ورود آب چشمه های لرستان به شبکه فاضلاب
خرم آباد معروف به شهر چشمه سارهاست به طوری که در پی حفاریهای مختلف در سطح شهر شاهد فوران آب از زمین هستیم ولی این آب زلال به راحتی پس از خروج از دل زمین وارد جوی آب شده و به شبکه فاضلاب و آبهای سطحی شهر می پیوندد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) خرم آباد شهر هزاران چشمه در حال حاضر بخشی از آب آن توسط چاههای حفر شده تامین می شود و برای تامین آب دراز مدت این شهر طرح انتقال آب کاکارضا به خرم آباد در حال اجراست.
این در حالیست که آب چشمه های متعددی که در سطح شهر وجود دارد به راحتی از دست می رود تا جاییکه حتی برای آبیاری فضای سبز خرم آباد و کارواش های شهر نیز از آب آشامیدنی استفاده شود.
حداکثر استفاده از آب چشمه های خرم آباد؛ شستن ماشین و پیاده رو!
آب زلالی که این روزها در میان جوی های آب شهر خرم آباد جاری است و گاهی مغازه دارها جلوی آن را برای شستشوی پیاده رو و داخل مغازه شان می بندند و در برخی اوقات نیز می توان راننده های به صف شده را دید که برای شستن ماشین هایشان در کنار جوی های آب ایستاده اند، آب چشمه های شهر خرم آباد است که بخشی از آن برای تامین آب آشامیدنی شهر مورد استفاده قرار می گیرد و بخشی دیگر به راحتی از دست می رود.
این در حالیست که در خرم آباد در چندین مورد که اقدام به حفاری برای ساخت و ساز شده است چشمه های دیگری نیز فوران کرده اند که صاحبان زمین ها برای خلاص شدن از شر آب زلال این چشمه ها این آب را به وسیله لوله به جویهای آب منتقل کرده اند تا به کار ساخت و ساز خود ادامه دهند.
اینجا در خرم آباد آب زیادی از دل زمین به عنوان نعمتی خدادادی می جوشد ولی به نظر می رسد برای این آب سالم و زلال هیچ گونه برنامه ریزی به جز هدر رفتن در جویهای آب وجود ندارد.
این در حالیست که حتی از این آب برای زیباسازی فضای شهری و ایجاد آب نماها و فواره ها در کنار آثار تاریخی به منظور توسعه گردشگری هم استفاده نمی شود تا "گرداب سنگی" به عنوان یکی از آثار باستانی لرستان که در کنار خود چشمه ای را جای داده است نیز از برکات این آب بی نصیب باشد.
گرداب سنگی؛ نمود تدبیر گذشتگان برای ساماندهی آب چشمه های خرم آباد
بی توجهی مسئولان شهر تاریخی خرم آباد به آب چشمه های شهر در حالیست که نیاکان ما در شهر تاریخی شاپورخواست - شهر فعلی خرم آباد - با ایجاد بنایی به نام "گرداب سنگی" به ساماندهی آب چشمه موجود در این محل و انتقال آن به مناطق مختلف شهر برای تامین آب مورد نیاز مردم اقدام کرده اند که این امر هوشمندی مردمان این دیار در استفاده حداکثری از منابع را نشان می دهد.
با این اوصاف آب چشمه های شهر خرم آباد امروز بی هیچ استفاده ای به راحتی وارد جوی های آب می شود که این امر نیازمند تدبیر مسئولان و متولیان امر است.
ابتکار دانشجویان: استفاده از آب چشمه برای ایجاد استخر پرورش ماهی
یکی از اقداماتی که در سالهای گذشته توسط دانشجویان دانشگاه لرستان انجام شد که جای تامل داشت استفاده از آب چشمه موجود در دانشگاه لرستان برای ایجاد استخرهای پرورش ماهی بود به طوریکه با اجرای این طرح علاوه بر تولید قابل توجه ماهی در دانشگاه لرستان نشاط و سرسبزی خاصی به فضای این دانشگاه داده شده بود.
گرداب سنگی نمود ابتکار گذشتگان در استفاده از آب چشمه ها
با این تفاسیر به نظر می رسد نگاه علمی به منابع آبی موجود در سطح شهر خرم آباد و استفاده بهینه از این منابع رویکردی است که می تواند تحولی شگرف در حوزه اقتصادی، گردشگری و مفرح سازی فضای شهری به دنبال داشته باشد.
