شناخت چالش های پیش رو و الهام از تجربیات پیشین

شناخت چالش های پیش رو و الهام از تجربیات پیشین

مهندس محمدرضا محمدیان – مدرس و پژوهشگرحقوق مهندسی

براساس قانون نظام مهندسی ساختمان مصوب اسفند ۱۳۷۴ وآئین نامه اجرایی آن وباالهام ازتجربیات کسب شده در دوره های گذشته ، انتخابات هشتمین دوره هیات مدیرهسازمان‌ های نظام مهندسی ساختمان استان‌ ها مهر امسال در سراسر کشور برگزار می شود.

انتخابات این دوره تغییرات عمده ای نسبت به دوره  قبل دارد در این انتخابات

اولاً براساس دستورالعمل ابلاغی اختیارات محلی به استان ها داده شده است .

ثانیاً شرط کاندیدا شدن عدم اشتغال در دستگاه های نظارتی و اجرایی مرتبط با قانون که تصدی همزمان آن با عضویت در هیات مدیره موجبات تعارض منافع و اختلال در انجام وظایف می شود .

ثالثاًداشتن پروانه پایه یک در رشته مورد تقاضا با گذراندن دو سال سابقه پس از اخذ صلاحیت پایه یک از جمله تفاوت های انتخابات این دوره نسبت به دوره قبل است.در این نوشتار با الهام از انتخابات ادوار گذشته به این سئوال پاسخ داده خواهد شد که منتخبین دوره هشتم هیات مدیره سازمان های  نظام مهندسی ساختمان چه ویژگی هایی می باید داشته باشند؟ پاسخ داده خواهد شد

امسال نیز با نزدیک شدن اتمام مدت دوره تصدی هیات مدیره ، شاهد برگزاری انتخابات هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان هستیم ، هرچند که امروزه سازمان موصوف دورانی بحرانی را طی می کند و دیگر چهره مردم نهاد سازمان نظام مهندسی را از پشت انبوه بخشنامه ها و آئین نامه های دیکته شده دولتی ، به سختی می توان تشخیص داد .

در اثراین انحصارگرایی های عمدتا دلسوزانه و بعضا از سر حس تملک ، مدتها فضا را برای فعالیت حداکثری اعضا محدود شده و بدین جهت در آستانه هر دوره انتخابات هیات مدیره ، تلاش برای تصاحب سکوهای قدرت و یا کرسی های خدمت به نوعی تقابل گروه های جدید و قدیم رارقم می زده است . در این رقابت آنچه دل هر صاحب نظر علاقمندی را بدرد می آورده آن است که در این تقابل، گروه های مختلف در زمان انتخاب، بجای تمرکز بر توانمندی های کاندیداها در تحقق اهداف مشترک و ضروری سازمان ، بیشتر بر مبنای تعلق خاطر و یا حفظ قدرت در گروههای منصوب به خود فعال بوده اند . وعملاً اهداف اصلی وتحقق انتظارات قانونگذار فراموشمی شود .

اما خوشبختانه در انتخابات این دوره وتغییرات صورت گرفته شاهد بارقه هایامید هستیم تا فضا را برای نیروهای مستعد و علاقمند باز شده و نقطه پایانی براین سنت دیرینه گذاشته تا  منتخبین آن آمادگی وفرصتکافی و قانونی بیشتری داشته باشند .

با توجه به اهمیت این انتخابات که سرنوشت سه سال آینده سازمان را رقمخواهد زد . یقیناً در این دوره نیز بسیاری از واجدین شرایط برای عضویت در هیات مدیرهکاندیدا شده اند و انتخاب اندیشمندانه اعضای سازمان    موجبات ارتقا و تداوم رشد و بالندگی سازمان را تضمین خواهد کرد . در این شرایط بر ماست که با درک کامل از موقعیت حاضر با انتخابی اندیشمندانه و مبتنی بر شناخت ، راه را برای تحقق اهداف عالیه قانون نظام مهندسی وکنترل ساختمان هموار نمائیم . این مهم میسر نمیشود مگر با شناخت چالش های پیش رو و الهام ازتجربیات پیشین .

