نذری؛ سنت هایی که بایستی پاسداشت
به گزارش شهریاربه نقل از ایرنا، نگاهی به تاریخچه نذر نشان می دهد، از زمانی که انسان اموری را با عنوان پاک و ناپاک، مقدس و یا پلید دسته بندی نمود برای دور ماندن از امور ناپاک و پلید ، راه تبرک و توسل جستن به نیروها و امور مقدس را برگزید که نذر یکی از زمینه های تجلی توسل جستن به امور قدسی و پاک بود.
توسل جستن به نذر برای رفع بلا، دفع مصیبت و جلب منفعت در میان همه اقوام و ادیان الهی وجود داشته و هر کسی می‌کوشد تا فضل و رحمت و محبت الهی را به شکلی به سوی خود جلب نماید.
این سنت کهن که در دوره های مختلف و در ادیان مختلف وجود داشت، در دوره اسلامی همچنان در اشکال مختلف ادامه یافت.
از گزارش‌های قرآنی درباره چرایی نذر کردن این چنین به دست می‌آید که مردم برای دست یابی به اهداف گوناگونی نذر می‌کردند و انگیزه‌های چندی، آنان را به این عمل می‌کشاند. که در این خصوص می توان به آیه ۲۶ سوره مریم و همچنین به آیه های ۷ الی ۹ سوره انسان اشاره داشت.
در آیه های ۷ الی ۹ سوره انسان عنوان شده است:'آنان به نذر وفا میکنند و از روزی که شرش فراگیر است میترسند. و غذای خود را با آن که دوستش دارند، به بینوا و یتیم و اسیر میدهند.
(و میگویند:) ما برای رضای خدا به شما طعام میدهیم و از شما پاداش و تشکّری نمیخواهیم. همانا ما از پروردگارمان، به خاطر روزی عبوس و سخت، میترسیم.'
در طی زمان نیز اهداف و انگیزه های گوناگونی در زمینه نذر و نذری به وجود آمد که از جمله این اهداف و انگیزه‌ها می توان به مواردی نظیر رسیدن به مطلوب و برآورده شدن حاجت، تقید به بندگی خدا و تلاش در جهت رسیدن به مقام قرب ربوبی، تقویت انگیزش در جهت سیر و سلوک معنوی و نجات از مصائب و رویدادهای سخت اشاره کرد.
نذورات ممکن است در اشکال مختلف و در مواقع متفاوت به مناسبت های گوناگون از سوی افراد انجام شود. با وجود اختصاص نداشتن نذورات به ایام خاص، عمل به آن در ماه های مختلف سال به یک اندازه نیست. بطوری که به لحاظ تعدد و تنوع در ماه های محرم و صفر شاهد بیشترین و متنوع ترین نذورات از سوی مردم هستیم.
محرم و عاشورا در فرهنگ مذهبی شیعیان همواره جایگاه خاص و برجسته‌ای دارد و زمینه ساز مجموعه‌ای از سنت‌ها و مراسم‌هایی است که در طول تاریخ به عنوان میراثی معنوی نسل به نسل و سینه به سینه به دیگران منتقل می‌شود.
نذورات ماه محرم گوشه‌‌ای از آداب و رسومی است که توسط متدین انجام می شود. این نذورات به اشکال مختلف صورت می گیرد، از نذر پارچه سبز و مشکی گرفته تا نذر شیر و شربت همگی اقسام نذر را در میان مردم نشان می دهد. نذر بسیار رایج دیگر فراهم نمودن مخارج تکایا و مساجد است که در اغلب موارد از سوی افراد متدین و صاحب نذر انجام می شود. نذر شربت و اطعام عزاداران حسینی نیز از دیگر نذوراتی هستند که در ماه محرم به ویژه ۱۰ روز اول ماه در هر کوی و برزنی به یاد امام حسین و شهدای کربلا غذای نذری فراهم می شود.
اگرچه برخی از ارامنه و زرتشتیان به حضرت ابوالفضل(ع) و اباعبدالله الحسین(ع) ارادت ویژه ای دارند و هر ساله از قند و چای هیئت های مذهبی تا چند راس گوسفند نذر می کنند.
نذر جدا از فلسفه و تاریخچه خاصی که دارد دارای کارکردها و کژکارکردهایی است . از جمله کارکردهای نذر مملو بودن آن از ارزش های انسانی و اسلامی است. که در کنار همیاری و دوستی مردم نشان دهنده فرهنگ، آداب و رسوم و عقاید و سنت های ماست و نشانه هایی از عواطف، احساسات و یکدلی مردم است.
جمع شدن همه اعضای فامیل و یا همسایگان به بهانه کمک کردن برای آماده سازی نذری زمینه انسجام، همبستگی و وفاق اجتماعی و همدلی را به همراه می آورد. از طرف دیگر ادای نذر موجب اجتماعی شدن و درونی کردن ارزش ها و اعتقادات دینی و تقویت باور های جمعی می شود.
