آماده‌باش ترافیکی برای زلزله پایتخت
پایتخت، هنگام زلزله بزرگ بیش از آنکه با خطر ساختمان‌های کم‌استحکام یا شریان‌های حیاتی همچون گاز و برق تهدید شود، از ناحیه‌ترافیک و‌ترددهای بعد از زلزله می‌تواند آسیب‌پذیر باشد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) خیابان‌های تهران در لحظه وقوع زلزله‌ای که هر آن ممکن است بیاید، با دو موج سنگین رفت‌وآمدها مواجه می‌شود. موج اول مردمی هستند که برای فرار از‌ترس ناشی از تکان شهر وارد مسیرهای عبور و مرور می‌شوند و موج دوم که ابعاد آن از موج اول بیشتر است به گروه‌های امداد و نجات و خودروهای سنگین و ویژه شامل جرثقیل و ماشین‌های برش تعلق دارد.همه نگرانی کمیته حمل‌ونقل و‌ترافیک ستاد مدیریت بحران تهران تداخل این دو موج‌ترافیکی بعد از زلزله بزرگ است که اگر درست مدیریت نشود می‌تواند ابعاد فاجعه بعد از زلزله در تهران را افزایش دهد.سیدجعفر تشکری‌هاشمی معاون حمل‌ونقل و‌ترافیک شهرداری تهران و رییس کمیته حمل‌ونقل ستاد مدیریت بحران معتقد است اگر داشته‌های شهر و امکانات لجستیکی خوب مدیریت شود، مشکلی وجود ندارد، اما هماهنگی ضعیف سازمان‌های مسوول و فقر فرهنگی رفتارهای‌ترافیکی مردم دو چالش بزرگ تهران پس از زلزله است.تشکری‌هاشمی در گفت‌وگوی مفصل با دنیای‌اقتصاد به آماده‌باش‌ترافیکی و رتبه‌بندی معابر شهر تهران براساس میزان استحکام و نقشی که در هنگام امداد زلزله می‌توانند داشته باشند اشاره کرده است. در حال حاضر، لیستی از معابری که امکان استفاده از آنها برای نجات وجود دارد و معابری که قابل پاکسازی هستند تهیه شده است. همچنین مسیرهای امن منتهی به تهران نیز برای کمک‌رسانی از طرف شهرهای معین مشخص شده‌اند.علاوه بر این، با این فرض که همه معابر زمینی بر اثر زلزله آسیب ببینند، یکسری مسیرهای هوایی نیز پیش‌بینی شده است. معاون شهردار تهران در عین حال از خطوط بیآرتی به‌عنوان ابزار دسترسی سریع به نقاط آسیب‌دیده شهر نام می‌برد و تونل‌های مترو را امن‌ترین محل در تهران هنگام زلزله معرفی می‌کند.
متن گفت‌وگو با جعفر تشکری‌هاشمی درباره وضعیت قابل تصور از چهره‌ترافیکی تهران پس از زلزله را در زیر بخوانید:
اگر موافق هستید از مطالعات و اقداماتی که تاکنون در مورد زلزله بزرگی که احتمال وقوع آن در تهران می‌رود، شروع کنیم. آیا کار مطالعاتی و برآورد دقیقی در این مورد دارید؟
بله از زمان مدیر پیشین سازمان مدیریت بحران یعنی ۳، ۴ سال گذشته، کارگروه حمل و نقل و‌ترافیک در این مورد تشکیل و اقدامات زیادی انجام شد. به هر حال زلزله که می‌شود از چند منظر باید به آن نگاه کنیم در این میان اقدامات پیشگیرانه که انتظار می‌رود بیشترین سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص دهد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و شامل برنامه‌های دقیق، تجهیز و تدارکات و پیش‌بینی‌های دقیق می‌شود. در این زمینه مجموعه اقداماتی را باید برای قبل از وقوع زلزله انجام می‌دادیم که بخشی از آنها به ثمر رسیده و بخشی دیگر هنوز در حال انجام است. مهم‌ترین مساله این است که نقشه راه‌ها، دسترسی‌ها و همین‌طور اولویت‌های شبکه معابر را تعیین کنیم. چرا که وقتی زلزله اتفاق می‌افتد این فقط آسیب دیدگان نیستند که دچار بحران می‌شوند، بلکه گروه‌های امداد و نجات نیز نیاز به دسترسی دارند و باید بدانند که از کدام نقاط و کدام مسیرها می‌توانند ورود کنند. بنابراین راه‌های ورود به تهران و راه‌های دسترسی به مناطق مختلف را شناسایی کرده‌ایم که تمام این نقشه‌ها با قابلیت GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی) تهیه شده‌اند تا بتوانیم بر اساس موقعیت جغرافیایی هر نقطه، برنامه‌ریزی‌های خودمان را انجام دهیم. همچنین طبقه‌بندی و اولویت‌بندی راه‌ها را نیز در نظر گرفته‌ایم تا در صورت مسدود شدن یک راه، از راه‌های دیگر استفاده کنیم. به‌طور کلی، معابر شهر را بر اساس نقشی که در عملیات امداد و نجات زلزله ایفا می‌کنند، شناسایی کرده‌ایم.
