شهریار تبریز/رضا عالش‌زاده : در خط مقدم این تکامل، مصالح و سیستم‌های ساخت‌وساز قرار دارند. از نظر تاریخی، معماری بر مواد خام طبیعی مانند چوب، سنگ و فلزات تکیه داشت که فضاهای ساخته شده را تعریف می‌کرد؛ اما اغلب اکوسیستم‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌داد. امروزه، به نظر می‌رسد که این رشته دستخوش دگرگونی عمیقی شده است.
از موادی که زیست‌شناسی و مهندسی را ادغام می‌کنند تا اصول اقتصاد دایره‌ای که استفاده از منابع را بازتعریف می‌کنند، و رویکردهای ترکیبی که روش‌های سنتی را با فناوری‌های پیشرفته ترکیب می‌کنند، تغییرات شگرفی در عرصه معماری مشاهده می‌شود. در نوشته حاضر به مهم‌ترین تغییرات تجربه شده در سال ۲۰۲۴ در مورد مواد و سیستم‌های ساخت و ساز نگاهی مرورگونه می‌اندازیم.
تزریق حیاتی دوباره به ساختمان‌ها با طبیعت
در سال‌های اخیر به‌ویژه در سال ۲۰۲۴ استفاده از مواد با ریشه طبیعی و ویژگی‌های خاص باعث شده است پیوند بین سازه و طبیعت بیشتر شود.
به عنوان مثال میسلیوم ماده زیست‌تخریب‌پذیر و مقاوم در برابر آتشی است که از ساختارهای ریشه قارچی مشتق شده و شروع به جایگزینی عناصر ساختمانی سنتی در بلوک‌های ساختمانی مدولار کرده است. استفاده از این ماده محدود به پروژه‌های پیشرفته نیست - نمونه‌هایی از قبل وجود دارد که در عایق‌های مقرون‌به‌صرفه، پانل‌های آکوستیک یا حتی مبلمان‌هایی که خود رشد می‌کنند استفاده می‌شود که می‌توانند در صورت عدم نیاز به طور کامل کمپوست شوند.
نماهای مبتنی بر جلبک هم رویکرد نو و جالبی هستند. این دیوارهای زنده دی‌اکسیدکربن را جذب کرده و اکسیژن تولید می‌کنند و بدین‌گونه ساختمان‌ها را به "ریه‌های شهری" تبدیل می‌کنند و در سکوت و به طور موثر برای مبارزه با آلودگی شهری کار می‌کنند.
با این وجود، پذیرش گسترده و صنعتی این مواد همچنان با چالش‌هایی مانند هزینه‌های اولیه بالا، محدودیت‌های فنی و نیاز به ادغام بهتر در زنجیره تامین ساخت‌وساز مواجه است. با این حال، ابتکارات پیش‌گام موجود نشان می‌دهد که این مواد آزمایشی را می‌توان به راه‌حل‌های قابل دوام تبدیل کرد، به‌ویژه در پروژه‌هایی که حمایت دولتی، تحقیقات علمی و تقاضای فزاینده برای شیوه‌های پایدار را ترکیب می‌کند. این مصالح بیشتر از اینکه وعده‌ای دوردست باشند، انتقالی ملموس و تدریجی به معماری زنده را نشان می‌دهند – ساختمان‌هایی که نه‌تنها با محیط هم‌زیستی می‌کنند، بلکه فعالانه آن را بازسازی می‌کنند، نه فقط معماری را بازتعریف می‌کنند، بلکه بازاندیشی می‌کنند که چگونه بشر می‌تواند با طبیعت در هر جنبه‌ای از زندگی هماهنگ شود.
معماری و چالش اقتصاد دایره‌ای
اقتصاد دایره‌ای راه را برای پارادایم‌های جدید در یکپارچگی تکنولوژیکی و درک عمیق‌تر از فرایندها و ترکیبات مواد و اجتناب از ترکیبات ناسالم مانند میکروپلاستیک‌ها هموار کرده است. در واقع، مفهوم "طراحی چرخه عمر نامحدود" به‌عنوان یک اصل کلیدی تثبیت شده است که باعث بازتاب مداوم این واقعیت می‌شود که چند بار می‌توان چیزی را دوباره به چرخه استفاده برگرداند؟ براین‌اساس فرایندهای تخریب به‌جای ناپدیدشدن کامل، به عملیات استراتژیک تبدیل می‌شوند.