تاکید حداد عادل به قابلیت لرستان برای تامین آب کشورهای حوزه خلیج فارس
رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در آخرین سفری که به استان لرستان داشت با اشاره به ظرفیت های بی بدیل این استان در حوزه منابع آب گفت: ما در کشور کدام استان را داریم که بیش از سه هزار چشمه در آن وجود داشته باشد.
غلامعلی حداد عادل با بیان اینکه امروز آب دارد ارزشی معادل نفت در دنیا پیدا می کند، ادامه داد: جنگهای آینده جنگ آب خواهد بود.
وی با اشاره به مشکل کمبود آب در کشورهای حوزه خلیج فارس، یادآور شد: امروز آب مورد نیاز این کشورها در بطری ها و ظرف هایی از سوی کشور فرانسه تامین می شود.
رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: این در حالیست که کشور ما و استان لرستان در نزدیکترین فاصله با این کشورها قرار دارد و حوزه خلیج فارس بازار مهمی برای صادرات آب از لرستان محسوب می شود.
این سخنان حداد عادل تکرار دیگری بود بر نکته ای که بارها از سوی مسئولان کشوری که به استان لرستان سفر کرده بودند مطرح شده بود و مسئولان استانی بی توجه به این امر از کنار آن عبور کرده بودند.
ظرفیت چشمه ها برای تولید آب معدنی، توسعه گردشگری، پرورش ماهی و ...
خبرنگار مهر در این رابطه به سراغ هر کدام از مسئولان امر رفت با این توجیه مواجه شد که موضوع به آنها ارتباطی ندارد که به نظر می رسد در ابتدای امر باید کمیته ای یا دستگاهی به عنوان متولی امر در این زمینه تعیین شود تا همه راهکارهای موجود برای استفاده بهینه از آب چشمه های شهر خرم آباد را بررسی کند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان لرستان در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر در خرم آباد با تاکید بر اینکه باید از ظرفیت آب چشمه های خرم آباد استفاده شود، تصریح کرد: ما هم اکنون بخشی از آب شرب خرم آباد را از این طریق تامین می کنیم ولی آب چشمه ها ظرفیت قابل اعتمادی برای تامین آب شرب بلندمدت شهر نیستند.
مهدی اکبریان با اشاره به اجرای خط انتقال آب کاکارضا به خرم آباد، گفت: آب کاکارضا محدودیت های چشمه های داخل شهر را ندارد.
وی متولی چشمه های سطح شهر را شرکت آب منطقه ای می داند و ادامه داد: آب منطقه ای می تواند آب این چشمه ها را برای اجرای طرح های پرورش ماهی تخصیص دهد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان لرستان یادآور شد: همچنین می تواند با ایجاد تاسیساتی در پایین دست این چشمه ها نسبت به تولید آب معدنی اقدام کرد هرچند که این طرح کمتر مورد استقبال سرمایه گذاران قرار می گیرد چرا که آب این چشمه ها مقطعی است و بعد از چندین ماه کم می شود.
۴۵ درصد آب خرم آباد از چشمه ها تامین می شود
اکبریان با تاکید بر اینکه حدود ۴۵ درصد از آب شرب شهر خرم آباد از طریق چشمه ها تامین می شود، یادآور شد: این در حالیست که در برخی فصول سال دبی این چشمه ها حتی بیشتر از تراز آب برداشتی است و مابقی آب هدر می رود.
وی با اشاره به استفاده از سه چشمه مطهری، گلستان و گرداب دارایی، افزود: به طور متوسط بین ۶۵۰ تا ۸۰۰ لیتر در ثانیه از آب چشمه های شهر برای تامین آب شرب استفاده می شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان لرستان در مورد کیفیت آب چشمه های شهر خرم آباد نیز گفت: آب این چشمه ها هیچ گونه مشکلی ندارد و از نظر میکروبی و شیمیایی در بهترین وضعیت سلامت هستند.
اکبریان معتقد است که باید کارگروهی برای استفاده و ساماندهی آب چشمه های شهر خرم آباد تشکیل و از این ظرفیت در بخش های مختلف استفاده شود.
