انعقاد قرارداد ساخت ٣١۵ واگن قطارشهری تبریز، اصفهان و شیراز با مشارکت چینی‌ها
استاندار آذربایجان‌شرقی خرداد سال‌جاری از انعقاد تفاهم‌نامه جدید بین وزارت کشور و واگن‌ساز چینی برای ساخت ۳۱۵ واگن قطار شهری تبریز، اصفهان و شیراز خبر داد اما مسئولان وزارتخانههای صنایع‌ومعادن و کشور، بعد از بازدید سال گذشته از کارخانه واگن‌ساز چینی و تایید این که آنها بعد از دو سال‌ونیم از عقد قرارداد، هیچ‌گونه اقدامی انجام ندادهاند، تصمیم گرفته بودند که این سفارش را به واگن‌سازان داخلی بدهند.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) به نقل از ایسنا، منطقه آذربایجان‌شرقی، یک هیئت بلندپایه دولتی در استان آذربایجان‌شرقی، سفری ۱۰ روزه به چین داشت تا از کارخانه واگن‌سازی این کشور در بخش خصوصی بازدید کند.
در راس این گروه چهره‌هایی مانند استاندار آذربایجان‌شرقی، نماینده مجلس، رییس شورای اسلامی شهر تبریز، فرماندار، معاون عمرانی استاندار، معاون برنامه‌ریزی استانداری، مشاور امور بانوان استانداری، مدیرعامل سازمان قطار شهری تبریز و برخی دیگر از مسئولان استان حضور داشتند.
سفر با هدف بازدید از کارخانه واگن‌سازی شانگهای، رایزنی برای خرید واگنهای خط اول متروی تبریز و تلاش برای انتقال فناوریهای روز انجام گرفت.
این سفر ۱۰ روزه به ۴ استان چین از جمله پکن و شانگهای، در حالی انجام گرفته بود که چندسال پیش نیز با همین هدف سفری به چین صورت گرفت و آن زمان ضرورت این سفر، آن‌هم با حضور مسئولان بلندپایه استان و مهم‌تر از آن نماینده مجلس، مشخص نبود!
نکته قابل توجه این است که در بین افراد این هیئت، تنها مدیرعامل سابق سازمان قطار شهری تبریز سررشته‌ای در موضوع خرید واگن برای مترو داشت و حضور مشاور امور بانوان استانداری، رئیس شورای شهر که پزشکی هسته‌یی خوانده و عضو کمیسیون برنامه و بودجه که رشته تحصیلی‌اش دامپزشکی بوده، در آن سفر تخصصی سوال برانگیز بود.
در همان زمان، "عبابافی"، مدیرعامل سابق قطار شهری تبریز، در گفت‌وگو با ایسنا، عدم اقدام به کار واگن‌ساز چینی را رد و اظهار کرده بود که با آنکه کار طراحی واگن طولانی شده، ولی اکنون این کار اتمام یافته و شرکت چینی وارد فاز ساخت واگن شده است و با پرداختی که سازمان قطار شهری تبریز، سال گذشته از طریق شرکت مادر تخصصی حمل‌ونقل ریلی ایران به این شرکت چینی داشته، قرار شد بعد از امضای تفاهم‌نامه طی ۱۸ ماه این واگن‌ها به ما تحویل داده شود.
این در حالی است که "طاهری"، مدیرعامل واگن‌سازی پلورسبز کرمان، آنچه را که در بازدید از شرکت چینی مشاهده کرده، متفاوت از اظهارات عبابافی دانسته و تصریح کرده که در بازدید از شرکت چینی، آنان فقط قسمتی از توانایی‌هایشان را نشان دادند و اعلام کردند تا زمانی که پیش‌پرداخت واریز نشود، کار طراحی و اجرا را شروع نمیکنند و تا جایی که من می‌دانم مشخصات فنی این واگنهای قطار شهری هنوز مشخص نشده است. آن وقت چگونه چینی‌ها طراحی را انجام دادهاند؟!
علاوه براین، طبق برنامه قرار بود بدنه واگنهای آذربایجان‌شرقی و دو استان دیگر از فولاد کربن استیل ساخته شود که در بازدید از کارخانه چینی، مشخص شد آنها هیچ‌گونه تجربهای در ساخت بدنه کربن استیل برای ساخت واگن مترو ندارند؛ در حالی که بدنه طراحی شده واگن ملی کشور، فولاد کربن استیل است و قابلیت تغییر بر اساس شرایط جغرافیایی استان‌ها را نیز دارد.
