شهریار تبریز/آذر کریم‌زاده: این منشور بر تمایل جوامع نسبت به توجه به موضوع سلامت در مرکز سیاست توسعه خود تاکید می‌کند. آیا پس از منشورهای کیفیت مسکن، منشور مسکن سالم به یک استاندارد عادی تبدیل خواهد شد؟
نگاهی جامع به زندگی شهری
در آغاز تابستان ۲۰۲۳، شهر گرونوبل از منشور جدیدی برای هدایت برنامه‌ریزان شهری و سازندگان به سمت انتخاب‌هایی که سلامت شهروندان را ارتقا می‌بخشد، رونمایی کرد. البته این منشور بسیار بیشتر از یک نقشه راه ساده برای ساخت و ساز شهری را در بر می‌گیرد. این طرح، تاییدی جسورانه بر نیاز به بازنگری اساسی در نحوه طراحی فضاهای زندگی است.
به گفته مارگو بلر، معاون زیست‌محیطی شهردار گرونوبل و مسئول برنامه‌ریزی شهری، این منشور از تمایل به قرار دادن انسان ها و سلامت آنها در مرکز برنامه‌ریزی شهری ناشی می‌شود. او در مصاحبه‌ای با مجله مونیتور تاکید می‌کند که این ابتکار ریشه در یک دیدگاه کلی از زندگی شهری دارد. او توضیح می‌دهد که فراتر از ایجاد محیط‌های کاربردی، هدف این منشور پرورش فضاهایی است که به طور فعال از کیفیت زندگی هر شهروند حمایت کرده و آن را بهبود می‌بخشد. بدون ارزش قانونی الزام‌آور، این منشور به عنوان نوعی "قطب‌نما" در نظر گرفته شده است که به ذینفعان ساخت و ساز نقاط مرجع داده و به ساکنان نشان می‌دهد که کار بین سهامداران عمومی، توسعه دهندگان و معماران در یک چارچوب مشترک انجام می‌شود.
اصول منشور مسکن مساعد برای سلامتی
منشور مسکن سالم ۱۴ اصل را تنظیم می‌کند که می‌تواند در سه مقیاس مختلف اعمال شود: محله، محل سکونت و مسکن. علیرغم اینکه همه پروژه‌ها، اعم از ساخت و ساز یا بازسازی و نوسازی، همه موارد را در بر نمی‌گیرند، اما این منشور چارچوبی را ایجاد می‌کند که حتی ما را به فراتر از تعهدات قانونی دعوت می‌کند. این اصول بدین صورت تنظیم شده‌اند :
۱- اطلاع‌رسانی و مشارکت‌دادن شهروندان
۲- بهره‌بردن از ساختمان‌های موجود
۳- استفاده از هر پروژه برای کاهش جزایر گرمایی شهری
۴- پذیرش اصول معماری زیست اقلیم
۵- اطمینان از کیفیت هوا
۶- ترویج روابط اجتماعی و کمک‌های متقابل از طریق فضاهای مشترک و مکان‌هایی که به روی محله باز است
۷- تامین رفاه ساکنین با ایجاد اسکان راحت در تابستان و زمستان
۸- تشویق به انجام فعالیت های بدنی
۹- حفظ منابع آب
۱۰- تقویت مکان طبیعت
۱۱- پیگیری یک رویکرد پروژه تکراری با شهر و ذینفعان
۱۲- پیش‌بینی انطباق‌پذیری و برگشت‌پذیری پروژه‌ها
۱۳- قابل تحمل کردن ساخت و سازها برای ساکنان محلی
۱۴- مشخص کردن ردپای کربن هر پروژه
سندی با آثار محدود
هر چند انتشار این سند اراده سیاسی ستودنی و هیجان انگیزی را شاهد است، اما انتقادات مختلفی نیز پیشتر مطرح شده است. بسیاری از آنها بر ماهیت غیر الزام‌آور این سند و همچنین منشورهای متعدد مروج که در ده سال گذشته به شدت در حال توسعه بوده اند، تاکید می‌کنند. با این حال، منشورهای ساخت و ساز، که چشم‌انداز آن بیشتر است، همچنان این امکان را فراهم کرده است که هر یک از فعالان این عرصه را مسئول گرداند و در عین حال مشروعیت و تخصص هر یک را تقویت کنند. بنابراین، منشور مسکن ارتقای سلامت، اگرچه یک تغییر پارادایم کامل در عمل ساختمان‌سازی را تشکیل نمی‌دهد، اما تخصص های جدید زیادی را به منصه ظهور می‌رساند.
