شهر هوشمند اسپو: هم‌آفرینی، نوآوری و راه‌حل‌های پایدار

شهریار تبریز/ مهراب محرابی‌نیا : برنامه‌ریزان شهری معتقد هستند قبل از اینکه شهرها به انفجار جمعیتی برسند، باید تاب‌آور و بهینه شوند. برای نیل به این هدف، لازم است شهرهایمان هوشمندتر بشوند. دیری نخواهد پایید که شهرهای جهان به سمت هوشمند شدن حرکت خواهند کرد و این حرکت اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. ازاین‌رو قبل از همه چیز باید با مهم‌ترین اصول، زیر ساخت‌ها و فن آوری‌های لازم برای این کار آشنا شد. تعاریف بسیاری از شهر هوشمند متصور است، به‌طورکلی یک شهر هوشمند از سنسورهای اینترنت اشیا  (IOT) و فناوری‌های مختلف برای اتصال اجزای درون شهر استفاده می‌کند که بر هر بخش و امکانات یک شهر، از هوایی که شهروندان نفس می‌کشند و امنیت آنها هنگام عبورومرور از خیابان‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. داده‌های مربوط به تمام بخش‌ها مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته و الگوها از داده‌های جمع‌آوری‌شده حاصل می‌شوند. این نوع شهرها شهرهایی هستند که همه چیز در آنها به هم مرتبط هستند و عمدتاً به فن آوری‌ها وابسته هستند. دانش فن آوری کلید اصلی تبدیل یک شهر به شهر هوشمند است. در شهر هوشمند از فن آوری اطلاعات و ارتباطات برای بهبود کیفیت خدمات شهری و کیفیت زندگی شهروندان استفاده می‌شود.

مفهوم شهر هوشمند برای اولین‌بار در دهه ۱۹۹۰ بوجود آمد. در آن زمان، هدف بیشتر تمرکز بر روی اطلاعات و فن آوری‌های ارتباطی در زیر ساخت‌های مدرن در بین شهرها بود. موسسه جوامع هوشمند کالیفرنیا توجه خود را بر چگونگی اینکه شهرها می‌توانند فن آوری‌های ارتباطی را انجام دهند و اینکه چگونه شهرها می‌توانند هوشمند باشند گذاشته بود.

بعد از یک دهه آزمون‌وخطا، مدیران شهرداری پی به این نکته برده‌اند که استراتژی‌های شهر هوشمند با افراد شروع می‌شوند نه تکنولوژی. هوشمندسازی فقط نصب رابط‌های دیجیتالی در ساختارهای سنتی و یا تسهیل‌کردن عملیات شهری نیست؛ بلکه استفاده هدفمند از فناوری و دیتا برای تصمیم‌گیری بهتر و فراهم‌کردن زندگی باکیفیت است.

اسپو دومین شهر بزرگ فنلاند است. این شهر با جمعیتی نزدیک به ۳۰۰۰۰۰ نفر جمعیت، قطب بسیاری از موسسات آموزشی و تحقیقاتی و همچنین شرکت‌های جهانی از جمله نوکیا است. جالب اینجاست که تمام استارت‌آپ‌های فنلاندی یونیکورن در این شهر ظهور کرده‌اند. این شهر از مجموع ۱۴۵ شهر اروپایی داوطلب در ارزیابی میزان پایداری در سال ۲۰۱۷، به‌عنوان پایدارترین شهر قاره شناخته شد و امروزه نیز در لیست پایدارترین شهرهای اروپا قرار دارد.

مدیران اسپو اهداف بلندپروازانه‌ای را در سر پرورانده‌اند و در نظر دارند این شهر را به پایدارترین نقطه اروپا تبدیل کنند. شواهد حاکی از پیاده‌سازی پروژه‌های پایدار است که تحقق این اهداف را حتی زودتر از زمان پیش‌بینی شده تا حدود زیادی اثبات می‌کند. در حال حاضر، مدیران دومین شهر بزرگ فنلاند به‌طورجدی رویکردهای اقتصاد چرخشی را دنبال و اجرا می‌کنند تا از این طریق، به اهداف توسعه پایدار خود دست بیابند و اسپو را بار دیگر به پایدارترین نقطه قاره تبدیل کنند.

