تاثیر زیست‌محیطی فناوری دیجیتال در سال ۲۰۵۰

شهریار تبریز / آذر کریم‌زاده : فناوری دیجیتال در حال حاضر ۳ تا ۴ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان و حدود ۴ درصد از ردپای کربن ملی را در سال ۲۰۲۲ نشان می دهد. اگر این سهم در مقایسه با سایر بخش‌ها کم باقی بماند، رشد سالانه مصرف دیجیتال (حجم داده‌ها، پایانه‌ها و غیره) باید برای ما سوال ایجاد کند.

عبارت "آلودگی دیجیتال" به اثرات منفی زیست‌محیطی این تکنیک‌ها اشاره دارد که از نتایج زیست‌محیطی آنها ناشی می‌شود. مصرف برق قابل‌توجه سیستم‌ها، استفاده از مواد خام و انرژی بکار رفته جهت ساخت دستگاه‌ها، تبدیل آنها به زباله پس از جایگزینی به‌طورکلی ارزیابی می‌شود. به اعتبار فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، افزایش قدرت محاسباتی رایانه‌ها و تکثیر انواع حسگرها امکان ساخت مدل‌هایی را فراهم کرده است که در مورد وضعیت کره زمین و گرم‌شدن آن هشدار می‌دهند.

فناوری دیجیتال می‌تواند مدیریت انرژی‌های تجدیدپذیر را که اغلب متناوب و در واحدهای کوچک مستقل در یک قلمرو وسیع توزیع می‌شوند، ممکن کند؛ بنابراین سازماندهی شبکه برق هوشمند باوجود تضاد منافع بین تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان از یک سو و از سوی دیگر بین این صنایع به‌طورکلی و هدف کاهش مصرف انرژی، کاهش تلفات و سازماندهی تولید در یک منطقه جغرافیایی وسیع را هدف قرار می‌دهد. راه‌اندازان این شبکه‌ها با دستور راه‌اندازی تاخیری گرمایشی و لوازم‌خانگی به فکر کم‌کردن پیک‌های مصرف هستند که باعث راه‌اندازی نیروگاه‌های سوخت فسیلی می‌شود. با این اوصاف، گریزی به تاثیر زیست‌محیطی فناوری دیجیتال در کشور فرانسه می‌پردازیم:

آژانس محیط‌زیست و مدیریت انرژی و سازمان تنظیم مقررات ارتباطات الکترونیکی فرانسه، نتایج مطالعه آینده‌نگر خود را درباره اثرات زیست‌محیطی فناوری دیجیتال در این کشور تا افق ۲۰۳۰ و ۲۰۵۰، و همچنین راهکارهایی جهت جلوگیری از تبدیل شدن فناوری دیجیتال به باری بر دوش تحول اکولوژیکی، به دولت ارائه کرده اند. فناوری دیجیتال می‌تواند به تحول اکولوژیکی، از جمله از طریق برقی‌سازی حمل‌ونقل، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و بهبود بهره‌وری انرژی کمک کند. همچنین در کشاورزی دقیق و بسیاری از بخش‌های دیگر اقتصادی مفید است. از این رو، دیجیتال می‌تواند به عنوان یک متحد در مسیر تحول اکولوژیکی نقش ایفا کند.

اما تمام اختراعات مدرن، از جمله فناوری‌های دیجیتال، جهت تولید و استفاده نیازمند منابع فراوانی هستند. برخی از این منابع کمیاب بوده و استخراج آن‌ها باعث آلودگی محیط‌زیست می‌شود. علاوه بر این، چنین فناوری‌هایی برای عملکرد خود به زیرساخت‌های شبکه و ذخیره‌سازی، مانند مراکز داده نیاز دارند. همه این عوامل منجر به ایجاد یک ردپای زیست‌محیطی قابل‌توجه می‌شوند که کنترل آن در سطحی معقول ضروری است. در غیر این صورت، فناوری دیجیتال در سال‌های آینده به‌جای یک مزیت، به‌یک‌بار سنگین تبدیل خواهد شد.

این نتیجه‌گیری گزارشی است که اخیراً توسط سازمان تنظیم مقررات ارتباطات الکترونیکی و آژانس محیط‌زیست و مدیریت انرژی به وزیران محیط‌زیست و تحول انرژی ارائه شد. این گزارش در پی ماموریتی که دولت در سال ۲۰۲۰ برای ارزیابی تاثیر زیست‌محیطی فناوری دیجیتال در فرانسه سفارش داده بود، تهیه شده است. این مطالعه به‌ویژه امکان برآورد ردپای زیست‌محیطی فناوری دیجیتال در فرانسه را تا افق ۲۰۳۰ و ۲۰۵۰، بر اساس سناریوهای مختلف ارائه‌شده توسط آژانس محیط‌زیست، فراهم می‌کند.

ردپای کربنی که ممکن است تا سال ۲۰۵۰ سه برابر شود

در حال حاضر، ۷۹ درصد از ردپای کربنی فناوری دیجیتال ناشی از تجهیزات ما، حدود ۱۶ درصد مربوط به مراکز داده و ۵ درصد مربوط به شبکه‌ها است. اما این دو سازمان هشدار می‌دهند که در صورت عدم اجرای تدابیری برای کاهش اثرات زیست‌محیطی فناوری دیجیتال تا سال ۲۰۳۰، حجم ترافیک داده‌ها به‌شدت افزایش خواهد یافت و تعداد دستگاه‌های متصل به شبکه به‌طور چشمگیری رشد خواهد کرد. این روند می‌تواند باعث افزایش ۴۵ درصدی ردپای کربنی فناوری دیجیتال شود و آن را به ۲۵ میلیون تن معادل دی اکسیدکربن برساند.