این نقشه‌ها که از آنها یاد می‌کنید، کدام‌ها هستند چرا تاکنون منتشر نشده‌اند؟ آیا در حال حاضر قابل ارائه هستند؟
در مورد جزئیات این نقشه‌ها و امکان انتشار آنها باید با ستاد مدیریت بحران مشورت کنم. در حال حاضر نمی‌توانم بیش از این به جزئیات بپردازم.
این نقاط دسترسی و مبادی ورودی شهر که گفتید کدام‌ها هستند؟
در کمیته حمل و نقل و‌ترافیک ستاد مدیریت بحران چند سناریو را در مورد این که هنگام زلزله کدام یکی از معابر را از دست می‌دهیم و از کدام مبادی امکان تردد وجود دارد، طراحی کرده‌ایم همچنین تمهیداتی را نیز برای پاکسازی معابر اندیشیده‌ایم. اما باید این نکته را در نظر بگیریم که هنگام وقوع زلزله مردم نمی‌توانند خودشان به خودشان کمک بکنند بنابراین نیازمند ورود نیروهای امدادی از شهرهای دیگر هستیم.اما از آن جایی که ممکن است پس از زلزله جاده‌های منتهی به تهران نیز دچار تخریب شوند. پس در دو بخش یکی راه‌های متصل به تهران و دیگری شبکه معابر داخل شهر تهران موضوع را بررسی و نقشه‌ها را با در نظر گرفتن این موضوع تهیه کرده‌ایم. در تمام این دسته بندی‌ها نیز با در نظر گرفتن این نکته که سازه‌های فلزی مقاومت بیشتری دارند راه‌های دسترسی را انتخاب کردیم.
به مقاومت سازه‌ها اشاره کردید، با توجه به مطالعاتی که به آنها اشاره دارید، در حال حاضر مقاومت راه‌ها در برابر زلزله در چه وضعیتی قرار دارد؟
با توجه به این که پیش بینی می‌شود زلزله تهران قریب‌الوقوع و بزرگ خواهد بود، البته تحلیل‌های زیادی در مورد زلزله تهران وجود دارد. حتی برخی می‌گویند زلزله ای که در سال ۶۹ رودبار را ویران کرد همان زلزله‌ای بود که انتظار می‌رود هر۱۰۰ سال یکبار در تهران رخ دهد.
اما نمی‌توان احتمال وقوع آن را نادیده گرفت.
بله، این به معنای آن نیست که باید دست روی دست بگذاریم. همان‌طور که همیشه در بحث‌های مختلف حتی هنگام صحبت در مورد ترافیک روزانه شهر تهران گفته می‌شود، با توجه به جمعیت و حجم خودروهای موجود معابر شهر مشکلات عدیده‌ای دارند. اما از این مشکل بنیادی که بگذریم مطالعات نشان می‌دهد سازه‌های فلزی مقاومت و انعطاف‌پذیری بیشتری در برابر زلزله دارند که ما آنها را شناسایی و روی آنها حساب بازکرده‌ایم.
از ۲۰۰ پلی که گفته می‌شود در تهران وجود دارد چند درصد فلزی هستند؟
در این مورد عدد نمی‌توانم بدهم. شاید این ۲۰۰ پل که شما می‌گویید هم عدد دقیقی نباشد. من در حال حاضر حضور ذهن ندارم و باید از کارشناسانم تعداد این پل‌ها را بپرسم البته این سوال‌ها از جنس خبر نیست.