اگرچه همواره در کلام ها وگفتار ها ی متعدد سخن از عدم تحقق قانون نظام مهندسی وناکارآمدی سازمان مطرح است،  اما این انتخابات فرصتی بی بدیل است تا با حضور موثر خود ، با قدردانی از تلاش و نتایج مثبت مجموعه دست اندرکاران و هیات مدیره های پیشین ، با انتخاب افراد لایق برای رفع نواقص موجود ، از به تاراج رفتن سازمانی که حاصل دسترنج اعضا و تلاش خالصانه بزرگوارانی است که تاکنون استقلال نسبی سازمان را از جریانات سیاسی و تفکرات بسته دولتی حفظ کرده اند، جلوگیری کرده  و حداقل تاثیر گذاری را درآینده حرفه ای خود و دیگر همکاران پایه ریزی کنیم .

نکته بسیار مهمی که باید مورد توجه اعضای محترم سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور قرار گیرد توجه به ماهیت انتخابات دراین مجموعه مردم نهاد است ، بزرگترین دغدغه باید جلب مشارکت حداکثری اعضا در انتخابات باشد . مشارکت اعضا نیز به نحوی وابسته به عملکرد هیات مدیره است و عملکرد هیات مدیره نتیجه مشارکت و انتخاب اعضا و این دور تسلسل چنانچه در جهت مثبت باشد،  ارتقا سازمان رادر همه عرصه ها رقم خواهد زد و چنانچه به دوری باطل مبدل شود موجبات نابودی و اضمحلال تدریجی خواهد بود . بنابراین کاندیدا های هیات مدیره باید  در رئوس برنامه ها و اهداف خود به موارد زیر توجه جدی داشته باشند

. رویکرد و عملکرد سازمان بیشتر به سمت شخصیتمردم نهاد آن سوق داده شود

سازمان در چشم و دل اعضا و جامعه عزیز ، مقتدر و تاثیرگذار باشد

نقش سازمان در زندگی حرفه ای اعضا بایستی پر رنگ و غیرقابل چشم پوشی باشد

اعضا باید به سازمان و عملکرد آن اعتماد و اطمینان داشته باشند و روند اخذ تصمیمات شفاف باشد

سازمان باید در دفاع از حقوق اعضا مصر باشد و تکیه گاهی مطمئن برای آنان لحاظ شود

سازمان در خط مقدم تحولات فنی و حرفه ای حاضر بوده و اطلاع رسانی بموقع داشته باشد

عدالت و برابری در برخورد با کلیه اعضا رعایت شود و فضایی صمیمی و آمیخته با احترام داشته باشد

ارائه خدمات مناسب فنی، حقوقی و حمایتی به اعضا سرلوحه امور سازمان تلقی شود

بسترسازی جهت مشارکت بیشتر اعضا و استفاده از افکار ، قابلیت ها و توانایی هاای ایشان صورت پذیرد

امتیازات تشویقی برای حضور در مجامع فوق العاده مخصوص انتخابات تبیین و لحاظ شود

حضور و مشارکت اعضا درصورتی بیشترین تاثیرگذاری را خواهد داشت که انتخاب با شناخت کامل و بر اساس معیارهای مشخصی صورت پذیرد .

هرچند که مهندسان طی دوره های گذشته اثبات کرده اند که قدرشناس مدیران خدوم شهری و اساتید صاحب نظر ، درستکار و آزاد اندیش بوده و هستند، اما بدون قصد زیر سوال بردن توانائی های هیچ یک از اعضا تمامی ادوار هیات مدیره های سازمان ، شاید بتوان ادعا کرد که در ادوار گذشته ، در مواردی ، گزینه های مناسب ترو کاندیداهای با لیاقت تر ، به علت عدم برخورداری از شناخت جامعه مهندسی از راهیابی به هیات مدیره بازمانده اند و بجای آنها افرادی با تکیه بر آرا بخشی خاص از جامعه مهندسی به هیات مدیره راه یافته اند که به هیچ وجه حضورشان تاثیری بر پیشبرد اهداف جامعه مهندسی نداشته است .