هم‌آفرینی و نوآوری در اسپو

اسپو در سرتاسر جهان به محیط نوآورانه و خلاقانه خود برای علم، هنر و اقتصاد شناخته شده است. دومین شهر بزرگ کشور دقیقاً در کنار بزرگ‌ترین شهر فنلاند هلسینکی قرار دارد. دانشگاه آلتو، مرکز تحقیقات فنی VTT، نوکیا، Kone، Fortum، MySQL، Supercell و Rovio تنها برخی از شرکت‌ها و استارت‌آپ‌هایی هستند که در این شهر مستقر هستند. با این تفاسیر، این‌طور به نظر می‌آید که اسپو به‌خوبی درک می‌کند که چگونه یک اکوسیستم نوآوری را ارائه دهد که فرهنگ تجربی و هم‌آفرینی را توسعه می‌کند. هدف این شهراین است که شریکی فعال برای شهروندان، سازمان‌های غیردولتی، موسسات تحقیقاتی، شرکت‌ها و سایر ذی‌نفعان باشد و بسترهای آزمایشی را برای اجرای طرح‌های جدید پیاده‌سازی کند.

شعار این تلاش‌های خلاقانه "ساخت با اسپو" است که شامل نقش شهرداری‌ها و همچنین جوامع و شرکت‌ها است. این شهر از همه افراد، از جمله ساکنان، متخصصان بخش دولتی، شرکت‌ها و موسسات تحقیق و توسعه دعوت به عمل می‌آورد تا از قدرت خلق مشترک و هم‌آفرینی بهره گیرد. آزمایشگاه‌های زنده شهری یکی از زمینه‌های نوآوری هستند، طور یکه این آزمایشگاه‌ها از فضاهای شهری محدودی تشکیل شده‌اند که به آزمایش و خلق مشترک اطلاعات و نوآوری برای اصلاح خدمات قدیمی و ابداع خدمات جدید اختصاص داده شده‌اند.

انرژی هوشمند، جابه‌جایی و شبکه‌ها

در حال حاضر، ساختمان‌های هوشمند زیادی در اسپو وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، وسایل نقلیه خودران بخشی از ترافیک هستند. شبکه‌های  ۵G اتصال بی‌عیب‌ونقص را در سراسر شهر تضمین خواهند کرد و شبکه هوشمند پایدار انتقال روان و امن داده‌ها را تضمین می‌کند. این امر از جمله عواملی است که شرکت‌های بزرگ، استارت‌آپ‌ها، دانشجویان و محققان دوست دارند به اسپو بیایند.

به گفته مقامات شهری، سه عنصر اصلی شهر هوشمند در اسپو در بخش‌های انرژی، تحرک، و ۵G و اینترنت اشیا (IoT) قابل مشاهد هستند. از نظر انرژی، اسپو در حال حاضر شبکه‌های هوشمند دارد و تا جایی که ممکن است از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق، گرمایش و سرمایش آب و حمل‌ونقل استفاده می‌کند. ساختمان‌های هوشمند به ساکنان این امکان را می‌دهند که در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند و خانه‌های خود را گرم کنند، در حالی که مکانیسم‌های ذخیره انرژی از شهر در زمستان یخی فنلاند پشتیبانی می‌کنند. این سرمایه‌گذاری بخشی از هدف جاه‌طلبانه شهر برای تبدیل همه وسایل نقلیه حمل‌ونقل بار به کربن صفر تا سال ۲۰۳۵ است.

از نظر تحرک و جابه‌جایی، اسپو دارای وسایل نقلیه خودران و الکتریکی است. به همراه شهرهای همسایه هلسینکی و وانتا، اسپو یکی از اولین پلتفرم‌های تحرک و جابه‌جایی را با  اینترفیس برنامه استاندارد توسعه داده است که از ارائه‌دهندگان خدمات حمل‌ونقل عمومی و خصوصی سود می‌برد. از سال ۲۰۲۲، این شهر از اتوبوس‌های خودران نیز  به‌صورت آزمایشی استفاده می‌کند و هدف این شهر استفاده از حمل‌ونقل عمومی خودران در راستای کاهش انتشارات کربنی است.

با زیرساخت عالی برای شبکه‌های ۵G و برنامه‌های کاربردی اینترنت اشیا، اسپو خود را بیشتر به‌عنوان شهر آینده معرفی می‌کند. اینترنت اشیا (IoT) در بسیاری از حسگرها و دستگاه‌های هوشمند در سراسر شهر و در خانه‌های شخصی وجود دارد. نکته مهم این است که این شهر همچنین بر معماری پایدار و محیط‌های زندگی مناسب برای آینده تمرکز کرده و سنت فنلاندی  مبنی بر  استفاده از چوب در صنعت ساختمان‌سازی را ادامه داده و با مواد جدید آزمایش می‌کند.