در سال‌های آینده، معماران طراحی سازه‌هایی را که برای پیش‌ساخته سازی و جداسازی آسان بهینه شده‌اند، با تکیه بر سیستم‌های بدون چسب که از تکنیک‌های بدون چسب، بست‌های مکانیکی یا اتصالات مغناطیسی برای فعال‌کردن فرایندهای ساخت‌شکنی هوشمند استفاده می‌کنند، اولویت خواهند داد.
همان‌طور که به سمت آینده معماری قدم می‌گذاریم، گردش کار ما باید با یک ذهنیت فراتر از ساخت هدایت شود. تحویل‌های سنتی - طرح‌ها، برگه‌های فنی و گزارش‌های پایداری - دیگر کافی نخواهند بود. باید یک چارچوب جامع ایجاد کرد که تقریباً هر مرحله از چرخه عمر یک ساختمان را پیش‌بینی کند. این رویکرد می‌تواند شامل طرح‌های تخریب پیشگیرانه و سیستم‌های طبقه‌بندی قوی باشد. آیا می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که چگونه الوار در یک ساختمان ۶۰ سال آینده مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد یا چگونه اکثر مصالح موجود در یک بلوک ساختمانی مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرند؟ آیا این می‌تواند پایه و اساس آینده ای را ایجاد کند که در آن مواد هرگز به زباله تبدیل نشوند؟
ساختمان‌های بااحساس: حسگرها در عمل
معماری و طراحی در حال تجربه تغییرات عمیقی هستند که ناشی از تعهد فزاینده به پایداری و هماهنگی با دنیای طبیعی است. ساختمان‌ها به برکت وجود طیف گسترده‌ای از فناوری‌های جدید در اختیار ما، دیگر سازه‌های ایستا نیستند، بلکه محیط‌های پویا و پاسخگو هستند که هم با نیازهای ما و هم با اکوسیستم اطراف سازگار می‌شوند. مرکز این تکامل، نماهای پاسخگو و سیستم‌های همگام‌سازی محیطی هستند، جایی که ساختمان‌ها به طور آنی تغییر می‌کنند و به عوامل خارجی و داخلی در تلاش برای افزایش کارایی و کاهش اثرات زیست‌محیطی واکنش نشان می‌دهند.
در قلب این نوآوری‌ها مواد هوشمند تعبیه شده با حسگرهایی قرار دارند که می‌توانند همه چیز را از درجه‌حرارت و سطح نور گرفته تا کیفیت هوا را کنترل کنند. این سیستم‌ها به ساختمان‌ها اجازه می‌دهند تا به طور خودکار سازگار شوند، دقیقاً مانند نحوه تنظیم روشنایی صفحه‌نمایش گوشی هوشمند بر اساس نور محیط. محیط‌های داخلی به همان اندازه پاسخگو هستند، با فناوری‌هایی مانند آینه‌های سنسور حرکت که نور را بر اساس مجاورت تنظیم می‌کنند، یا توالت‌هایی که به طور خودکار موقعیت صندلی و جریان آب را برای تجربه‌ای کارآمدتر و بهداشتی‌تر تنظیم می‌کنند.
در مقیاس بزرگ‌تر این روند به معماری نیز گسترش می‌یابد. برج‌های "البهار" در ابوظبی را در نظر بگیرید که دارای عناصر سایه‌انداز مثلثی هستند که در طول روز جابه‌جا می‌شوند تا نور مستقیم خورشید را مسدود کنند و تابش خیره‌کننده را کاهش دهند. این کار نه‌تنها بهره‌وری انرژی را بهبود می‌بخشد، بلکه فناوری مدرن را با عناصر طراحی سنتی ادغام می‌کند.