براساس ارزیابی‌ عملکرد و آسیب‌شناسی‌ از سازمان نظام مهندسی ساختمان، لزوم بازنگری در قانون وآئین نامه اجرایی آن، برای افزایش کارآییو ثمربخشی این سازمان در ساخت‌و‌سازهای شهری ضرورتی انکار ناپذیراست، اما در شرائط کنونی بنظر می رسد،  اولویت اول این سازمان انتخاب هیات مدیره ای توانمند ومقتدر است.. با نگاهی به انتخابات ادوارگذشته وآسیب شناسی آن،  چالش های زیر کاملاً مشهود بوده و بزرگترین تاثیر را در نتیجه انتخابات هیات مدیره ها داشته است :

در زمان برگزاری انتخابات وقتی که کاندیداها امکانات کافی برای معرفی توانایی ها وقابلیت های خود نداشته باشند و متعاقب آن اعضای سازمان نیز با بی اهمیتی وعدم حضور حداکثری ونتیجتاً با شناختی محدود از کاندیداها در پای صندوق های رای حضور یابند موجب می گردد تا برای کاندیداها فرصتی مناسب ایجاد گرددتاآسیب های زیر چهره سازمان را خدشه دارکند :

وابستگی به افراد موثر در شکل گیری سازمان و اولین هیات های مدیره

برخورداری از نفوذ در دیگر تشکل های حرفه ای و یاوابستگی به منابع قدرت در دیگر ارگان ها

رابطه استاد و شاگردی برای مدرسان در دانشگاه ها و کلاس های آموزشی سازمان

حضور در گروه های فعال انتخاباتی که برخوردار ازاصول فکری شناخته شده و تاثیرگذار هستند

تخریب شخصیت هایاثرگذار براساس تهمت های واهی یا عوام فریبانه

این در حالیست که اگر بدرستی دقت کنید، شخصیت های متفاوتی برای عضویت در هیات مدیره کاندیدا می شوند وهرکدام اهداف ونیات خاصی دارند :

بعضی افراد با حضور خود ارزش سازمان را افزایش میدهند و بعضی بدنبال کسب ارزش از سمتی در هیات مدیره هستند .

برخی چنان بخود می بالند که حضورشان در سازمان تنها محدود به زمان انتخابات و عرضه خود برای عضویت در هیات مدیره و ریاست سازمان است .

برخی چنان مشغول به خدمت هستند که حتی زمان انتخابات را فراموش می کنند .

بعضی مدعی ریاست هستند و بعضی مشتاق خدمت .

عده ای ساکت هستند و سکوتشان از حلم و حکمت استو عده ای ساکت از بی بضاعتی در اندیشه .

عده ای زبان به سخن می گشایند و از هر کلامشان حکمت جاریست و حتی در قید نحوه بیان نیستند و در مقابل عده ای ساعت ها به زیبایی سخن میگویند اما دریغ از کلامی ارزشمند در لابلای گفته هایشان .

عده ای در زمان انتخابات ادعای حمایت از مهندس و نظام مهندسی دارند اما سوابق شان حکایت از چیز دیگری دارد وعده ای در هر پست و مقامی (حتی بدون اینکه سمتی در نظام مهندسی داشته باشند ) مدافعبی ادعا و بی چون و چرای مهندسان و نظام مهندسی بوده و هستند .

عده ای فاقد هرگونه برتری یا صلاحیت و بدنبال نام و نان، با قصد تخریب رقبا و به امید جذب آراء گروهی خاص از اعضا ( مثل فارغ التحصیلان دانشگاه های خاص،جوانان،  مهندسان فاقد کار یا درآمد مکفی و. . . ) با سردادن شعارهای کلیشه ای نخ نما شده ، قدم به عرصه میگذارند و گروهی براساس احساس وظیفه و با تکیه بر توانائی ها و برخورداری از اندیشه و فکری پویا و آگاهی ازمحدوده اختیارات هیات مدیره .

در این شرایط تکلیف اعضای سازمان چیست ؟ آیا معیارهای یوجود دارد تا بتوان بهترین ها را انتخاب کرد ؟ آیا سازوکار مناسبی برای شناخت بهترتوانائیهای نامزدهای انتخاباتی وجود دارد ؟ آیا سیستمی جهت برآورد میزان تاثیرگذاری هریک از اعضا هیات مدیره ادوار پیشین وجود دارد ؟ چگونه میتوان با شناخت توانائی ها، افکار و خدمات هریک از اعضا فعلی هیات مدیره با رای دوباره به افراد توانمند از آنها قدردانی کرد و با جایگزینی افراد بی اثر یا کم اثر با افراد توانمند دیگر ، راه رابرای پیشبرد اهداف هموارتر کرد ؟