هم‌زمان، مصرف برق ۵ درصد افزایش می‌یابد و به ۵۴ تراوات ساعت در سال خواهد رسید. علاوه بر این، مصرف منابع غیرزیستی نیز ۱۴ درصد افزایش خواهد داشت. بدون هیچ اقدام اصلاحی، تا سال ۲۰۵۰، ردپای کربنی فناوری دیجیتال ممکن است سه برابر مقدار آن در سال ۲۰۲۰ شود.

گزارش همچنین به یک چالش اساسی در تولید تجهیزات دیجیتال مانند تلویزیون‌ها، رایانه‌ها، مودم‌های اینترنت و گوشی‌های هوشمند اشاره دارد: دسترسی به فلزات استراتژیک و سایر منابع مورد نیاز برای تولید این دستگاه‌ها. باتوجه‌به افزایش روزافزون اشیای متصل به اینترنت، این مسئله اهمیت بیشتری پیدا کرده است. دو سازمان فوق بر لزوم طراحی پایدار (اکو - دیزاین) و مصرف بهینه تاکید دارند تا تاثیرات زیست‌محیطی فناوری دیجیتال کنترل و کاهش یابد.

چه راهکارهایی وجود دارد؟

برای جلوگیری از افزایش چشمگیر ردپای زیست‌محیطی فناوری دیجیتال، باید درباره گسترش مداوم محصولات و خدمات دیجیتال جدید تجدیدنظر کرد و از انباشت بیش از حد دستگاه‌های الکترونیکی در خانه‌ها و شرکت‌ها خودداری نمود. در حال حاضر، در فرانسه ۸۰۰ میلیون دستگاه دیجیتال برای ۶۵ میلیون نفر وجود دارد. علاوه بر این، افزایش طول عمر دستگاه‌ها ضروری است. این کار از طریق روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است : مقابله با استهلاک برنامه‌ریزی‌شده، افزایش قابلیت تعمیرپذیری و توسعه بازار دستگاه‌های بازسازی‌شده. در فرانسه، قانون مبارزه با ضایعات و اقتصاد چرخه‌ای اقداماتی مانند ایجاد شاخص تعمیرپذیری و تامین مالی صندوق تعمیرات را برای حمایت از این اهداف اجرا کرده است. همچنین، لازم است مصرف‌کنندگان نسبت به این مسائل آگاهی بیشتری پیدا کنند تا نقش خود را در کاهش اثرات زیست‌محیطی ایفا کنند.

در این بحث، سه نوع دستگاه دیجیتال بیشترین توجه را به خود جلب می‌کنند: تلویزیون‌ها، گوشی‌های هوشمند و رایانه‌ها. این دستگاه‌ها ۵۱ درصد از کل تجهیزات دیجیتال را تشکیل می‌دهند اما مسئول ۸۵ درصد از ردپای کربنی آن‌ها هستند. اجرای سیاست‌های مصرف بهینه دیجیتال  در این حوزه‌ها می‌تواند تاثیرات قابل‌توجهی داشته باشد : کاهش ۱۶ درصدی ردپای کربنی بخش دیجیتال معادل ۱۴ میلیون تن دی اکسید کربن، کاهش ۳۰ درصدی مصرف منابع غیرزیستی و کاهش ۵۲ درصدی مصرف برق، معادل ۲۵ تراوات ساعت در مقایسه با سال ۲۰۲۰ است. این آمار نشان می‌دهد که مدیریت بهتر چرخه عمر و استفاده از دستگاه‌های دیجیتال می‌تواند تاثیرات زیست‌محیطی این بخش را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.

از سوی دیگر، بخش عمده‌ای از ردپای زیست‌محیطی تجهیزات دیجیتال ما ناشی از فرآیند تولید آن‌هاست، به‌طوری که ۸۰ درصد از این اثرات مربوط به مرحله ساخت است. برای کاهش این تاثیرات، طراحی پایدار (اکو-دیزاین) باید در اولویت قرار گیرد. این موضوع نه‌تنها برای دستگاه‌های الکترونیکی (مانند گوشی‌ها، رایانه‌ها و تلویزیون‌ها)، بلکه برای تمام تجهیزات مرتبط با شبکه‌ها و مراکز داده و همچنین زیرساخت‌های موردنیاز برای توسعه خدمات دیجیتال نیز صدق می‌کند. با اتخاذ رویکردی پایدار در طراحی و تولید تجهیزات دیجیتال، می‌توان اثرات مخرب زیست‌محیطی این صنعت را به میزان قابل‌توجهی کاهش داد.

بر اساس گزارش آژانس محیط‌زیست و مدیریت انرژی و سازمان تنظیم مقررات ارتباطات الکترونیکی، در صورت اجرای سناریوهای طراحی پایدار در سطح متوسط یا گسترده، می‌توان افزایش ردپای کربنی دیجیتال را بین ۵ تا ۲۰ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ محدود کرد. مصرف منابع غیرزیستی را بین ۴ تا ۱۵ درصد و مصرف نهایی برق را بین ۲۳ تا ۴۲ درصد کاهش داد.

این ارقام نشان می‌دهند که اتخاذ رویکردهای پایدار در طراحی تجهیزات دیجیتال و زیرساخت‌ها می‌تواند نقش مهمی در کاهش اثرات زیست‌محیطی این صنعت ایفا کند.

منبع:

https://leshorizons.net/impact-environnemental-numerique-france-2050/