۹۴ درصد آب جریان‌های سطحی کشور به مصرف کشاورزی می‌رسد
کارشناس آبیاری و زهکشی گفت: بالغ بر ۹۴ درصد از مجموع آب جریان‌های سطحی کشور با کارآیی نسبتاً کم در کشاورزی مورد مصرف قرار می‌گیرد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) به نقل از فارس ، در حال حاضر مصارف آبی کشور در مجموع حدود ۸۴٫۵ میلیارد مترمکعب تخمین زده شده که ۴۷ درصد آن از آب‌های سطحی و ۵۳ درصد دیگر از منابع زیرزمینی تامین می‌شود، بنابراین اجرای طرح‌های مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی قبل از برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های مصارف آن در کشور باید مورد بررسی قرار گیرد، به همین منظور با سیدمهدی سیدهوشیار کارشناس آبیاری و زهکشی به گفت‌وگو پرداختیم، آنچه در زیر می‌خوانید ماحصل این مصاحبه است.
* فارس: جریان‌های سطحی کشور در بخش‌های مختلف چگونه مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد؟
* سیدهوشیار: بخش کشاورزی ۹۴ درصد، صنعت یک درصد، شرب شهری ۴ درصد و بخش شرب روستایی با یک درصد بزرگ‌ترین مصرف کننده آب کشور هستند و از مجموع جریان‌های سطحی کمتر از ۶ درصد به مصارف شرب، صنعت و خدمات عمومی رسیده و بالغ بر ۹۴ درصد آن با کارآیی نسبتاً کم در کشاورزی مورد مصرف قرار می‌گیرد ضمن اینکه تقریباً تمام جریان پایه رودخانه‌ها از طر یق بندها و انهار سنتی یا پمپاژ فصلی به مصرف کشاورزی می‌رسد.
* فارس: مدیریت تقسیم و توزیع آب‌های سطحی چه رابطه‌ای می‌تواند در مصرف آن داشته باشد؟
* سیدهوشیار: مدیریت تقسیم، توزیع و نظارت این بخش از آب‌های سطحی با مدیریت مصرف ارتباط نداشته و تنها در حد وصول حق‌آبه مورد عمل قرار می‌گیرد و آن قسمت از اراضی کشاورزی که در آبخور این سدها قرار دارد، معادل یک‌هزار و ۴۶۰ هزار هکتار بوده که از این مقدار تا کنون شبکه‌های آبیاری اصلی یک و دو اجرا شده اما شبکه‌های توزیع ۳ و ۴ برای رساندن آب به مصرف کننده تنها در سطح ۴۸۷ هزار هکتار به اجرا در آمده است و کارآیی آب در این قسمت اندک بوده و تا رسیدن به اهداف اصلی از احداث سدها و استفاده بهیمنه از آب در بخش کشاورزی فاصله زیادی وجود دارد.
* فارس: با توجه به استفاده از آب‌های زیرزمینی، وضعیت توازن در آبخوان‌های کشور چگونه است؟
*سیدهوشیار: بررسی داده‌ها در سال‌های اخیر نشان می‌دهد به دلیل برداشت اضافی از ذخایر ثابت آبخوان‌ها توسط ۱۱۵ هزار حلقه چاه جدید در ۱۶۸ دشت کشور که ۷۳ درصد مجموع برداشت آبخوان‌ها را به خود اختصاص می‌دهند، افت سطح آب‌های زیرزمینی بیش از یک متر در سال است و این وضعیت از نظر اقتصادی و سرمایه‌گذاری موجب افزایش هزینه‌های تولید آب و کاهش کیفیت آن در بخش کشاورزی شده و در نهایت بهره‌دهی آب کاهش می‌یابد.