این امر تا حدودی همان چیزی است که سایر ابتکارات پیرو رویکرد گرونوبل نیز اثبات می‌کنند. به عنوان مثال، در شهر پیرنه آتلانتیک فرانسه که در آن آزمایشی برای شناسایی روش‌ها و اهرم‌هایی برای ادغام سلامت در اسناد شهرسازی و استراتژیکی انجام شد. در این مورد به همه گیری کووید-۱۹ و قرنطینه به عنوان نقطه رو به رشد این موضوع اشاره می‌کند.
با توجه به نتایج این آزمایش، اندیشیدن به سلامتی به روشی جامع‌تر این امکان را فراهم می‌کند که ساکنان یا کاربران را در بطن دغدغه های خود قرار دهیم چرا که می‌تواند به ما کمک کند تا اقدامات مشخصی را با هدف رویارویی با چالش‌های تغییرات آب و هوایی، بحران انرژی یا پیری جمعیت در نظر بگیریم. علاوه بر این، دروازه بسیار خوبی برای توسعه مشارکت ساکنان در برنامه‌ریزی، بر اساس تجربیات، مشکلات و مسائل روزمره برای شهروندان است. اما برای انجام این کار، در واقع یک سوال این است که همه ذینفعان در مورد این تعریف جامع از سلامت، از مقامات منتخب گرفته تا تکنسین‌ها، از جمله شهرسازان و البته ساکنان، به توافق برسند. بنابراین، آزمایش پیرنه آتلانتیک، فرهنگ‌پذیری را چنین توصیف می‌کند که می‌توان در طول کارگاه‌ها یا سمینارهایی که به‌ویژه به رواج این مفهوم و کاربردهای عینی آن اختصاص داده شده است، اجرا کرد.
به سوی فرهنگ پذیری جهانی در مسائل بهداشت شهری
به‌جای اشکال جدید شهری یا مصالح جدید ساختمانی، توسعه شهرهای مساعد برای سلامتی بیش از هر چیز مستلزم اشتراک فرهنگ جدیدی است که بین همه نقش‌آفرینان بافت شهری مشترک است. رویکردی که امسال با ابتکارات متعدد جدید شتاب واقعی را شاهد بوده است که بیش از ده آزمایش در قالب یک "کیت آموزشی" برای ادغام مسائل بهداشتی در حمایت از تصمیم‌گیری در رابطه با اسناد شهرسازی و پروژه های عمرانی انجام شد. بدین ترتیب، این یک شرط مطمئن است که این برنامه ریزی شهری ارتقاء دهنده سلامت، با مفهوم فزایند کل نگر در حال توسعه باشد.
بنابراین در بطن این منشور مفهومی نهفته است که فراتر از ساختارهای فیزیکی است و جنبه‌های روان‌شناختی، اجتماعی و عاطفی رفاه انسان را یکپارچه می‌کند. این امر در سطح شهری به ایجاد محله‌هایی که انجام فعالیت بدنی را تشویق می‌کنند، به نفع دسترسی به فضاهای سبز هستند، کیفیت هوای مطلوب را تضمین می‌کند و ارتباط اصیل انسانی را ترویج می‌کند منجر می‌شود. از اینرو، این منشور جاه‌طلبانه در پی تغییر اساسی در نحوه طراحی شهرها و بازنگری در نحوه تعامل شهروندان با محیط خود است.
_____________
منبع:
نظرات