رویکرد توسعه پایدار در اسپو

زمانی که مفهوم پایداری به‌عنوان عنصر اساسی افزایش زیست‌پذیری در شهرهای سراسر جهان ترویج یافت، مدیران اسپو به‌سرعت وارد عمل شدند و تلاش کردند اقداماتی برای افزایش پایداری مناطق پیاده کنند. در این راستا، استراتژی‌های پایدار بسیاری اجرا شد که از مهم‌ترین آن‌ها، به‌ویژه در چند سال اخیر می‌توان به سرمایه‌گذاری هر چه بیشتر مدیران شهر در پایداری حمل‌ونقل عمومی اشاره کرد. دراین‌رابطه، دوچرخه‌های اشتراکی به طور گسترده‌ای در اختیار شهروندان اسپو قرار گرفت و مناطقی ویژه به پیاده‌روی اختصاص یافت، ضمن این‌که وسایل حمل‌ونقل عمومی نیز از نظر پایداری بهبود قابل‌توجهی را تجربه کرد. مدیران اسپو علاوه بر حمل‌ونقل، بر ترویج سبک زندگی پایدار میان شهروندان سرمایه‌گذاری کرده و از پیاده‌سازی یک طرح بلندپروازانه برای ایجاد یک منطقه کربن خنثی تا سال ۲۰۲۵ خبر داده‌اند.

پروژه‌های شهر هوشمند در اسپو

تعداد زیادی از پروژه‌های شهر هوشمند در اسپو در حال اجرا است. به‌عنوان‌مثال، کمپانی مایکروسافت و شرکت برق فورتوم فنلاند برای تسریع انتقال دیجیتال فنلاند با یکدیگر همکاری کرده‌اند؛ طی این پروژه، گرمای هدررفته در مرکز داده مایکروسافت توسط شرکت انرژی فنلاند به مناطق شهری منتقل می‌شود.

کمپانی نرم‌افزاری مایکروسافت و شرکت انرژی فورتوم برنامه‌های خود را برای همکاری در پروژه‌ای اعلام کردند که تحول دیجیتال و انتقال انرژی را در فنلاند سرعت می‌بخشد. به طور خاص، مایکروسافت مرکز داده جدیدی را در شهر اسپو افتتاح خواهد کرد که با عملیات ویژه شرکت برق فورتوم، قابلیت فراهم‌کردن گرمایش پاک برای خانه‌ها و اماکن تجاری این منطقه را خواهد داشت.

روش همکاری این دو سازمان به‌این‌ترتیب است که شرکت انرژی فنلاند گرمای اضافی تولید شده توسط منطقه مرکز داده مایکروسافت را جذب خواهد کرد. از آنجا، گرمای تمیز (گرمایی که بدون انتشار CO۲ به‌دست‌آمده است) که طی فرایند خنک‌سازی سرور به‌دست‌آمده است، به شهرها منتقل می‌شود.

طبق گفته شرکت فورتوم، جذب گرمای هدررفته از پردازش زباله و فرایند خنک‌سازی سرورهای مایکروسافت باعث می‌شود حدود ۶۰ درصد از گرمایش منطقه توسط گرمای سازگار با آب‌وهوا ایجاد شود. این بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری فناوری اطلاعات و ارتباطات فنلاند خواهد بود.

یکی دیگر از پروژه‌های آزمایشی که در آوریل ۲۰۲۳ در اسپو راه اندازی شد، خدمات مربوط به ربات هوشمند تحویل غذا توسط شرکت استارشیپ تکنولوژی است. این امر اسپو را به اولین شهر فنلاند از نظر استفاده از ربات‌های تحویل دهنده غذا  ازاین شرکت تبدیل می‌کند. ربات‌های بدون انتشارات کربنی از سامانه موقعیت یابی جهانی، بینایی رایانه‌ای، ویژگی صوتی و ۱۲ دوربین برای اسکن مناطق مجاور برای یافتن موانع استفاده می‌کنند. این ربات‌ها مستقل هستند و در حال حاضر به ۸۰۰۰ خانوار محلی خدمات ارائه می‌دهند که می‌توانند سفارشات خواربارفروشی را  انجام دهند و افراد می‌توانند مسیر حرکت ربات‌ها را از طریق برنامه Starship Food Delivery دنبال کنند. هر ربات می‌تواند دو تا سه کیسه غذا حمل کند و بهترین مسیر تحویل را انتخاب کند.