* فارس: وضعیت توازن آبخوان‌ها در دیگر موارد به چه صورت است؟
* سیدهوشیار: درباره وضعیت توازن آبخوان‌ها می‌توان به تغذیه آب‌های زیرزمینی اشاره کرد که به دلیل مشکلات مدیریتی و تداخل لایه‌های آبدار در اثر برداشت آب و متراکم شدن لایه‌ها مرتب در حال تقلیل است بنابراین نباید انتظار داشت که به همان میزان تخلیه بتوانیم در سال‌های پر آب تغذیه آبخوان‌ها را انجام دهیم ضمن اینکه برداشت اضافه آب موجب افت سطح ایستایی و در نتیجه خشک شدن بیشتر قنات‌های کشور شده و احیای آنها عملاً غیرممکن است، همچنین اضافه برداشت آب‌های زیرزمینی نیز موجب پیشروی جبهه آب‌های شور و در نتیجه زوال آب‌های زیرزمینی شده است و دیگر اینکه در استفاده از آب مدیریت یکپارچه بین مصرف کنندگان از نظر مشارکت‌های مردمی برقرار نبوده و این امر موجب شده که تلفات آب در انهار کوچک افزایش یابد.
* فارس: روش‌های تولید در بخش کشاورزی و فرسایش خاک چه تاثیری در مصرف آب دارد؟
* سیدهوشیار: در وضعیت فرسایش خاک دیده می‌شود که در کشور ۱٫۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب آب از طریق ایجاد سدهای کوچک مزرعه‌ای خاکی ذخیره‌سازی شده و باید مورد توجه قرار گیرد زیرا این گونه سدها از نظر بازدهی اقتصادی‌تر هستند و از مشکلات دیگر بخش کشاورزی ایران سنتی بودن روش‌های تولید بوده و قسمت عمده آن به دلیل کمی سطح دانش فنی کشاورزی است بنابراین بخش آموزش، ترویج و تحقیقات کشاورزی بیش از پیش باید به این مسئله رسیدگی کرده و نقش خود را فعال‌تر ایفا کند.
* فارس: بخش کشاورزی سنتی را چگونه می‌توان تبدیل به کشاورزی تجاری و اقتصادی کرد؟
* سیدهوشیار: تنها راه امکان کشاورزی سنتی به تجاری و اقتصادی استفاده از تکنولوژی نوین فناوری زیستی، شیمی و گسترش ایستگاه‌های آموزشی، ترویجی و تحقیقاتی در سطح مناطق روستایی کشور است زیرا بهره‌برداری بهینه از منابع آب، خاک، نیروی انسانی و تکنولوژی در بخش کشاورزی زمانی میسر می‌شود که واحدهای بهره‌برداری آموزش کافی دیده باشند و در حد و اندازه مناسب و مطلوب قرار گیرند زیرا قبل از طراحی هرگونه نظام بهره‌برداری از اراضی کشور باید تدابیر لازم برای همکاری کشاورزان بین خود به وسیله کمرنگ کردن انگیزه مالکیت زمین و فراهم‌سازی زمینه پذیرش تولید تعاونی انجام شود.
* فارس: برای استفاده بهینه از آب چگونه می‌توان شبکه‌های آبیاری و زهکشی را توسعه داد؟
* سیدهوشیار: با توجه به افزایش جمعیت بی‌تردید وضعیت عرضه و تقاضای جهانی غذا بحرانی می‌شود و ضروری است سیاست‌گذاران کشاورزی برای برطرف کردن این مهم برای توسعه شبکه آبیاری و زهکشی اقدام‌های اساسی انجام دهند و پیشنهاد می‌شود برای رسیدن به این هدف توسعه شیوه‌های جدید آبیاری قطره‌ای و بارانی در راستای استفاده از منابع آب موجود، احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی سدهای ساخته شده و در حال ساخت و همچنین اجرای برنامه‌های آبخیزداری در بالادست سدها برای برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی را انجام دهند.
* فارس: ایجاد شبکه‌های تعاونی آبیاری تا چه حد می‌تواند در افزایش تولید برنج و ذخیره‌سازی آب تاثیرگذار باشد؟
* سیدهوشیار: با توجه به اینکه در بعضی از مناطق باران‌خیز کشور به ویژه در مناطق شمالی در آبیاری مزارع برنج مقدار آب بیشتری به زمین نفوذ می‌کند، مقداری نیز به رودخانه‌ها ریخته و جریان رودخانه‌ها را تعادل می‌دهد و در نتیجه آب‌های زیرزمینی تشکیل می‌شود، ایجاد شبکه‌های تعاونی آبیاری در بخش کشاورزی می‌تواند عملکرد مزارع برنج و کشتزارها را افزایش داده و اجازه دهد تا در فصل‌هایی که نیاز به آبیاری نیست آب باران به زیر زمین نفوذ کند.
نظرات