یعنی مردم نباید در مورد موضوعی در این حد با اهمیت بدانند؟
چرا اطلاع‌رسانی خوب است اما باید به یاد داشته باشیم که در این فرآیند مردم را دچار اضطراب و نگرانی نکنیم.
به هر حال این موضوع تخصصی است و من وظیفه دارم که به طور تخصصی به آن بپردازم.
بله درست است.
بسیار خوب اما تصور من این است که اغلب پل‌ها و سازه‌های معابر تهران بتنی هستند.
به‌طور قطع فراوانی سازه‌های بتنی بیشتر است، اما به هر حال سازه‌های فلزی هم کم نداریم. هر چند پل‌های قدیمی کمتر از جنس فلز هستند، اما برخی از اینها نیز طراحی لرزه‌ای دارند. اما به یاد داشته باشیم که به غیر از سازه‌های درون راه‌ها، ساختمان‌ها و بناهای اطراف راه‌ها نیز مهم هستند که با توجه به آسیب‌پذیری بسیاری از ساختمان‌ها در تهران، این گروه تهدیدی بزرگ برای شهر محسوب می‌شوند. تهدید دیگر زیرساخت‌ها از جمله آب و فاضلاب و شبکه گاز است.
این درست است که در صورت بروز زلزله زیرساخت‌های تهران در حد گسترده‌ای نابود می‌شود؟
البته اینکه لوله‌ها تا چه حد می‌توانند در برابر زلزله مقاومت کنند، در تخصص من نیست، اما احتمال می‌رود در صورت وقوع زلزله‌ای که از آن یاد می‌شود، ترکیدگی لوله‌های آب و انفجار لوله‌های گاز اتفاق بیفتد که این ترافیک شهر را با مشکل جدی مواجه می‌کند. بنابراین مجموعه‌ای از تهدیدهایی که متوجه معابر است در کار کارشناسی کمیته حمل و نقل و ترافیک انجام شده و سعی کرده‌ایم تمام این موارد را در نقشه‌های GIS لحاظ کنیم.
مناطق ایمن در تهران به لحاظ دسترسی کدام‌ها هستند؟ آیا آنها را مشخص کرده‌اید؟
این مناطق به طور کامل شناسایی شده‌اند. یک بخش سوله‌هایی است که مشخص هستند. بخش دیگر کارهایی است که باید در نقاط پیرامون شهر برای نگهداری و خدمات امدادی از جمله ماشین آلات و تجهیزاتی که هنگام زلزله به کار می‌روند، انجام شود. ماشین‌آلاتی از جمله جرثقیل‌ها، ماشین‌های بازکننده راه و ماشین‌های برش که باید در نقاط ایمن نگهداری شوند. تمام این کارها به صورت مجازی انجام شده‌اند و به زودی اجرایی می‌شود.
در مورد خطوط ویژه رفت و آمد چه کرده‌اید؟ آیا برای خطوط امداد و نجات راه‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته‌اید؟
در نقشه‌ترافیکی زلزله تهران معابری را پیش‌بینی کرده‌ایم که ایمن‌تر هستند. طبیعتا بعد از زلزله محدودیت‌های ترافیکی لحاظ خواهد شد و در این شرایط کریدورهای(راه‌های ورودی) مشخصی خواهیم داشت که در اختیار نیروهای امدادی قرار می‌گیرند. اصولا وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد هزاران نفر شروع به حرکت می‌کنند که این خود بحران‌ترافیکی را رقم می‌زند. بنابراین کریدورهایی را پیش بینی کرده‌ایم که فقط در اختیار نیروهای امدادی قرار می‌گیرند. اما ممکن است راه‌ها به خاطر شدت خسارات آنقدر محدود شوند که حتی نیروهایی که قصد ورود به داخل شهر را برای امداد رسانی دارند خود ایجاد بحران ترافیکی کنند. بنابراین باید در این شرایط روی ظرفیت‌های هوایی حساب کنیم.
خوب از نظر امداد هوایی شرایط و امکانات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تا آنجایی که به یاد دارم هنوز مانور هوایی در این مورد انجام نداده‌ایم، اما تجربه زلزله بم ثابت کرد که دستگاه‌های امدادی کشور دست کم در بخش امداد هوایی آمادگی لازم را دارند.
