ساخت بلندترین سد بتنی دوقوسی جهان
کلنگ تحقق آرزوی دیرینه کشور در بخش آب بالاخره پس از حدود دو ماه تاخیر، با حضور رییس جمهوری زده شد و قرار است بلندترین سد دوقوسی بتنی جهان با ۳۲۵ متر ارتفاع بر روی رودخانه بختیاری در لرستان ساخته شود.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) روز هشتم فروردین ماه سال جاری عملیات اجرایی بدنه سد بختیاری با حضور محمود احمدی‌نژاد افتتاح شد و ساخت این سد عظیم، از نخستین پروژه‌هایی است که آغاز ساخت آن با حضور رییس جمهوری صورت می گیرد که این موضوع بیانگر اهمیت پروژه سد و نیروگاه بختیاری است.
افتتاح عملیات اجرایی ساخت سد بختیاری قرار بود که قرار بود در روز پانزدهم بهمن ماه سال گذشته انجام شود به دلیل حضور رییس جمهور در مجلس لغو شد و در نهایت در روز هشتم فروردین ماه سال جاری با تاخیری در حدود دو ماه رییس جمهور برای کلنگ زنی پروژه اقدام کرد.
بلندترین سد بتنی دو قوسی جهان با ارتفاع ۳۲۵ متر توسط شرکت منابع توسعه آب و نیروی ایران و به روش تهاتر با عقد قرارداد بین شرکت مذکور و قرارگاه خاتم الانبیا ساخته می شود بنابراین منابع مالی چشمگیر مورد نیاز این طرح از طریق تهاتر نیروگاه‌های رجایی و مسجد سلیمان تامین خواهد شد.
در ابتدای برنامه‌ریزی‌ها قرار بود که پروژه بختیاری توسط پیمانکار چینی و با فاینانس چین اجرا شود اما پس از مشکلات بانکی رخ داده، قرارگاه خاتم‌الانبیا کار ساخت سد و نیروگاه را به روش تهاتر به دست گرفت.
برای اجرای سد و نیروگاه برق‌آبی بختیاری پیش بینی شده نیاز به بودجه ای بالغ بر ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان باشد و بر اساس سخنان احمدی نژاد در روز افتتاح عملیات ساخت سد، احتمالاً تا زمان اتمام طرح رقم بودجه تخمین زده شده تا دو برابر امکان افزایش دارد.
بلندترین سد بتنی دوقوسی جهان
سد بختیاری به فاصله مستقیم ۵۰ کیلومتری بالادست سد دز و پنج کیلومتر بالادست تقاطع رودخانه های سزار - بختیاری در شمال غرب ایستگاه تنگ پنج (هشتمین ایستگاه خط آهن حد فاصل اندیمشک- دورود) بر روی رودخانه بختیاری بنا می‌شود.
با اجرای این پروژه از ورود رسوبات رودخانه بختیاری به مخزن سد دز جلوگیری و درنتیجه بر عمر مفید سد و نیروگاه دز افزوده می‌شود؛ امکان مدیریت بهینه منابع آب به میزان ۵ میلیارد مترمکعب در راستای افزایش سطح زیرکشت اراضی پایین دست، کنترل سیلاب‌های مخرب فصلی و افزایش ایمنی سد دز، تنظیم آب نیروگاه در دست مطالعه جریانی دز در پایین دست سد با ظرفیت ۷۵۰ مگاوات و ایجاد شرایط توسعه برای منطقه مانند محرومیت زدایی، اشتغال‌زایی و افزایش قابلیت‌های گردشگری از دیگر اهداف اجرای پروژه بختیاری هستند.
سد بختیاری با ارتفاع ۳۲۵ متر بر روی رودخانه بختیاری از سرشاخه های دز و میان دو کوه ساخته خواهد شد؛ همچنین بدنه سد از نوع سد بتنی دوقوسی است، تراز تاج سد ۸۴۰ متر از سطح دریا، طول تاج ۵۰۹ متر، حداکثر ارتفاع از پی ۳۲۵ متر، حداقل عرض پی ۵۰ متر، ضخامت تاج ۱۰ متر، حجم بتن بدنه سد چهار میلیون و ۸۰۰ هزار متر مکعب، حجم حفاری سه میلیون و ۵۰۰ هزار متر مکعب و عمق حفاری تکیه‌گاه از ۱۵ تا ۸۰ متر متغیر است.
با احداث سد و نیروگاه برق‌آبی بختیاری سالانه ۱۵۰۰ مگاوات به توان تولید برق کشور افزوده می‌شود و با انتقال آب رودخانه سزار به مخزن سد بختیاری، میزان تولید از ۲۸۵۰ گیگاوات ساعت انرژی برق آبی در سال، به ۳۷۰۰ گیگاوات ساعت افزایش پیدا می‌کند.
منطقه اجرای پروژه سد و نیروگاه برق‌آبی بختیاری یکی از صعب العبورترین مناطق سد سازی در ایران است و حجم کار احداث تنها زیرساخت این پروژه معادل با حجم کار ساخت سه سد خوانده شده و بیش از دو سال زمان می‌برد.
بر این اساس حجم مخزن سد بختیاری ۵ هزار و ۱۵۹ میلیون متر مکعب، حجم مفید آن ۲ هزار و ۱۲۲ میلیون متر مکعب، طول دریاچه ۵۹ کیلیومتر، مساحت سد ۶۱٫۵ کیلومتر مربع و تراز نرمال بهره‌برداری ۸۳۵متر از سطح دریا است.
