از فرسایش خاک تا خشم خاموش طبیعت
فرسایش و تخریب طبیعی خاک که پیوسته در طبیعت و توسط باد، آب و... صورت می‌گیرد،عواقب جبران‌ناپذیری در پی دارد.
طی این فرآیند که بواسطه تخریب خاک بوسیله باد، باران، آبهای هرزه، رودخانه‌ها، یخچال‌های طبیعی، برداشت بی‌رویه از آبهای زیرزمینی، زمین لغزش و فقر یا عدم پوشش گیاهی صورت می‌گیرد، خاک از مواد معدنی و آلی تهی می‌شود و کم کم استعداد رویش در آن تنزل می‌یابد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) مناطق مختلف استان سمنان بواسطه شرایط ویژه اقلیمی، بادهای ویرانگر،عدم پوشش گیاهی مناسب در برخی مناطق و... از این بلای طبیعی در امان نبوده و متاسفانه فرسایش خاک در برخی مناطق آن کم کم بر مناطق بیابانی این استان افزود و از خاک‌های مستعد و خاصلخیز آن می‌کاهد.
آنچه در ادامه می‌آید بررسی اجمالی این پدیده طبیعی و تاثیر آن بر خاک و جغرافیای استان است که در گفت‌وگوی خبرنگار ایسنا با برخی کارشناسان بیان شده است.
معاون منابع طبیعی استان سمنان: فرسایش خاک سالانه حجم زیادی از خاک حاصلخیز مزارع کشاورزی را از انتفاع خارج می‌کند.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان سمنان، گفت: فرسایش خاک سالانه حجم زیادی از خاک حاصلخیز مزارع کشاورزی را با خود حمل و از انتفاع خارج می‌کند.
محمد هادی نوچه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، گفت: حرکت و از دست رفتن این خاک با ارزش، گذشته از تاثیر سویی که در کم شدن پتانسیل بهره‌وری اراضی دارد، مشکلات عدیده‌ای نیز برای مردم و ساکنان مناطق دیگر پدید می‌آورد که از آن جمله می‌توان به بالا رفتن بار رسوبی رودخانه‌ها و آلودگی آنها از نظر محیط زیست آبزیان و پرشدن زودتر از موعد مخازن سدهای مخزنی و همچنین تخریب اراضی و تغییر شکل ظاهری مناطق و از بین بردن یکپارچگی زمین‌های کشاورزی و... اشاره کرد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان سمنان با اشاره به شدت فرسایش خاک در این استان، تصریح کرد: متأسفانه در استان سمنان فرسایش خاک به هر دو شکل آبی و بادی در بسیاری از مناطق علی‌رغم برنامه‌های پیشگیرانه زیادی که انجام شده، به ویژه عملیات متنوع آبخیز داری در مناطق مختلف، همچنان ادامه دارد.
وقوع زلزله خاموش در برخی از دشت‌های استان سمنان
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای سمنان شمار چاه‌های آب مجاز در این استان را سه هزار و ۹۰۰ حلقه با ظرفیت ۵۴۰ میلیون مترمکعب آب کشاورزی در سال بیان کرد و گفت: قریب به ۱۵۰ میلیون مترمکعب اضافه برداشت از این چاه ها وجود دارد.
وی گفت: برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی، برخی از دشت‌های استان سمنان را دچار فرونشست کرده است.
محمدحسن ریاضی افزود: این اتفاق علاوه بر خسارت‌های فراوان اقتصادی، باعت بروز خسارات متعددی در بخش‌های مختلف از جمله ایجاد فروچاله، تخریب چاه‌های آب، تخریب جادهها و منازل و... می‌شود.
وی چاه‌های آب را از سرمایه‌های کشور دانست و گفت: دشت‌هایی نظیر ایوانکی، دامغان، گرمسار و... دچار این مشکل شده‌اند و تنها راه مقابله با این مشکل، تغذیه سفره‌های زیرزمینی و جلوگیری از بهره‌برداری بی‌رویه و غیر مجاز از دشت‌هاست.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای سمنان یادآور شد: در استان سمنان ۳۵ دشت وجود دارد که از این تعداد ۹ دشت اصلی محسوب شده و برداشت از این دشت‌ها ممنوع است.
وی خاطرنشان کرد: حجم برداشت مجاز از دشت‌های این استان ۵۴۰ میلیون متر مکعب است؛ در حالی که قریب به ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب از سفره‌های زیرزمینی این دشت‌ها برداشت می‌شود.
ریاضی، به اجرای طرح‌های تغذیه مصنوعی در این استان اشاره کرد و گفت: ۲۱ پروژه فعال تغذیه مصنوعی در این استان وجود دارد و شش طرح تغذیه مصنوعی نیز در حال اجراست.
وی، حجم اعتبارات مربوط به تغذیه مصنوعی و سایر برنامه‌ها را در سال جاری ۳۰ میلیارد ریال اعلام کرد و گفت: مهمترین اقدام برای کنترل دشت‌ها و جلوگیری از حادثه فرونشست، صرفه‌جویی در مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی، همراهی و مشارکت مردم و بهره‌برداران است.
یک کارشناس خاک: نشست زمین در مراتع و عرصه‌های طبیعی سمنان یک معضل جدی است
کارشناس جنگل‌ها و مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان، نشست زمین در مراتع و عرصه‌های طبیعی این استان را یک معضل جدی دانست و گفت: وقوع این پدیده در بخش‌هایی از استان، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد.
ابوالقاسم رحیمی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، گفت: استفاده بی‌رویه از آبهای زیرزمینی باعث پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی و در نتیجه ایجاد ترک خوردگی یا نشست و جابجایی عرصه و ایجاد گسل می‌شود.
