۲۵ شهریور ماه روز جهانی ازون : دنیای سبزتر در گرو حفاظت از لایه ازون
در اوایل دهه ۱۹۷۰ برای اولین بار محققان دریافتند که انتشار کلروفلوئوروکربن‌ها «CFC» که مواد شیمیایی به‌کار رفته در یخچال‌ها، افشانه‌ها و مواد شوینده است باعث تخریب لایه ازون می‌شود و درنتیجه مقدار زیادی اشعه فرابنفش مضر به زمین خواهد رسید.
در سال ۱۹۸۵ وجود 'حفره لایه ازون' بالای قطب جنوب کشف و مشاهده شد که این حفره هرسال بزرگ‌تر و عمیق‌تر می‌شود؛ منظور از حفره این است که در آن منطقه چگالی ازون که در حالت معمولی بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ دابسون (واحد اندازه گیری چگالی ازون) است کمتر شده و در بعضی مناطق تا ۲۰۰ دابسون کاهش نشان می دهد.
این آسیب دنیا را بر آن داشت تا فکری به حال این سپر حفاظتی کند که بر این اساس در سال ۱۹۸۵ حدود ۲۸ کشور برای ساماندهی لایه ازون در وین جمع شدند و تصمیماتی را برای حفاظت از لایه ازون اتخاذ کردند و قرار شد همکاری های بین‌المللی در این زمینه آغاز شود.
دو سال بعد یعنی در سال ۱۹۸۷ پروتکل مونترال با مشارکت ۴۶ کشور جهان تصویب شد، بر اساس این پروتکل مواد مخرب لایه ازون شناسایی و راه های کاهش انتشار آنها اعلام شد، دولت ایران نیز در سال ۱۹۸۸ به این پروتکل پیوست.
در ادامه این تلاش ها در سال ۱۹۹۴ کشورهای عضو مجمع عمومی سازمان ملل، پذیرفتند تا روزی را برای حفاظت از لایه ازون نامگذاری کنند، بدین ترتیب روز ۱۶ سپتامبر ( ۲۵ شهریور) را به عنوان روز جهانی حفاظت از لایه ازون تعیین کردند.« خونسرد باشیم و به تلاش هایمان ادامه دهیم » به عنوان شعار امسال این روز جهانی انتخاب شده است.
طبق پروتکل مونترال، کشورهای توسعه یافته تعهد کردند که به تولید مصرف مواد مخرب لایه ازون (سی اف سی ها، هالون ها و تتراکلرید کربن) در سال ۲۰۰۰ میلادی خاتمه دهند و کشورهای در حال توسعه را از نظر مالی و تکنیکی حمایت کنند. همچنین طبق این پروتکل مقرر شده است، کشورهای در حال توسعه نیز با ۱۰ سال تاخیر یعنی در سال ۲۰۱۰ میلادی به مصرف مواد مذکور پایان دهند.
در راستای گسترش پروتکل مونترال سال ۲۰۱۶ نمایندگان ۲۰۰ کشور جهان در نشستی در کیگالی، پایتخت رواندا درباره کاهش تدریجی گازهای گلخانه ای در قالب اصلاحیه ای برای پروتکل مونترال به توافق رسیدند، در توافق کیگالی کشورهای جهان به سه گروه تقسیم شده‌اند که در گروه اول کشورهای صنعتی و پیشرفته قرار دارند.
کشورهای در حال توسعه نیز به دو زیرگروه تقسیم شده‌اند، کشورهای صنعتی باید تا سال ۲۰۱۹ استفاده از هیدروفلورکربن ها را ۱۰ درصد و تا سال ۲۰۳۶ حدود ۸۵ درصد کاهش دهند.
در واقع تخریب لایه ازون زمین موجب برخورد پرتوهای مضر خورشید به زمین می شود و در نهایت گرمایش زمین را سرعت می بخشد، دانشمندان هشدار داده اند پدیده گرم شدن زمین می تواند تلاش ها برای ترمیم حفره ازون را که قرار است تا سال ۲۰۵۰ انجام گیرد، حدود ۳۰ سال به تعویق اندازد.
کارشناسان معتقدند اگر کشورهای عضو کنوانسیون وین و پروتکل مونترال به تعهدات خود عمل کنند و مصرف مواد مخرب لایه ازون را طبق برنامه زمان بندی شده حذف کنند، چرخه طبیعی تشکیل ازون به حالت طبیعی خود بر می‌گردد و حفره لایه ازون ترمیم می شود، البته در شرایط مناسب و مساعد دست کم ۵۰ سال طول می‌کشد تا این حفره ترمیم شود.
***اقدامات ایران برای کاهش آسیب های لایه ازون
مدیر پروژه طرح حفاظت از لایه ازون روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: ایران در راستای اجرای پروژه های پروتکل مونترال با هدف کاهش گازهای مخرب لایه ازون، موفق به حذف ۹ هزار و ۸۰۰ تن مواد مخرب لایه ازون شده است.