آقای تشکری‌هاشمی همان‌طور که می‌دانید بسیاری از کشورهای دنیا از ظرفیت‌های موجود در مترو و خطوط ویژه حمل و نقل از جمله بیآرتی در شرایط بحران استفاده می‌کنند، آیا در مطالعات خود روی این موارد تاکید کرده‌اید؟
این که بی آر تی و مترو را فقط برای بحران ساخته باشیم تصور غلطی است اما به هر حال ذات مترو به خاطر سازه منحصر به فردی که دارد، هنگام زلزله مقاومت زیادی دارد. بنابراین امکان استفاده از آن به عنوان پدافند غیرعامل وجود دارد. به جرات می‌گویم که مقاومت مترو و تونل‌های مترو در تهران تا حدی است که توانایی مقاومت در برابر زلزله‌های بزرگ را دارد.
یعنی ایستگاه‌های متروی تهران در نقاط ایمن تعبیه شده اند؟
خیر، ایستگاه‌های مترو بر اساس میزان تقاضای سفر در هر منطقه و مطالعات ترافیکی جانمایی شده‌اند. اما در مورد اتوبوس‌های تندرو، این اتوبوس‌ها وجه تمایزی که دارند این است که علاوه بر ارائه خدمات حمل و نقل در شرایط عادی، در هنگام بروز بحران فرصتی برای شهر تلقی می‌شوند و به ارائه سریع خدمات امداد و نجات کمک می‌کنند همان‌طور که در حال حاضر نیز ماشین‌های آتش نشانی و آمبولانس‌ها برای حرکت سریع‌تر از خطوط ویژه بی آر تی استفاده می‌کنند.
اما برخی کارشناسان معتقدند که خطوط
بیآرتی به لحاظ جانمایی و شکل ایستگاه‌ها خود در زمان بحران، تهدید محسوب می‌شوند. آیا چنین ادعاهایی را قبول دارید؟
چنین چیزی را هرگز تایید نمی‌کنم. خطوط بیآرتی چیزی نیستند جز وسیله ای برای جابه‌جایی سریع‌تر مردم و همچنین راهی برای امدادرسانی سریع‌تر. جانمایی آنها با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های شهر به بهترین شکل ممکن انجام شده است. ایستگاه‌های اتوبوس‌های تندرو نیز به راحتی با چند پیچ و مهره قابل بازشدن هستند تا بتوان سطح مسیر این اتوبوس‌ها را با سایر بخش‌های خیابان‌ها و معابر یکسان کرد.
آقای تشکری در حال حاضر چند سازمان درگیر اقدامات ترافیکی برای زلزله احتمالی پایتخت هستند؟
به‌طور کلی در کمیته با ۶ سازمان در ارتباط هستیم که شامل ارتش، سپاه پاسداران، راهنمایی و رانندگی ناجا، شهرداری تهران، وزارت کشور و پلیس راه می‌شوند. این سازمان‌ها هر یک وظایفی را به عهده دارند که در حال انجام آنها هستند.
همکاری و هماهنگی بین این سازمان‌ها چه طور است؟
البته این تصور که تمام امکانات زلزله برای مقابله و نجات دخیل شده ا ند برای زلزله پایتخت واقعا این طور نیست بلکه بسیاری از این برنامه‌ریزی‌ها که گفتم را فقط در محیطی مجازی و شبیه سازی شده انجام داده‌ایم. قرار هم بر این نیست که هواپیماهای باربری، مسافربری و هلی‌کوپترها آماده به خدمت باشند اما به هر حال در ستاد مدیریت بحران و نیروی انتظامی امکاناتی داریم که روی آنها حساب می‌کنیم.
در همین فضای مجازی که می‌گویید، هماهنگی‌ها چطور است؟
از نظر همکاری‌ها تاکنون ارتباط خوبی با وزارت راه و‌ترابری و نیروی انتظامی‌داشته‌ایم. ارتش هم در بخش‌های دیگر همکاری دارد.
آمادگی نیروهای امداد و نجات در حال حاضر چگونه است؟
اعضای نیروی انتظامی‌و ماموران دیگر در جلسات مشترکی که داشتیم آموزش‌های لازم را دیده‌اند اما به طور قطع این آموزش‌ها کافی نیست.
