مهندسی به مثابه‌ی «مسئولیت‌پذیری»
ابراهیم صبوری
نائب‌رئیس شورای اسلامی شهر شیراز
«هنریک ایبسِن» شاعر و نمایشنامه‌نویس شناخته‌شده‌‌ی نروژی است که او را چهره‌ای موثر در ادبیات مدرن اروپا می‌دانند. ایبسن نمایشنامه‌ای دارد که در فارسی به «دشمن مردم» ترجمه شده‌است. شخصیت اصلی این نمایشنامه، پزشکی است به نام «توماس استوکمان». داستان در شهری می‌گذرد که به دلیل برخورداری از چشمه‌های آب گرم و معدنی، و ورود مسافران و گردشگران به حمام‌های عمومی شهر درآمد خوبی را نصیب ساکنانش کرده‌است. «دکتر استوکمان» از یکسو مامور کنترل بهداشت حمام‌های عمومی و از سویی برادر شهردار شهر است و زندگی راحتی دارد، مردم شهر با او مهربان‌اند و او را انسانی محترم می‌دانند. ناگهان اما قهرمان داستان درمی‌یابد که آب‌های شهر آلوده شده و سلامت مردم محلی و مسافران را به خطر انداخته‌است. «استوکمان» در وضعیتی سخت گرفتار می‌شود، اما میان فراغت خود و موقعیت برادر و خانواده‌اش از سویی و بیان حقیقت و آگاهی شهروندان برای حفظ سلامتشان از سوی دیگر، دومی را برمی‌گزیند و تلاش می‌کند به آنها بگوید که چه خطری تهدیدشان می‌کند. آری؛ «استوکمان» حقیقت را فدای مصلحت نمی‌کند. کار بالا می‌گیرد و مردمی که تا دیروز «استوکمان» را پزشک محبوب خود می‌دانستند، امروز که سود سرشار خود را در خطر دیده‌اند، او را دشمن خود می‌بینند : «دشمن مردم»
«استوکمان» و برادرش که شهردار شهر است رودرروی یکدیگر قرار می‌گیرند؛ یکی برای منفعت شهرش می‌جنگد و دیگری برای نفع شخصی خود و اطرافیانش؛ و این داستان، امروز و اینجا برای ما هیچ بیگانه نیست !
پنجم اسفند را «روز مهندس» نام‌گذاشته‌اند و علت این نام‌گذاری، بزرگداشت خواجه نصیر طوسی، دانشمند شهیر ایرانی است. خواجه نصیر در علوم مقامی بلند داشته و رساله‌های علمی فراوانی نگاشته، اما همو کسی است که «اخلاق ناصری» را نیز نوشته‌است؛ کتابی که شاید بتوان آن را مهم‌ترین کتاب اخلاق و حکمت عملی در دوره‌ی اسلامی دانست. خواجه نصیر در این کتاب و در سه باب «تهذیب اخلاق»، «تدبیر منزل» و «سیاست مُدُن» به اخلاق و جایگاه آن در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی پرداخته‌است. پس بی‌وجه نخواهد بود اگر در کنار تمام آنچه از ظرافت مهندسی، کار و بار مهندسان و تخصصشان، نهادها و سازمان‌ها و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی که اطراف شغل مهندسی است گفته می‌شود، از «اخلاق مهندسان» نیز بگوییم .
به زعم نگارنده، اصلی‌ترین اصل اخلاقی در کار مهندسی، «مسئولیت‌پذیری» است . به همین معنای ساده : مهندسی که از او صحبت می‌کنیم، مسئولیت کار خود را آنگونه که باید بپذیرد و از تبعات آنچه می‌کند شانه خالی نکند. چنین فردی دیگر هرگز منفعت فردی را بر منافع عمومی برتری نمی‌دهد. مسئولیت رفتار خود را پذیرفته، پس منافع عمومی را فدای نفع شخصی نخواهد کرد. مسئولیتی که پذیرفته را عین تکلیف خود می‌داند که باید به بهترین صورتِ مقدور انجام دهد؛ پس میان منافع کارفرما و خود تفاوتی نمی‌بیند و خیرِ کارفرما را در حُسن انجام کار خود می‌یابد. مهندسی که مسئولیت‌پذیر است، قطعا به تبعات کار خود در محیط زندگی‌اش می‌اندیشد و طبیعت را بی‌محابا برای تامین نیاز خود و انجام و توسعه‌ی کاری که می‌کند تخریب نمی‌کند. و سرانجام، او که مسئولیت کار را پذیرفته، به داوریِ آیندگان در مورد ماحصل دانش و کار خود می‌اندیشد و کاری نمی‌کند که از او به نیکی یاد نکنند. چنین کسی حتی اگر شبیه قهرمان نمایشنامه‌ی ایبسن «دشمن مردم» خوانده شود اما تاریخ به شرافت او گواهی خواهد داد .
در پایان به عنوان عضوی کوچک از جامعه‌ی مهندسان کشور، این روز را به همکارانم تبریک می‌گویم و از خداوند می‌خواهم شهامتی به من و دوستانم عطا کند که مسئولیت آنچه در این راه کرده‌ایم و خواهیم کرد را آنگونه که باید بپذیریم. ان‌شاءالله .
لینک اصل خبر در سایت شورای شهر شیراز
نظرات