بنظر میرسد با تغییر ساختار اعضا سازمان و افزایش امکانات ارتباطی، درانتخابات آتی بایستی شاهد تاثیرگذاری عوامل دیگری بجز موارد فوق الاشاره نیز بود .البته هنوز هم بعلت ارتباط محدود اعضا با سازمان و مدت محدود فعالیت های تبلیغاتی ،شرایط لازم برای شناخت توانائی های کاندیداها مهیا نیست و لذا بر علاقمندان به پیشبرد نظام مهندسی است که با هدف رشد و تعالی سازمان و درنظر داشتن تاثیر ارتباط موثر بادیگر ارگان های ذیربط برتوفیق دراز مدت سازمان و بدور از شعارهای پوپولیستی جوسازی های مغرضانه کاندیداها را مورد بررسی قرارداده و آگاهانه در انتخابات شرکت کنند .

نتیجه گیری

سازمان نظام مهندسی ساختمان بعنوان یک تشکل غیر دولتی از نقش و جایگاه ویژه‌ای در صنعت ساختمان برخوردار است. براساس انتظارات مقنن ، موارد متعددی از برنامه‌ریزی در جهت تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی، برنامه‌ریزی برایرشد و اعتلای مهندسی ساختمان و مشاغل مرتبط، ارتقای دانش فنی و کیفیت کار شاغلان این عرصه، نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی و تنظیم روابط بین صاحبان حرفه‌های مهندسی ساختمان و کارفرمایان بر عهده این سازمان است. از این منظرشاید کمتر نهادی مردمی و تخصصی بصورت مستقل در کشور وجود داشته باشد.، اما برای اداره ا مور چنین سازمانی و درپاسخ به سئوال مطروحه که منتخبین دوره هشتم هیات مدیره سازمان های  نظام مهندسی ساختمان چه ویژگی هایی میبایستی داشتهباشند؟ باتوجه به موارد صدرالذکر، تیتر وار به ویژگی های لازم برای هیات مدیره اشارهای مختصر خواهیم داشت.  بنابراین علاوه بر خصوصیات مندرج در قانون ، اعضا هیات مدیره ترجیحا بایستی از خصوصیات ذیل نیز بهره مند باشند :

۱ویژگی شخصیت فردی

خصوصیاتی مانند: کیاست، شجاعت، حلم، تواضع، ادب،خوشنامی، فن بیان، ثبات قدم، راد مردی، آراستگی ، ...

۲ ویژگی توان و تدبیرمدیریتی

حتی تصور هیات مدیره بدون افراد مدیر و مدبر نیزدور از ذهن است . خوشبختانه تقریبا نمیتوان کسی را یافت که ادعای این توانائی را نداشته باشد و لذا تنها سوابق مدیریتی موفق است که این امر را به اثبات برساند .

۳آشنایی با مجموعه قوانین وآئین نامه های جاری

آشنا نبودن کاندیداها به قوانین با وعده های پوشالین در زمان انتخابات آغاز شده و با سرخوردگی در طول دوره باتمام خواهد رسید و چه بسا افراد نا آشنا با قوانین با عنوان نمودن مطالب نا صحیح و اتخاذ مواضع اشتباه حتی اعتبار سازمان را نیز خدشه دار کنند .

۴مقبولیت اجتماعی یا حرفه ای در سطح استان و کشور

جذب و حفظ افرادی که از چنین خصوصیاتی بهره مندهستند در جهت پیشبرد اهداف نظام مهندسی و دفاع از حقوق سازمان و اعضا در جایگاه های مختلف از اهمیت بسیاری برخوردار است . برای افرادی که به جایگاه سازمان استان در کشوراهمیت قائل هستند ، نیم نگاهی به وجاهت ، جایگاه و مقبولیت فرد در سازمان مرکزی نیزخالی از لطف نخواهد بود .

۵ صاحبنظر در امور نظام مهندسی و مباحث مربوطه

برخورداری از امتیازاتی مانند مدرک تحصیلی ، جایگاه آکادمیک و یا تدریس در دانشگاه هرچند درجای خود با ارزش است ، اما مترادف با صاحبنظربودن در امور نظام مهندسی نیست و تنها برای کاندیداهایی که حداقل از دور دستی بر آتش فعالیتهای حرفه ای دارند بنوعی فضیلت محسوب میشود .