در مورد آموزش و آماده سازی مردم در چه وضعیتی قرار داریم؟
در این مورد شهرداری و نیروی انتظامی کارهای زیادی تاکنون انجام داده‌اند و گواه آن هم مانورهایی است که در سطح محلات برای زلزله انجام داده‌ایم، اما فقط ستاد مدیریت بحران و شهرداری در این کار دخیل نیستند بلکه دستگاه‌های دیگر نیز مسوول هستند که متاسفانه بخشی از آنها مسوولیت‌های خود را فراموش کرده‌اند و بخشی دیگر نگاه کاسب کارانه به این مقوله دارند.
به نگاه کاسب کارانه اشاره کردید. آیا نهاد خاص یا بحث خاصی را در نظر دارید.
بله، به هر حال اقدامات فرهنگی برای آماده‌سازی مردم در رفتار ترافیکی به ویژه حین بحران بسیار مهم است اما متاسفانه سازمان‌های مرتبط در این مورد از جمله آموزش و پرورش، وزارت علوم و به ویژه صدا و سیما به خوبی عمل نمی‌کنند.
یعنی از بابت رفتار مردم در زمان زلزله نگرانی دارید؟
اجازه بدهید پاسخ شما را این گونه بدهم؛ فکر می‌کنید که طی ۱۰ سال اخیر چند نفر در حوادث رانندگی از دست رفته اند؟ فکر می‌کنید اگر زلزله‌ای در تهران رخ بدهد ابعاد مساله خیلی فرق خواهد کرد؟ به نظر می‌رسد طی ۱۰ سال گذشته این زلزله بزرگی را که همه از آن یاد می‌کنند پشت سر گذاشته‌ایم. بعید می‌دانم که اگر زلزله بیاید تعداد کشته‌ها و مجروح‌ها بیشتر از این باشد. در مورد فرهنگ مردم فکر می‌کنم که زلزله ۹ ریشتری در تهران اتفاق افتاده است، چرا که رفتار مردم در حال حاضر و در شرایط طبیعی بسیار نگران کننده است چه برسد به زمان زلزله.
اگر زلزله بزرگ همین امروز در تهران رخ بدهد، چقدر آمادگی داریم؟
در مورد بحث ارزیابی و بررسی ابعاد مساله تا حالا کارهای خوبی کرده‌ایم. به نظر می‌رسد ارزیابی‌های خوبی داشته باشیم. ساز و کارهای انجام کار را نیز تمرین کرده‌ایم و می‌دانیم چه کسانی باید چه کارهایی را بر عهده بگیرند. در واقع دیالوگ‌های مشترکمان را پیدا کرده ایم. اما اینها کافی نیست. باید آنقدر تمرین کنیم که در زمان بحران غافلگیر نشویم، چرا که لحظه وقوع بحران با شبیه‌سازی‌هایی که پیش‌تر انجام داده‌ایم و طرح‌هایی که روی کاغذ آورده‌ایم به طور قطع فرق می‌کند. اما با این حال به نظرم از نظر لجستیکی با مشکلی مواجه نیستیم و اگر در زمان بحران داشته‌های شهرمان را خوب مدیریت کنیم، اوضاع تحت کنترلمان خواهد بود. اما با تمام این اوصاف دو چالش مهم در پیش رو داریم. یکی هماهنگی بین مسوولان و نهادهای اجرایی که باید بیشتر شود و در حال حاضر به اندازه کافی نیست و دوم فقر فرهنگی که دچار آن هستیم. همین الان و در شرایط عادی اگر حادثه‌ای در نقطه‌ای از شهر رخ بدهد ماموران امداد و نجات با تاخیر و سختی زیادی به محل می‌رسند. حالا فرض کنید که زلزله‌ای رخ بدهد.
آیا برای اقدامات اجرایی که گفتید تجهیزات کافی داریم؟
از نظر ماشین آلات در وضعیت بدی قرار نداریم. مثلا انواع جرثقیل، ماشین برش و از این قبیل ماشین‌های سنگین را داریم، اما خوب برخی از ماشین‌های مخصوص استفاده در زمان زلزله را هم نداریم.
نظرات