در دنیای ساختمان‌های هوشمند، اینترنت اشیا (IoT) نقش مهمی ایفا می‌کند و حسگرها همه چیز را از دما و اشغال تا مصرف انرژی ردیابی می‌کنند. این داده‌ها مدیریت کارآمدتر در سیستم‌های روشنایی، گرمایشی و امنیتی را ممکن می‌سازد. فناوری‌هایی مانند شیشه هوشمند - که به طور خودکار برای جلوگیری از نور بیش از حد خورشید رنگ می‌شود - می‌تواند مصرف انرژی را به میزان قابل‌توجهی اغلب تا ۳۰٪ کاهش دهد، نتیجه تمامی این اقدامات یک دوره جدید معماری است که نیازهای ما را در عین احترام به محیط زیست برآورده می کند. این آینده ای است که در آن جهان‌های ساخته شده و طبیعی در هماهنگی حرکت می‌کنند و فضاهای نوآورانه و پایدار ایجاد می‌کنند. به طور اساسی، این سیستم‌ها دسترسی افراد را با همه تنوع‌شان افزایش می‌دهند، به عنوان مثال، استقلال بیشتری را برای کسانی که با چالش‌های مختلف تحرک مواجه هستند - منطقه‌ای از پتانسیل‌های دست‌نخورده - ارائه می‌دهند.
ترکیب بهترین روش‌های سنتی و مدرن
با تکامل معماری، ترکیب روش‌های سنتی با فناوری‌های مدرن برای دستیابی به یک فاز عالی در معماری لازم به نظر می‌رسد. تجسم مجدد مواد طبیعی در این رویکرد نقش اساسی دارد. به‌عنوان‌مثال، کنف از طریق کنفکریت احیا می‌شود، ماده‌ای که عایق عالی و جذب کربن را ارائه می‌دهد. بامبو که به دلیل استحکام و انعطاف‌پذیری خود شناخته می‌شود، با گیره‌های تقویت‌کننده فولادی مدرن تقویت می‌شود، درحالی‌که کاه و الوار امکانات جدیدی را در سیستم‌های دیواری مدولار و بدون مواد شیمیایی ایجاد می‌کنند. این مواد بر اساس مزایای سنتی - پایداری، سازگاری، و ارتباط با طبیعت - ساخته می‌شوند و در عین حال نیازهای امروزی را برای سرعت، دقت و مقیاس‌پذیری برآورده می‌کنند.
ادغام رویکردهای قدیمی و جدید ممکن است زیبایی‌شناسی معماری آینده را دوباره تعریف کند. به این صورت که به‌جای پایبندی به یک حالت ایده‌آل مینیمالیستی، ساختمان‌های آینده ممکن است طرح‌های الهام‌گرفته از طبیعت را بپذیرند که منعکس‌کننده فناوری پیشرفته و صنایع‌دستی ریشه‌دار هستند. نوآوری‌هایی مانند ماشین‌های CNC و چاپ سه‌بعدی پتانسیل تغییر شکل مواد سنتی را به روش‌هایی که قبلاً غیرقابل‌تصور بود، ارائه می‌دهند که امکان پیچیدگی و سیالیت بیشتر در طراحی را فراهم می‌کند که مطابق با اصول طبیعی باشد.
در عین حال، فناوری‌های نوظهور در حال تغییر روش مطالعه و پالایش معماری تاریخی هستند. ابزارهایی مانند مدل‌سازی سه‌بعدی، BIM و سایر ابزارهای دیجیتال، بینش عمیق‌تری در مورد روش‌های ساخت‌وساز باستانی ارائه می‌کنند، و به حفظ و تطبیق تکنیک‌های تاریخی تازه کشف‌شده برای استفاده در آینده کمک می‌کنند.
به مدد پیشرفت‌های ناشی از هوش مصنوعی و تمامی فناوری‌های هوشمند دیگر، سال ۲۰۲۴ شاهد نوآوریهای پرشماری در عرصه ساخت و ساز و معماری بود. نوآوری‌هایی که در اوج مدرن و بدیع بودن به دنبال استحکام‌بخشی پیوند بناها با طبیعت و الهام گیری از جلوه های باشکوه بصری و عملکردی آن است.
منبع:
نظرات