۶داشتن فرصت کافی و امکان تخصیص زمان مناسب جهت انجام تکالیف قانونی

بسیار جای تعجب دارد که بعضا افرادی کاندیدای عضویت در هیات مدیره می شوند که جدای آنکه با تمام قوا در بخش هایی فعالیت میکنند که ارتباطی به عملکرد سازمان ندارد ، فرصت کافی حتی برای رتق و فتق امور شخصی یا مسئولیت های اداری خود ندارند . بدیهی است انتخاب نکردن این افراد هم کمکی به خودشان خواهد بود و هم بهسازمان .

۷داشتن سوابق موفق کار تیمی

حضور افرادی که عادت و علاقه به کار تیمی ندارندبه هیات مدیره کمکی نخواهد کرد و علاقه به کار تیمی از سوابق فعالیت در تشکل های حرفه ای و ترجیحا در ارکان سازمان مشخص می شود و حضور موثر افراد در این جایگاه ها میتواند محک مناسبی برای تشخیص میزان برخورداری از این خصیصه است .

۸عدم وابستگی وعضویت تاثیرگذار در جناح های سیاسی

سازمان نظام مهندسی یک نهاد حرفه ای و غیر سیاسیاست و بایستی این خصوصیت را به هر قیمت حفظ نماید چراکه عرصه سیاست همانگونه که ممکناست در برحه ای کمک محسوب شود با تغییر شرایط میتواند بسیار مخرب باشد . جایگاه علمی و حرفه ای سازمان بایستی همواره بارزترین خصیصه آن باشد و حضور افرادی که بهر شکل رنگو بوی سیاسی از هر جناحی به سازمان بدهند بهیچ وجه مطلوب نخواهد بود و با دکترین اصلی سازمان در تناقض کامل است .

۹ توانایی برقراریارتباط مناسب با اعضا از یک سو و نهادهای مرتبط و تاثیرگذار از سوی دیگر

هیات مدیره سازمان بمثابه پلی است بین اعضا و نهادهایمرتبط و حضور در هیات مدیره ، نیازمند توانایی ارتباط و تشخیص خواست ها و نیازهای اعضا و طرح و پیشبرد مدبرانه آن در مراجع ذیربط است و ناتوانی در ارتباط با هریک از طرفین یک ضعف جدی محسوب میشود که البته با کار تیمی با دیگر اعضا میتوان از شدت آن کاست .

۱۰ مشارکت موثر در مجامع و فعالیت های کاری سازمان نظام مهندسی ساختمان

انتخابات هیات مدیره جایگاه آزمون و خطا نیست ویکی از موثرترین راههای شناخت کاندیداها ، برآورد توانائی ها و نحوه عملکردشان دردیگرجایگاه های خدمت در سازمان خواهدبود . چنانچه این روش تشخیص مورد توجه قرارگیرد عملا افرادی که گوشه چشمی به عضویت در هیات مدیره دارند از جایگاه های پائین تر شروع به فعالیت در سازمان خواهند نمود و ضمن آشنایی با قوانین و ارکان نظام به اعضا نیز این امکان را میدهند تا تصویری دقیق تر از ایشان داشته و برآوردی دقیق تر داشته باشند . از طرف دیگر با توجه به اینکه مجمع عمومی سازمان بالاترین مرجع تصمیم گیری در سازمان است ،چه خصوصیتی بجز جاه طلبی را میتوان درنظر گرفت برای کسی که بدنبال عضویت در هیات مدیره برای تاثیرگذاری است ولی در مجامع عمومی که مرتبه بالاتری دارد حضور موثر پیدا نمیکند؟

به هر حال ، امید است در انتخابات این دوره با حضور پرشور ، آگاهانه وحداکثری اعضا و با توجه به نکاتی که در مقام یادآوری عنوان شد ، شاهد بکار بستن دقت و حساسیت بیشتری در انتخاب برترین گزینه ها از میان جمع بزرگوارانی که خود را برای خدمت به اعضا و سازمان در این کسوت کاندیدا نموده اند ، باشیم .