اما در کنار کارکردهای مثبت نذر می توان به برخی انحرافات صورت گرفته در آن نیز اشاره کرد. از جمله این انحرافات تشریفات زدگی، فخر فروشی و اسراف است. بر خلاف گذشته که هم نوع غذاهای نذری ساده و بی آلایش بود و هم هدف صرفا ادای نذورات بود، این روزها مشکلات زیست محیطی به دلیل استفاده از ظروف یکبار مصرف نیز اضافه شده است.
تشریفات زدگی و نذر غذاهای لوکس و تجملی و تهیه اکثر این غذاها در رستوران های معروف شهر و رها کردن ظروف غذا در کوچه ها و یا جوی های آب و به موازات آن ایجاد مشکلات زیست محیطی همگی فلسفه نذر و نذری دادن را زیر سوال برده اند.
درخصوص فلسفه نذر و کارکردهای آن گفت و گویی با صلاح الدین قادری استاد دانشگاه خوارزمی صورت گرفت.
قادری درباره این خصوص گفت: نذر در در واقع نوعی توزیع مهر و محبت میان انسانها و کمک به حفظ و بقای دیگری است همنوع دوستی، کمک به دیگران، ایجاد حس تعلق و همبستگی به دیگران از نتایج و کارکردهای نذر است. وقتی شما به دیگران کمک می کنید از آنچه برای بقای خودتان است به دیگری هم می دهید تا او هم به بقایش ادامه دهد و این امر نوعی حس مهر و مهربانی را به همراه می آورد.
صلاح الدین قادری افزود: البته هیچ پدیده ای را نباید صرفا مثبت یا منفی در نظر گرفت. همه پدیده ها دارای جوانب مثبت و منفی هستند که باید آنها را لحاظ کرد. از جمله کژکارکردهی نذری دست یابی به منافع مادی خود اشخاص است. افرادی از دین برای دستیابی خود به منافعشان استفاده می کنند. تا بدین شکل اعتماد مردم را به سوی خود جلب کنند. در واقع دین و آیین های دینی مثل نذورات و ... به وسیله ای برای دستیابی افراد به اهداف شان تبدیل شده است تا بدین شکل خود را انسانی متدین و موجه و قابل اعتماد جلوه دهند.
این استاد دانشگاه افزود: این گونه رفتارها به هنگام نزدیک شدن به انتخابات خصوصا در میان برخی از نمایندگان مجلس بسیار دیده می شود. در واقع آنها با این گونه کارها خود را دیندار معرفی کرده و پس از رسیدن به جایگاه خاص خود خلاف این امر را نشان می دهند و در پیشبرد منافغ خود عمل می کنند.
وی اضافه کرد: این امر خود زمینه بی اعتمادی و بی ایمانی و نوعی تزویر ایمان را به همراه می آورد. وقتی کسی دین را وسیله برای پیشبرد اهداف خود می داند باعث می شود مردم از دین و ایمان کناره گیری کنند . فردی که به اسم دین نذر می کند ولی برای سواستفاده شخصی است، زمینه بی اعتمادی مردم را به همراه می آورد.
این استاد دانشگاه به دیگر کژکاردهای نذری اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه محیط زیست در شرایط کنونی وضعیت مناسب و مساعدی ندارد. افراد به جای کمک برای رفع مشکلات زیست محیطی بر میزان آن می افزایند. در ماه های محرم و صفر بسیار دیده شده است که ظرف های یکبار مصرف غذا نیمه کاره در خیابان های رها می شود که مسلما تبعات چنین امری در وهله اول برای خود انسانها است.
قادری از دیگر کژکارکردهای نذری، به ریخت و پاش ها و اسراف هایی که در زمینه نذری صورت می گیرد، اشاره کرد و گفت: اصل نذر این است که به مردم فقیر و بی بضاعت کمک شود. متاسفانه این چنین در جامعه جا افتاده است که مردم به نیتی خاص نذر می کنند و برایشان اهمیت ندارد که چه کسی از آن بهره مند می شود در حالیکه اصل فلسفه نذر کمک به همنوع و کمک برای بقای دیگری است. باید کسی که در شرایط مناسبی زندگی نمی کند و از ابتدایی ترین امکانات زندگی برخوردار نیست شناسایی شود و به او کمک شود. متاسفانه کسی که نذر می دهد به خودش زحمت نمی دهد تا این افراد و یا حتی محلات را شناسایی کند و نذری خود را در میان آن ها توزیع کند و این عوامل خود فلسفه نذر و نذری دادن را خدشه دار می کنند.
قادری با اشاره به راهکاریی برای کاستن از این انحرافات، ایجاد فرهنگ سازی و آشنا ساختن مردم با اصل فلسفه نذر بخشی از این راهکارها بیان داشت.
به هر صورت در این ایام بایستی تلاش داشت که همراه با شورمان، شعور و معرفت اهل بیت عصمت و طهارت را بیشتر در یابیم.
نظرات