با وجود آنکه برخی مسئولان مدعی بودند چینی‌ها ظرف ۱۸ ماه، یعنی تا پایان اسفند ۱۳۸۹، اولین سری واگن‌ها را تحویل خواهند داد، اما با توجه به مشاهدات مسئولان، تا بهمن سال گذشته چینی‌ها هیچ‌گونه طراحی را شروع نکرده بودند که بخواهند اسفند ۱۳۸۹ واگنی را تحویل دهند. ضمن این که اگر در همان بهمن ماه، برای طرف چینی گشایش اعتبار می‌شد، حداقل زمان تحویل اولین سری از واگن‌ها توسط چینی‌ها ۲۸ ماه پس از شروع بود، نه ۱۸ ماه.
این در حالی است که با توجه به ساخت واگن ملی در کشور، واگن‌سازان داخلی از نظر طراحی یک سال و نیم از سازنده چینی جلوتر هستند و در صورت ارائه این سفارش به آنها، تحویل اولین سری از ۳۱۵ واگن قطار شهری ۱۸ ماه تخمین زده می‌شود.
علاوه بر این، "طاهری" از کاهش هزینه طراحی و قطعات وارداتی از اروپا و افزایش کیفیت محصول ساخت داخل، با توجه به قطعات و نظارت مشاور اروپایی نسبت به سازندگان چینی در صورت واگذاری تولید ۳۱۵ واگن قطار شهری تبریز، اصفهان و شیراز به سه واگن‌ساز داخلی خبر داده بود.
جالب است که برخی مسئولان با اشراف به این موضوع، در حالی دلیل واگذاری این سفارش به چینی‌ها را عدم توانایی سازندگان داخلی عنوان می‌کنند که، مدیرعامل سابق سازمان قطارشهری تبریز بر پایین بودن کیفیت محصولات چینی اذعان داشت و برای رفع کیفیت پایین محصولات چینی، از ملزم کردن سازنده چینی به تامین ۶۰ درصد قطعات از طریق شرکت‌های اروپایی خبر میدهد.
اگرچه آن زمان به گفته "احمد علیرضابیگی"، استاندار آذربایجان‌شرقی، طبق قرارداد جدید برای هماهنگی و تسریع در تحویل واگنهای قطار شهری تبریز مقرر شده ۲۰ درصد ساخت واگن‌ها در کشور چین و ۸۰ درصد بقیه با همکاری آن کشور و با مشارکت سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی در تبریز صورت گیرد.
این در حالی است که "رزازی"، مدیرعامل سابق واگن پارس، با تاکید بر اینکه ساخت کارخانه جدید توجیه اقتصادی و زمانی ندارد، افزوده بود: تا بهره‌برداری از کارخانه، حداقل دو سال و نیم زمان نیاز است که در این مدت، نه تنها واگنهای مورد نیاز، تولید شده و دیگر احتیاجی به کارخانه جدید نیست، بلکه ظرفیت مازادی به کارخانه‌هایی که ظرفیت خالی دارند، اضافه می‌شود.
اگرچه برخی از مسئولان معتقدند واردات واگن از چین منجر به انتقال تکنولوژی به داخل می‌شود، اما اگر قرار بود انتقال تکنولوژی به داخل کشور فقط از طریق واردات، آن‌هم تنها از چین صورت گیرد، بعد از ورود واگنهای چینی از ابتدای افتتاح قطار شهری در ایران، این کار باید صورت گرفته باشد.
"ولی‌الله روشن"، مدیرکل دفتر پروژهیابی جهاد دانشگاهی نیز با بیان اینکه هر کجا که خارجی کم آورده و پروژه را رها کرده است، از جهاد دانشگاهی کمک خواسته‌اند، یادآور شد: "طی گفت‌وگویی که با ایدرو داشتیم، به آنها خاطرنشان کردیم در صورتی که تست برق و الکتریکال ساخت واگن را به جهاد دانشگاهی بسپاریدف ابتدا با ۲۰ درصد بومی‌سازی شروع می‌کنیم و در پایان ۹۰ درصد بومی تحویل می‌دهیم. ۱۰ درصد باقی هم برند شرکت اروپایی است که سازنده داخلی ملزم به همکاری با اوست."
نکته بسیار مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، بالا بودن قیمت واگنهای چینی با توجه به کیفیت پایین آن نسبت به مشابه اروپایی است. در حالی که واگن‌سازان داخلی قیمت تمام‌شده واگن در داخل را قابل رقابت با نمونه مشابه چینی عنوان می‌کنند، طاهری با ابراز تاسف از بیتوجهی مسئولان به این موضوع، تصریح کرد: "برگزارکنندگان مناقصه‌های داخلی از سازنده ایرانی انتظار دارند که از قطعات اروپایی استفاده کند، اما در آخر قیمت محصول ساخت داخل کمتر از قیمت چینی تمام شود، در حالی که از طرف چینی چنین توقعی ندارند و به همان قطعات چینی راضی هستند."