این سد دارای سرریزهای تونلی (سرریز اصلی) ، سرریز روزنه‌ای (سرریز کمکی) و تخلیه کننده روزنه‌ای است. پروژه بختیاری شامل تونل‌های آب‌بر فوقانی، شفت عمودی و تونل‌های تحتنی تحت فشار با پوشش فلزی است.
تولید چشمگیر انرژی پاک در ایران
نیروگاه برق‌آبی بختیاری زیرزمینی است و در ساحل چپ سد واقع می‌شود. ظرفیت این نیروگاه ۱۵۰۰ مگاوات، انرژی متوسط سالیانه نیروگاه سه هزار میلیون کیلووات ساعت و نوع توربین، فرانسیس با محور عمودی است؛ در این نیروگاه شش واحد توربین با دبی ۱۰۳٫۵ متر مکعب بر ثانیه پیش‌بینی شده و قدرت هر توربین ۲۵۰ مگاوات است.
تونل انتقال آب حوزه سزار به مخزن بختیاری نیز ۲۶ کیلومتر و قطر آن ۵٫۴ متر است و از این تونل آب به میزان هزار و ۲۰۰ متر مکعب منتقل می‌شود.
این پروژه در یکی از صعب العبورترین مناطق ایران ساخته می‌شود به گونه ای که حجم کار ساخت راه دسترسی به منطقه برابر با ساخت سه سد خوانده شده و حدود سه سال زمان می‌برد؛ با توجه به حجم کار با اجرای پروژه بختیاری شش هزار شغل به طور مستقیم ایجاد شده است.
دسترسی به منطقه اجرای پروژه بختیاری بسیار سخت است به گونه ای که در بخش زیرساخت پروژه، ۱۱ پل در مسیر اصلی برای دسترسی به منطقه احداث می‌شود. طول کلی این ۱۱ پل ۷۳۰ متر و عرض آن‌ها نه متر است. در این مسیر ۱۰ تونل به طول ۶۷۰۰ متر احداث می‌شود.
همچنین در راه‌های دسترسی داخلی پنج پل به طول ۵۵۰ متر و عرض ۱۲ متر و سه تونل به طول ۱۶۵۰ متر و قطر ۱۱ متر ساخته می‌شود.
راه دسترسی سد بختیاری از خرم‌آباد تا ایستگاه راه‌آهن تنگ پنج، با طول کلی ۱۰۵ کیلومتر است که ۳۲ کیلومتر آزاد راه در حد فاصل خرم‌آباد چشمک و مابقی به طول ۷۳ کیلومتر با عبور از امامزاده سید علی تنگ هفت توسط طرح در دست احداث است.
ساخت زیرساخت‌های سد و نیروگاه برق‌آبی بختیاری از سال ۱۳۸۹ آغاز شده و پیش‌بینی می‌شود که اجرای زیرساخت‌ها تا اواسط سال جاری پایان پذیرد. احداث راه‌های داخلی این پروژه با توجه به زیرساخت‌ها ۲۰۰ هزار میلیارد تومان هزینه داشته است.
به گزارش ایسنا ساختگاه سد بختیاری در جنوب غرب ایران، در میان ارتفاعات سربه فلک کشیده زاگرس چین خورده قراردارد. موقعیت این سد در مجاورت ایستگاه راه‌آهن تنگ پنج (هشتمین ایستگاه حدفاصل دورود اندیمشک) در مسیر راه آهن تهران اهواز واقع و در مرز استان‌های لرستان و خوزستان، در ۸۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان خرم‌آباد است.
سد بختیاری حدود ۵۰ کیلومتر بالاتر از سد دز و پنج کیلومتر بالاتر از تقاطع رودخانه‌های سزار بختیاری، بر روی رودخانه بختیاری واقع می‌شود.
در حال حاضر دسترسی به ساختگاه سد تنها از طریق راه‌آهن امکان‌پذیر است و برای رفع مشکل فنی ناشی از محدودیت عبور برخی محموله‌ها از تونل‌های راه‌آهن و رفع تنگناهای انحصار حمل و نقل ریلی، مطالعات احداث راه دسترسی نیز انجام شده که در نهایت مسیر خرم آباد چشمک تنگ ۷ تنگ ۵ به طول ۱۰۵ کیلومتر به عنوان گزینه برتر شناخته شد.
بر این اساس در سال ۱۳۷۱ شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، مطالعات مرحله شناخت ظرفیت تولید انرژی برق‌آبی رودخانه‌های بختیاری و سزار، را انجام داد و پس از آن ساختگاه‌های الکن، زالکی و بختیاری با درنظرگرفتن ویژگی‌های برتر و اقتصادی آن‌ها برای مطالعات مرحله اول پیشنهاد شدند.
پس از انجام مطالعات مرحله اول طرح بختیاری در سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹، در سال ۱۳۸۴ بازنگری و تکمیل مطالعات و انجام مطالعات مرحله دوم طرح به "مشارکت مشاورین مطالعات طرح بختیاری" واگذار شد.
مرحله بازنگری طرح تا تیرماه ۱۳۸۸ زمان برد و در اسفندماه سال ۱۳۸۹ قرارداد احداث راه بخش زیرساخت سد بختیاری بسته شد و اجرای زیرساخت از سال ۱۳۹۰ شروع شد.
انتظار می‌رود که سد و نیروگاه بختیاری در ۱۰ سال ساخته شود اما این امر منوط به تامین اعتبار لازم است گرچه کمبود اعتبارات انگیزه‌ای برای اجرای تهاتری پروژه شد.
نظرات