نگاهی به منابع آبی شهر خرم آباد
خرم آباد که بیشترین ارتفاع آن حدود ۲۳۰۰ متر از سطح دریاست، ناحیه ای است کوهستانی که اطراف آن را کوههای سفید کوه، مخمل کوه، یافته و چک ریز از رشته کوههای زاگرس احاطه کرده است. طول دره خرم آباد حدود ۳۰ کیلومتر است.
قرارگیری این منطقه در میان رشته کوههای زاگرس موجب شده است که این شهر دارای آب و هوای ویژه و معتدلی در چهارفصل با رودخانه های مهمی نظیر رباط، گزله و خرم آباد است. متوسط بارندگی این منطقه حدود ۵۲۰ میلیمتر، میانگین دمای سالانه منطقه مورد بررسی ۱۷٫۵ درجه سانتیگراد، تعداد روزهای یخبندان آن ۳۰٫۳ روز و تعداد روزهای خشک ۲۷۶ روز در سال است.
چشمه هایی که بر اثر ساخت و ساز از دل زمین بیرون زده اند
از نظر زمین شناسی، سازندهایی که در منطقه هستند از قدیم به جدید شامل سازندهای گرو، سروک، سورگاه، ایلام، امیران، کشکان، تله زنگ، آسماری - شهبازان و گروه فارس هستند. از میان آنها سازند سروک بیشترین گسترش را دارد و سازندهای آسماری - شهبازان، امیران، ایلام - سورگاه، گروه فارس، کشکان و تله زنگ به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند.
رودخانه خرم آباد؛ خروج سالانه ۳۲۰ میلیون مترمکعب آب از لرستان
رودخانه خرم‌آباد از شاخه‌های مهم رودخانه کشکان است که شاخه‌های اولیه آن به نامهای ذهابی، آزادی و چم‌چقال از دامنه‌های کوه ریمله و سفیدکوه در شمال و شمال‌غربی محدوده خرم‌آباد سرچشمه می‌گیرد. این شاخه‌ها در شرق روستای چم‌چقال بهم پیوسته و آبراهه اصلی رودخانه خرم‌آباد را بوجود می‌آورند.
رودخانه خرم‌آباد در ادامه مسیر خود ضمن عبور از روستاهای شیخول، قلعه‌سنگی، پاپی، دره‌گرم و مل‌شریفی وارد شهر خرم‌آباد می‌شود و در نهایت پس از اتصال با شاخه های فرعی دیگری در فاصله ۴۴ کیلومتری جنوب غربی این شهر به رودخانه کشکان ملحق می شود.
متوسط آبدهی رودخانه خرم آباد در محل ایستگاه چم انجیر حدود ۱۰ مترمکعب در ثانیه است که حجمی حدود ۳۲۰ میلیون متر مکعب در سال را از حوضه آبریز تخلیه می کند.
۲۷۲ چشمه خرم آباد؛ خروج سالانه ۱۳۷ میلیون مترمکعب آب از لرستان
محدوده خرم آباد دارای ۲۷۲ دهنه چشمه و ۱۲ رشته قنات با متوسط آبدهی۱۶ و ۱۲ لیتر در ثانیه در طول سال است که سالانه به ترتیب حدود ۱۳۷ و ۸ میلیون مترمکعب از منابع آب زیرزمینی را تخلیه می کنند.
شهر خرم آباد دارای سراب ها و چشمه هایی با آب گواراست که نظیرشان در کمتر شهری وجود دارد. از تعداد ۱۰ دهنه سرابهای منطقه، ۵ دهنه سراب، بنام های سراب گلستان، مطهری، کیو، گرداب سنگی و دارائی در داخل شهر خرم آباد است.
سراب مطهری؛ خروج سالانه ۲۰ میلیون مترمکعب آب از لرستان
این سراب با ارتفاع ۱۲۰۰ متر از سطح مبنا، در مرکز شهر خرم آباد قرار گرفته است و در حال حاضر یکی از منابع تامین کننده آب شرب شهر خرم آباد است. بخشی از آب این چشمه به وسیله لوله های متعدد و با استفاده از نیروی ثقلی مورد استفاده منازل اطراف این سراب قرار می گیردو مازاد آن نیز پس از طی مسیری در داخل شهر به رودخانه خرم آباد وارد می شود.
آبگیراین سراب سازند سروک است و از این سازند نیز خارج می شود. نوع سراب هم سرریزی است.