حال با وجود رهنمودهای مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت حمایت مسئولان از تولیدات داخلی، واگن‌سازان داخلی از گشایش راحت و سریع خط اعتبار و تامین اعتبارات برای واگن‌سازان چینی گلایهمند بودند.
در همین زمینه "طاهری"، مدیرعامل واگن‌سازی پلورسبز کرمان اظهار کرد: "پلورسبز چهار سال پیش قراردادی با شرکت جوبار منعقد کرد، اما در این مدت نمایندگان هر دو طرف نتوانستند اعتبار لازم برای تولید را از حساب ذخیره ارزی بگیرند و به همین علت بانک به شرکت جوبار پیشنهاد داد که در صورت تعویض شرکت پلورسبز با یک شرکت خارجی، ظرف چند ماه برای آنها LC باز می‌کنند."
اما "اشرف‌نیا"، معاون عمرانی و فنی استاندار آذربایجان‌شرقی، با ارزیابی مثبت از رشد اقتصادی چین، در حالی این کشور را همکار مناسبی برای امضای قرارداد توسعه و پیشرفت میداند که این کشور در قطعنامه شورای امنیت به تحریم اقتصادی ایران رای داده است. آیا باز هم از نظر مسئولان، این کشور همکار مناسبی برای امضای قرارداد توسعه و پیشرفت کشور است؟
هر چند به گفته "شهرام دبیری"، رئیس شورای اسلامی شهر تبریز، پس از سفر به چین و بازدید از صنایع این کشور، در این مدت چینی‌ها بیکار ننشسته‌اند و برای پیشرفت کشورشان تلاش کرده‌اند؛ اما باید پرسید مسئولانی که چنین مبهوت پیشرفت چین شدهاند، آیا پیشرفتهای خودمان را در سالهای اخیر دیده‌اند؟ آیا تاکنون خود گامی موثر برای پیشرفت کشور برداشتهاند؟
جای تعجب است که چگونه مسئولان دو سال‌ونیم تاخیر یک شرکت چینی را برای ساخت فقط ۳۱۵ واگن قطار شهری نادیده میگیرند و از سپردن این پروژ به واگن‌سازان داخلی به بهانههای واهی سرباز میزنند و حاضرند دوباره به این مار زرد خوش خط وخال اعتماد کنند!
با همه این اوصاف، بالاخره وضعیت قرارداد ساخت ۳۱۵ واگن قطار شهری تبریز، اصفهان و شیراز با مشارکت شرکت چینی "پوژان" به عنوان پیمانکار اصلی و شرکت واگن پارس به عنوان شریک داخلی روشن شد.
"سید محمدمهدی پیغمبرزاده"، مشاور مدیرعامل شرکت مادر تخصصی حمل‌ونقل ریلی کشور، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) با تاکید بر قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی ساخت داخل، اظهار کرد: ساخت واگن و تجهیزات ریلی در داخل به معنای واقعی از دغدغههای اصلی ماست که در همین راستا شرکت واگن پارس را به عنوان شریک داخلی به طرف چینی معرفی کردیم. شرکت چینی پوژان نیز با آگاهی از قوانین ما این موضوع را کاملا پذیرفت و برنامه‌ریزی شده که دو سوم واگن‌ها در ایران ساخته شود.
پیغمبرزاده افزود: البته شرکت مادر تخصصی حمل‌ونقل ریلی به این حد قانع نخواهد بود که یک شرکت داخلی پروژه‌ای را بپذیرد، ولی تمام زیرمجموعه‌های خود را از شرکت‌های خارجی انتخاب کند؛ چرا که باید ساخت داخل به معنای واقعی کلمه در کشور تحقق یابد.
او خاطرنشان کرد: برای ۳۱۵ واگن قطار شهری تبریز، اصفهان و شیراز و همچنین در ساخت سیستم رانش و تراکشن سایر قرادادهای ساخت واگن، از مجموعه جهاد دانشگاهی برای رسیدن به ساخت داخل و تولید انبوه استفاده خواهد شد که جهاد دانشگاهی به عنوان محور این موضوع است، چرا که باید از توانمندی سایر سازندگان داخلی نیز بهره برد.
نظرات
محمد مهدی نائینی
تا وقتی بخواهیم خرید های خارجی را جایگزین تولید خارجی کنیم . خود کفایی ملی هرگز به ثمر نخواهد رسید . واقعا خجالت آور است که ساخت وگن مترو در دورانی که دانشمندان جوان ما می توانید انرژی اتمی و موشک های دور برد بسازند با عده ایی را بخارج برای یک خرید آهن پاره به اسم واگن به خارج بفرستیم و کارگران و تحصیلکرده های ایران اسلامی را در مسیر بیکاری هدایت کنیم