گرمایی شهری بر کیفیت هوا و سلامت جمعیت تاثیر می‌گذارند و باعث افزایش سرسام آور مصرف انرژی می‌شوند. با گرمتر شدن محیط های شهری، تقاضا برای سیستم های تهویه مطبوع افزایش می یابد. برای ایجاد هوای خنک‌تر در داخل خانه، واحدهای تهویه مطبوع گرما را به فضای باز بازمی‌گردانند و یک جزیره گرمایی شهری خود پایدار و تغییر ناپذیر ایجاد می‌کنند. گذشته از تاثیرات زیست‌محیطی، فناوری خنک‌کننده به مقدار زیادی انرژی نیاز دارد که این امر می‌تواند منجر به  افزایش قیمت‌ها شده و بر اقتصاد و کسب و کار تاثیر منفی بگذارد.

کمبود آب

طبق گزارش‌های موسسه منابع جهانی (WRI)، تقریباً یک چهارم جمعیت جهان در حال حاضر با کمبود شدید آب مواجه هستند. از آنجایی که تغییرات اقلیمی همچنان آب و هوای نامنظم را به ارمغان می‌آورد و انتظار می‌رود جمعیت در ۳۰ سال آینده به شدت افزایش یابد، آب کمیاب‌تر خواهد شد. بسیاری از شهرها در حال حاضر برای مقابله با عرضه و تقاضای آب با مشکل مواجه هستند و از آنجایی که خشکسالی در آینده رایج‌تر خواهد شد اقداماتی باید در این زمینه بکار گرفته شوند.

در حالی که کمبود آب همیشه یک خطر است، بسته به موقعیت جغرافیایی یک شهراثرات و پیامدهای خشکسالی متفاوت خواهد بود. شهری که در یک منطقه خشک ساخته شده و مستعد خشکسالی است، آینده سخت‌تری نسبت به سایر مناطق خواهد داشت. با این حال، با افزایش جمعیت و شهرنشینی سریع، حتی شهرهایی که امن به نظر می‌رسند ممکن است در آینده آسیب‌پذیری سیستم منابع آب داشته باشند مگر اینکه گام‌های مناسب برای واکنش به تغییرات آب و هوایی برداشته شود.

راه‌حل‌های مقابله با تنش آبی در محیط‌های شهری شامل به‌روزرسانی زیرساخت‌های آب، بازیافت آب باران و فاضلاب، و تمرکز بر حکمرانی خوب است.

چرا شهرهای هوشمند باید در مورد آب هوشمند شوند؟

یکی از مولفه‌های بسیار مهم در شهرهای هوشمند مدیریت آب یا به عبارتی آب هوشمند است. افزایش جمعیت شهرها منجر به افزایش مصرف آب می‌شود و این امری بدیهی و غیرقابل اجتناب است. با افزایش مصرف آب در شهرها اصطلاح آب هوشمند بیش ازپیش و با هدف ایجاد زیربساخت‌های لازم جهت جلوگیری از هدررفتگی آب و مصرف صحیح آن استفاده می‌شود. یک سیستم آب هوشمند بر اساس اطلاعاتی مانند جریان، فشار و چگونگی توزیع آب در شهرطراحی می شود. علاوه بر این مهم است که بطور دقیق از میزان آب مصرفی در یک شهر اطلاع داشته باشیم.

فعالیت‌هایی که در یک شهر به مصرف بهینه آب می‌انجامد عبارتند از:

اطلاع‌رسانی به خانوارها درباره شرایط مصرف، توزیع تجهیزات کاهنده مصرف آب به صورت رایگان به خانوارها، آموزش دانش‌آموزان، مشارکت با مشتریان تجاری، کاستن از میزان آب در حد امکان در چرخه تولید و برچسب آب روی تولیدات درباره مصرف آب در فرایند تولیدشان.

آب و هوای غیر عادی

کمبود آب تنها یکی از علائم آب و هوای شدید است. سیل و بالا آمدن سطح آب دریاها از دیگر خطرات آشکار بوده که شهرها را تهدید می‌کند. تاثیر تغییرات آب و هوا و گرم‌شدن کره زمین بر شهرهای ساحلی در حال حاضر قابل توجه است و در آینده با افزایش سطح دریا بدتر خواهد شد.

شهرهای زیادی وجود دارند که حتی اگر از ساحل دور باشند، هنوز در معرض خطر سیل هستند. تغییرات در الگوهای آب و هوایی باعث شده است که برخی از شهرها نتوانند با سیل ناشی از بارش شدید باران که در پی طوفان های غیرمنتظره باقی مانده است، مقابله کنند. زمانی که زیرساخت‌های زهکشی آب طوفان به درستی آماده نشده است، سیلاب شهری می‌تواند به راحتی رخ دهد و همه چیز راتحت تاثیر قرار دهد. به دلیل حجم زیاد سطوح غیرقابل نفوذ در شهرها، فاضلاب و زهکش‌ها نمی‌توانند حجم بالای آب ناشی از بارندگی‌های غیرمنتظره را تحمل کنند.

تغییرات آب و هوایی می‌تواند باعث سیل، خشکسالی، بالا آمدن سطح آب دریاها، طوفان‌های شدید و افزایش دما شود، علاوه براین می‌تواند منجر به گرسنگی شدید، کشمکش و گسترش بیماری شود. این مشکلات به شدت بر خدمات و زیرساخت‌های شهری در آینده تاثیر می‌گذارد مگر اینکه شهرها از امروز شروع به آماده‌سازی کنند. مبارزه با تغییرات آب و هوایی نباید یک تلاش پرهزینه باشد. در واقع، فرصت‌های زیادی وجود دارد که شهرها می‌توانند دنبال کنند کهبه نوبه خود می‌توانند برای همه، از نظر اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی مفید باشند.

فرصت‌های تاب‌آوری

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید یا مصالح ساختمانی سازگار با اقلیم ممکن است هزینه‌ای ناخواسته به نظر آید که می‌تواند یک شهر هوشمند بالقوه را در معرض خطر قرار دهد، اما در واقع اینطور نیست. بر اساس مطالعات کمیسیون جهانی اقتصاد و اقلیم، سرمایه‌گذاری در تاب‌آوری اقلیمی می‌تواند سودآور بوده و از شهرها محافظت کند. به عنوان مثال، برنامه‌های جسورانه تغییر اقلیم می‌تواند اقتصاد جهانی را تا سال ۲۰۳۰ حدود ۲۶ تریلیون دلار تقویت کند. به طور مشابه، نادیده گرفتن وضعیت آب و هوای جهانی می‌تواند ۲۴ تریلیون دلار خسارت سنگینی را به دنیای تجارت وارد کند.

ایجاد زیرساخت‌های آینده‌نگر یک عنصر کلیدی برای پروژه جهانی شهر هوشمند است و به گفته کمیسیون جهانی اقتصاد و اقلیم، شهرهایی که بر روی زیرساخت‌های یکپارچه متمرکز شده‌اند از "بهره‌وری بالاتر، شمول اجتماعی بیشتر، و اقتصادهای تاب آورتر" برخوردار هستند. مزایای دیگر شامل هوای پاک‌تر، محیط زیست‌های سالم تر، و خیابان‌های امن‌تر با انتشار گازهای گلخانه‌ای کمتر می‌باشد.

__________________

منبع:

https://www.beesmart.city/en/strategy/mitigating-the-risks-of-climate-change