حداکثر آبدهی لحظه ای اندازه گیری شده سرریز این سراب مربوط به ماه اردیبهشت سال ۷۷-۱۳۷۶ معادل ۲۵۲۹ لیتر در ثانیه است و حداقل آن در ماههای آبان و شهریور سال ۸۲-۸۱ و۸۰ -۷۹ به میزان ۵ لیتر در ثانیه خواهد بود.
متوسط آبدهی سالانه آن در دوره ۲۴ ساله حدود ۶۲۴ لیتر در ثانیه محاسبه شده است که حجمی حدود ۲۰ میلیون مترمکعب در سال است.
علاوه بر این مقادیر روزانه بطور متوسط ۶۱۸ لیتر در ثانیه معادل حجم ۱۹٫۵ میلیون متر مکعب در سال جهت مصرف شرب شهر خرم آباد نیز از این چشمه برداشت می شود.
در مجموع تخلیه سراب از منابع آب زیرزمینی بطور متوسط ۱۲۴۲ لیتر در ثانیه معادل حجمی حدود ۳۹٫۵ میلیون مترمکعب در سال است.
سراب گلستان؛ خروج سالانه ۱۵ میلیون مترمکعب آب از لرستان
سراب گلستان نیز با ارتفاع ۱۱۸۰ متر از سطح مبنا در دامنه تپه تاریخی قلعه فلک الافلاک قرار گرفته است و یکی از منابع تامین کننده آب شرب خرم آباد می باشد. مازاد آن پس از طی مسیری کوتاه به رودخانه خرم آباد وارد می شود. آبگیر این سراب سازند سروک است و از این سازند نیز خارج می شود. نوع سراب هم سرریزی است.
حداکثر آبدهی لحظه ای اندازه گیری شده سرریز این سراب برابر ۱۹۲۲ لیتر در ثانیه در ماه مرداد سال ۷۷- ۱۳۷۶است و حداقل آن مربوط به ماه مهر سال ۷۳-۷۲ به میزان ۱۰۸ لیتر در ثانیه است.
متوسط آبدهی سالانه آن در دوره ۲۴ ساله حدود ۵۹۰ لیتر در ثانیه محاسبه شده است که حجمی حدود ۱۹ میلیون مترمکعب در سال است.
علاوه بر این مقادیر، روزانه بطور متوسط ۴۷۴ لیتر بر ثانیه معادل حجم ۱۵ میلیون متر مکعب در سال جهت مصرف شرب شهر خرم آباد نیز از این چشمه برداشت می شود.
در مجموع تخلیه سراب از منابع آب زیرزمینی بطور متوسط ۹۶۴ لیتر در ثانیه معادل حجمی حدود ۳۴ میلیون مترمکعب در سال است.
گرداب دارایی؛ خروج سالانه ۹ میلیون مترمکعب آب از لرستان
این سراب با ارتفاع ۱۱۹۰ مترازسطح مبنا، در داخل شهر خرم آباد واقع شده است. قسمتی از آب این سراب برای مصارف شرب شهر خرم آباد اختصاص یافته است و مازاد آن نیز از طریق یک کانال سر پوشیده پس از طی مسیری در داخل شهر، به رودخانه خرم آباد وارد می شود.
آبگیر این سراب سازند سروک است واز این سازند نیز خارج می شود. نوع سراب هم سرریزی است.
حداکثر آبدهی لحظه ای اندازه گیری شده سرریز این سراب برابر ۶۶۹ لیتر در ثانیه در ماه فروردین سال ۵۸-۱۳۸۴ است و حداقل آن مربوط به ماه بهمن سال ۹۰-۸۹ به میزان ۱۰۰ لیتر در ثانیه است.
متوسط آبدهی سالانه آن در دوره ۵ ساله برابر ۲۷۶ لیتر در ثانیه محاسبه شده است که حجمی حدود ۹ میلیون متر مکعب در سال است. علاوه بر این مقادیر روزانه بطور متوسط ۸۶ لیتر بر ثانیه معادل حجم ۲٫۷ میلیون متر مکعب در سال جهت مصرف شرب شهر خرم آباد از این چشمه برداشت می شود.
در مجموع تخلیه سراب از منابع آب زیرزمینی بطور متوسط ۳۶۰ لیتر در ثانیه معادل حجم حدود ۱۱٫۷ میلیون متر مکعب در سال است.