ابراهیم حاجی زاده افزود: در مجموع دستاوردهای حاصل از اجرای طرح ها و پروژه های مصوب تحت پروتکل مونترال در کشور تجهیز و تغییر خط تولید هزار و ۳۷۸ واحد تولیدی و خدماتی و حذف حدود ۹ هزار و ۸۰۰ تن از مواد مخرب لایه ازون مشتمل بر کلروفلوروکربن ها، تتراکلرید کربن و هیدروکلروفلوروکربن ها است.
صنایع برودتی و سردکننده ها، سازندگان یخچال ها و فریزرهای خانگی، صنعتی و تجاری، صنایع ابر و اسفنج سازی، بخش دفع آفات کشاورزی و سیستم های تهویه مطبوع، کپسول های اطفای حریق، حلال اسپری های پاک کننده قطعات الکترونیکی و ساخت کولر خودروها از جمله کارخانجات مصرف کننده گازهای مخرب لایه ازون در کشور هستند.
آفت کش و ضد عفونی کننده های استفاده شده در بخش کشاورزی، افزایش مقدار گازهای گلخانه ای در جو و پدیده گرمایش جهانی از دیگر عوامل تخریب لایه ازون هستند.
مدیر ملی طرح حفاظت از لایه ازون ادامه داد: کاهش تدریجی و حذف مواد مخرب لایه ازون مطابق با برنامه زمان بندی، کنترل تجارت مواد مخرب لایه ازون، ایجاد سیستم مجوز صادرات و واردات مواد مخرب لایه ازون و گزارش میزان تولید و مصرف مواد مخرب لایه ازون به دبیرخانه ازون به صورت سالیانه اهم تعهدات کشورهای عضو پروتکل مونترال است.
حاجی زاده با اشاره به پروژه های حذف مواد مخرب لایه ازون گفت: در ۱۲۲ واحد یخچال سازی، ۶۶ واحد مونتاژ یخچال، ۵۹۵ بخش تعمیرگاه یخچال، ۴۵۴ بخش تعمیرگاه کولر خودرو، ۴۷ بخش اسفنج سازی و افشانه های تنفسی مواد مخرب لایه ازون کاهش یافته است.
وی با اشاره به اهداف و تعهدات کشور در قبال پروتکل مونترال گفت: حذف ۱۰ درصد از مصرف یا واردات هیدروکلروفلوروکربن ها، کاهش سالانه حدود پنج درصد واردات و دستیابی به تعهدات کشور در قبال پروتکل مونترال و حذف ۳۵ درصد از مصرف یا واردات هیدروکلروفلروکربن ها از مصرف سال پایه تا سال ۲۰۲۰ مطابق با برنامه زمانبدی پروتکل از جمله تعهدات ایران است.
حاجی زاده با تاکید بر اجرای کامل تعهدات کشور در قبال ماده ۴ پروتکل مونترال و اصلاحیه مونترال و تداوم اجرای صدور مجوز واردات به برنامه های اطلاع رسانی و همکاری های منطقه ای و بین المللی طرح نیز اشاره کرد و عمل به تمام تعهدات کشور، انتخاب فناوری های سازگار با لایه ازون، بومی سازی فناوری های جایگزین سازگار با لایه ازون، تشکیل و تقویت شبکه امور ازون، همکاری و تعامل سازنده با سایر نهادها و استفاده از سیستم برخط و همکاری با گمرکات و بهره برداری از سیستم پنجره واحد تجارت فرامرز را ضروری دانست.
حاجی زاده افزود: تکمیل بانک فیزیکی هالون ها، جمع آوری هالون های موجود برای بازیافت و استفاده مجدد آنها، تقویت همکاری های منطقه ای، همکاری با کشورهای همسایه در راستای کنترل تجارب غیرقانونی مواد مخرب لایه ازون و کالاهای حاوی این مواد و تدارک زمینه های لازم برای تدوین پروژه مدیریت و امحای پسماندهای مواد مخرب لایه ازون و محصولات حاوی آنها از جمله برنامه های آتی در این زمینه است.
وی تاکید کرد: در راستای اجرای فعالیت های حذف مواد مخرب لایه ازون در کشور نکات کلیدی باید رعایت شود که بومی سازی فناوری های جایگزین، سازگار با لایه ازون، استفاده از سیستم های آنلاین تحت برنامه iPIC برای تبادل اطلاعات بین کشورهای واردکننده و صادرکننده و همکاری با گمرک ها و بهره برداری از سیستم پنجره واحد تجارت فرامرزی برای ثبت مجوزهای صادره برای مواد و کالاهای مبتنی بر آن برخی از این نکات است.
نظرات