شرکت تحقیقاتی و فناوری VTT  که  یک موسسه تخصصی در حوزه‌های فنی، اقتصادی و تحقیقاتی است مرکز آزمایشی انرژی پاک اروپا را در اسپو خواهد ساخت. این  مرکز به‌عنوان یک محیط تحقیق و آزمایش جدید طراحی شده است که در آن شرکت‌ها می‌توانند راهکارهای تولید را به‌سرعت و مقرون‌به‌صرفه توسعه دهند. این شرکت فنلاندی ۱۸ میلیون یورو برای ساخت این مرکز سرمایه‌گذاری خواهد کرد که تا پایان سال ۲۰۲۴ تکمیل می‌شود.

اقتصاد دایره‌ای در منطقه Kera

برنامه‌ریزان اسپو به‌منظور تحقق هدف خود برای تبدیل‌شدن به پایدارترین شهر اروپا تاکنون پروژه‌های خلاق زیادی پیاده کرده‌اند که نتیجه آن اشتغال‌زایی، ترویج سبک زندگی پایدار و افزایش فعالیت‌های اقتصادی مدور را در پی داشته است. در این راستا، نمونه دیگری از تلاش‌های اسپو برای تبدیل‌شدن به شهر هوشمند، توسعه منطقه  Kera به یک منطقه شهری است که در آن راه‌حل‌های پاک و هوشمند غالب هستند. منطقه Kera در ۲۰ کیلومتری هلسینکی، پایتخت فنلاند، میزبان اغلب پروژه‌های برتر پایداری اسپو بوده است. این منطقه نام خود را از یک کارخانه سرامیک‌سازی گرفته و همچنان میزبان کمپانی‌های متعددی است که در این زمینه فعالیت می‌کنند. این منطقه یک منطقه نمونه برای اقتصاد دایره‌ای مبتنی بر پلت فرم دیجیتال خواهد بود. ساخت‌وساز سازگار با محیط‌زیست، راه‌حل‌های انرژی نوآورانه و کاهش انتشارات کربنی و انواع جدید خدمات و برنامه‌های دیجیتال بخشی از این منطقه شهری جدید را تشکیل می‌دهند و آن را به پیش‌گام در توسعه پایدار، دیجیتالی‌سازی و اقتصاد دایره‌ای تبدیل می‌کنند.

در پروژه منطقه پاک و هوشمند Kera، توسعه محیطی با اقتصاد دایره‌ای و هوشمند موردتوجه مدیران قرار گرفته است که در این راستا، افزایش پایداری سازه‌های قدیمی و ایجاد ساختمان‌های مدور جدید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. برنامه‌ریزان در نظر دارند در پایان این پروژه، ساختمان‌هایی برای سکونت بیش از ۱۴ هزار شهروند ایجاد کنند، ضمن این‌که توسعه ساختمان‌های تجاری، فضاهای اداری و تفریحی نیز برای ۱۰ هزار شهروند در اولویت برنامه‌های آنان قرار دارد. علاوه بر این، قرار است مرکز جدیدی در Kera ایجاد شود که در آن، ایده‌های اقتصاد مدور شهروندان به اشتراک گذاشته می‌شود و طرح‌های برتر نیز در همین مکان مورد آزمایش قرار می‌گیرد. صندوق سرمایه فنلاند بخش عظیمی از بودجه لازم برای پیاده‌سازی پروژه منطقه پاک و هوشمند Kera را به عهده گرفته و قرار است مدیران اسپو سایر هزینه‌های لازم را تامین کنند.

از دیگر اهداف مدیران دومین شهر بزرگ فنلاند برای تبدیل‌شدن به پایدارترین نقطه اروپا می‌توان به ایجاد یک شهر سبز از طریق استراتژی‌های هوشمند، توسعه حمل‌ونقل پایدار، زمینه‌سازی برای تولید انرژی تجدیدپذیر و رویکردهای انرژی هوشمند، کمک به شهروندان برای ترویج سبک زندگی پایدار و در نهایت بهبود پایداری در حومه شهر اشاره کرد.

مدیران اسپو همواره سرمایه‌گذاران را به اشتراک ایده‌های خود برای پیاده‌سازی پروژه‌های خلاق خود در راستای افزایش پایداری شهر دعوت می‌کنند و می‌کوشند شهروندان را نیز به مشارکت در اجرای پروژه‌های برتر سهیم کنند که این امر به سهم خود توانسته است در اتخاذ سبک زندگی پایدار کمک قابل توجهی به مردم داشته باشد.

منبع:

https://www.beesmart.city/en/smart-city-blog/smart-city-espoo