سراب کیو؛ خروج سالانه ۱۶ میلیون مترمکعب آب از لرستان
این سراب با ارتفاع ۱۲۲۵ متر از سطح مبنا، در نیمه شمالی شهر خرم آباد واقع شده است. آب این سراب ابتدا برای صنعت تفریحی و قایقرانی وارد استخر پارک کیومی شود و مازاد آن وارد رودخانه خرم آباد می شود.
آب این چشمه بعلت اینکه حوضه آبگیر و حجم آبخوان آن وسیع نمی باشد معمولا" در ماههای مهر، آبان، آذر، دی و بهمن آب آن خشک می شود. آبگیر این چشمه سازند ایلام-سورگاه بوده واز این سازند نیز خارج می شود و از نوع سرریزی می باشد.
حداکثر آبدهی لحظه ای اندازه گیری شده سر ریز آن معادل ۳۹۷۷ لیتر در ثانیه در ماه خرداد سال۷۰-۱۳۶۹است و حداقل آبدهی آن در ماههای مهر لغایت اسفند که فاقد آب یا خشک است، خواهد بود.
متوسط تخلیه سالانه آن در دوره ۲۴ ساله برابر۵۱۰ لیتر در ثانیه محاسبه شده است که حجمی حدود ۱۶میلیون مترمکعب در سال است. از کل آبدهی چشمه کیو مقدار حدود ۴۰ لیتر بر ثانیه جهت مصرف فضای سبز در فصولی که چشمه دارای آب است استفاده می شود و مابقی وارد رودخانه می شود.
گرداب سنگی؛ خروج سالانه ۵٫۵ میلیون مترمکعب از استان
این سراب با ارتفاع ۱۲۱۰ متری از سطح مبنا در مرکز شهر خرم آباد واقع شده است. آب این سراب پس از طی مسیری در داخل شهر وارد رودخانه خرم آباد می شود.
این در حالیست که آب این چشمه در دوره پادشاهان ساسانی با دیوار خشتی سنگی و بصورت مدور ساماندهی شده است. آبگیر این سراب سازند سروک است و از این سازند نیز خارج می شود. نوع سراب هم سرریزی است.
حداکثر آبدهی لحظه ای اندازه گیری شده سرریز آن معادل ۹۱۷ لیتر در ثانیه در ماه خرداد سال ۷۱-۱۳۷۰است و حداقل آن فاقد آبدهی که معمولاً از شهریور لغایت دیماه یا بهمن ماه هر سال خواهد بود.
متوسط آبدهی سالانه آن در دوره ۲۴ ساله به میزان ۱۷۷ لیتر در ثانیه محاسبه شده است که حجمی حدود ۵٫۵ میلیون متر مکعب در سال است.
سالانه میلیاردها تومان صرف انتقال آب به خرم آباد می شود
بنابر این گزارش همه اطلاعات بالا نشان می دهد که سالانه چه حجم قابل توجهی از آب خرم آباد به راحتی وارد رودخانه خرم آباد شده و از این شهر خارج می شود تا در پشت سدهای استانهای همجوار جمع شود و این در حالیست که میلیاردها تومان هزینه صرف می شود تا آب از کاکارضا به خرم آباد به عنوان شهر چشمه ها انتقال داده شود.
هرچند استفاده از آب چشمه ها برای تامین آب شرب بلندمدت شهر چندان قابل اعتماد نیست ولی این حجم آب خروجی از شهر خرم آباد آیا ظرفیتی بالقوه برای توسعه اقتصادی خرم آباد نیست.
حتی اگر بخشی از این آب به صورت بسته بندی از خرم آباد صادر شود و یا در کمترین استفاده برای زیباسازی شهر بمنظور توسعه گردشگری مورد استفاده قرار گیرد حجم زیادی از سود اقتصادی را به جیب خرم آبادی ها سرازیر می کند.
به هر روی این روزها که همه مسئولان از جنگ آب و روند خشکسالی در کشور صحبت می کنند بهتر است مسئولان لرستانی در راستای استفاده از ظرفیت های موجود در این استان گام های عملیاتی تری بردارند وگرنه باید هر سال از خروج ۱۲٫۵ میلیارد مترمکعب آب از لرستان حرف زد و از دیم بودن اراضی کشاورزی و کمبود آب در یکی از پرآبترین استانهای کشور ناله سر داد.
گزارش: صدیقه حسینی
نظرات