این کارشناس جنگل‌ها و مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان اظهار کرد: فرسایش خاک در استان به دو طریق آبی و بادی صورت می‌گیرد که در مناطق کوهستانی و پرشیب بیشتر فرسایش خاک از نوع آبی است.
وی اضافه کرد: فرسایش خاک در این مناطق به علت شیب زیاد و نفوذ‌پذیری کم در اراضی اتفاق می‌افتد.
وی افزود: فرسایش بادی بیشتر در مناطق دشتی و بیابانی به علت پوشش کم‌عرصه و بادهای شدید ایجاد می شود و در نواحی بیابانی استانی بادهای شدید باعث جابجایی شن و ماسه می‌شود.
کارشناس جنگل‌ها و مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری استان، خاطرنشان کرد: این نوع فرسایش باعث به زیر شن رفتن خانه‌های مسکونی، راه‌ها و جادهها، راه‌آهن و اراضی مزروعی شده که این مهم باعث ایجاد خسارت شدید در منطقه شده و می‌شود.
بیش از یک میلیون هکتار از عرصه‌های استان، تحت تأثیر فرسایش بادی است
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان، گفت: بیش از یک میلیون هکتار از عرصه‌های استان، تحت تأثیر فرسایش بادی است.
سیدنقی عزیزی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، افزود: از منظر علمی، فرسایش به معنای جابجایی خاک سطحی از محل اصلی خود توسط یکی از عوامل انتقال دهنده آب یا باد است.
وی اظهار کرد: فرسایش آبی به شکل‌های مختلفی اتفاق می‌افتد و مهمترین شکل بیرونی آن پدیده سیلاب است که معمولا در اثر بارندگی زیاد و در زمانی محدود رخ می‌دهد و باعث جابجا شدن حجم زیادی از خاک‌های حاصلخیز می‌شود که می‌توانند پیامدهایی مانند کاهش کیفیت خاک‌های زراعی، پر شدن مخزن سدها، آلودگی آبها، از بین پوشش گیاهی و... را به دنبال داشته باشد.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، اضافه کرد: یکی دیگر از مهمترین عوامل فرسایش در استان سمنان، باد است که در مناطقی مانند استان سمنان، بدلیل عدم وجود موانع طبیعی مانند پستی و بلندی و همچنین پوشش گیاهی مناسب در سطح خاک، کمبود رطوبت در خاک، جنس حساس خاک به فرسایش و... آثار شدیدتری را به جای می‌گذارد.
عزیزی افزود: در استان سمنان بیش از یک میلیون هکتار از عرصه‌های استان تحت تأثیر فرسایش بادی است و ۲۲ مقطع نیز بعنوان کانون بحرانی فرسایش بادی در استان شناسایی شده است که توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان مطالعات شناسایی و اجرایی برای احیاء و حفاظت آنها تهیه و در بخشی از این عرصه‌ها نیز فعالیت‌های اجرایی در حال انجام است.
وی با اشاره به پایین آمدن سطح آبهای زیرزمینی و پیامدهای ناشی از آن، خاطرنشان کرد: با توجه به رشد سریع جمعیت و نیاز بیشتر و توسعه کشاورزی، افزایش سطح زیر کشت و نیاز روز افزون به آب شیرین مشاهده می‌شود با حفر چاه‌های عمیق، استخراج آب از زیر زمین صورت می‌گیرد و در نتیجه افت سطح آبهای زیرزمینی در گستره‌ای از استان اتفاق می‌افتد.
این کارشناس ادامه داد: بر مبنای مطالعاتی که توسط آب منطقه‌ای استان سمنان انجام شده نزدیک به ۹۰ درصد آبهای زیرزمینی استان به مصرف کشاورزی می‌رسد که رقم بالایی است و باید برای کاهش آن تلاش کرد.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همچنین افزود: حدود ۱۹۰میلیون متر مکعب در سال افت مخزن در آبهای زیرزمینی وجود دارد که نشان می‌دهد حدود ۷ دهم متر افت در سال را در سطح ایستایی این آبها در استان سمنان شاهد هستیم و در نتیجه این امر تعدادی از چاه‌های آب در استان نیز خشک شده‌اند.
وی، مهمترین پیامد افت آبهای زیرزمینی در استان سمنان را کاهش میزان آبدهی چاه‌ها و نشست زمین عنوان کرد و افزود: این اتفاق پیامدهایی نظیر افزایش عمق چاه‌ها، نیاز به کف شکنی چاه‌ها، افزایش هزینه استحصال آب، تغییر و جابجایی محل چاه‌ها و افزایش مصرف سوخت را در پی داشته است.
وی با اشاره به زیان‌های ناشی از فرسایش خاک در استان و تاثیر آن خاطرنشان کرد: از نظر تخریب سرزمین می‌توان به وقوع پدیده‌هایی نظیر تبدیل اراضی کشاورزی به بیابان، خشک شدن پوشش گیاهی موجود در مناطق تحت تأثیر، کاهش رطوبت خاک و افزایش فرسایش بادی، تهدید روستاها و شهرها در اثر حرکت شن‌های روان، کاهش بازدهی مزارع و باغات و در نهایت مهاجرت روستائیان به شهرها و آلودگی شهرهای بزرگ، اشاره کرد که همگی آنها بطور مستقیم بر زندگی و سلامت مردم تاثیر دارد.
عزیزی با اشاره به راه‌های مقابله با این معضل، تصریح کرد: بهترین و مؤثرترین راه مقابله با این معضل عدم صدور پروانه حفر چاه جدید، استفاده بهینه از آبهای موجود، جلوگیری و برخورد قانونی با متخلفان حفر چاه‌های غیرمجاز و تغییر الگوی کشت در اراضی کشاورزی استان و... است.
گزارش از: فاطمه کارگران، خبرنگار ایسنا، منطقه سمنان
نظرات