یکی از تنگناهای اساسی که دنیا و بویژه مناطق خشک و نیمه خشک با آن مواجه هستند کافی نبودن آن برای مصارف گوناگون اعم از شرب، صنعت، کشاورزی و محیط‌های طبیعی است.
از همین رو پیام اصلی این است که «آب یکی از کمیاب‌ترین و ارزشمندترین منابع کره زمین است» که باید در مصرف بهینه آن اهتمام ویژه ای به کار گرفت.
فراموش کردن این حقیقت و استفاده نادرست و بدون برنامه از منابع آب یکی از مهمترین عوامل بازدارنده توسعه پایدار است و این مساله با افزایش جمعیت، گرم‌تر شدن هوا، ناهنجاری‌های اقلیمی و طولانی شدن دوره‌های خشکسالی حادتر می‌شود.
نظر به موقعیت جغرافیایی کشور ما در کره زمین که از نظر شرایط آب و هوایی در زمره مناطق خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد و متوسط میزان بارندگی سالانه آن به مراتب از متوسط بارندگی کره زمین کمتر بوده و توزیع زمانی و مکانی همین بارش‌های کم نیز متناسب با زمان و مکان موردنیاز نیست، موضوع آب و اهمیت مصرف بهینه آن دوچندان شده است.
خشکسالی و کمبود آب طی سال‌های اخیر کشور را با مشکلات بسیاری مواجه کرده و بی شک صرفه جویی در مصارف شرب، صنعت و کشاورزی را به یک ضرورت اجتناب ناپذیر تبدیل کرده است.
خشکسالی یک دهه اخیر در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از منابع مهم تولیدکننده آب شیرین کشور و سرچشمه دو رودخانه مهم زاینده رود و کارون بخوبی موید این وضعیت است.
چهارمحال و بختیاری با وجود اینکه از منابع آب‌های سطحی خوبی برخوردار است و برای نمونه در موج اول و دوم بارش‌های فروردین ماه امسال بیشترین میزان بارش‌ها را در کشور داشته است اما به سبب ماهیت کوهستانی منطقه مجال بهره گیری از این منابع را نداشته و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد نیاز آبی خود را در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت از منابع آب زیرزمینی تامین می‌کند که این استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی پیامدهای مخرب زیست محیطی را به همراه داشته است.
خشکیدگی ۳۰ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط و ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع، ممنوعه شدن هر ۱۱ دشت استان، خشک شدن ۶۰ درصد چشمه‌ها، قنات‌ها، چاه‌ها، فرونشست و مرگ آبخوان‌ها و شکل گیری چشمه‌های گرد و خاک و گسترش بیابان زایی بخشی از تبعات خشکسالی و کم آبی در این استان است.
با این وجود بارش‌های خوب سال آبی ۹۷-۹۸ که از حجم بالایی هم برخوردار بود و در بهار امسال تبدیل به سیلاب‌های خروشان نیز شد این امید را در دل مردم شکل داد که دیگر خشکسالی از این سرزمین رخت بربسته، خطر کم آبی از میان رفته و وارد دوره ترسالی شده‌ایم در حالی که آنچه مسلم است این ادعا که «دوره ترسالی در ایران آغاز شده است» از سوی هیچ متخصص یا کارشناس حوزه مسائل اقلیم شناسی، هواشناسی و یا محیط زیست تایید نشده است.
از همین رو آنچه در این میان نباید به فراموشی سپرده شود؛ دغدغه کم آبی و توجه به الگوی مصرف بهینه است.
تابستان امسال نیز به مانند سال‌های گذشته اگر صرفه جویی را در مصارف خود لحاظ نکنیم بی شک با کم آبی و یا حتی بحران آب در شهرها و روستاهای کشور مواجه می‌شویم.
صرفه جویی در مصرف آب موضوعی است که حتی در شرایط ترسالی نیز اهمیت خود را از دست نمی‌دهد و هستند کشورهایی که از منابع آبی خوبی برخوردارند اما برای صرفه جویی در مصرف آب از راهکارها و روش‌های متعددی بهره می‌گیرند.
اهمیت این موضوع با فرا رسیدن فصل تابستان عاملی شد تا با برگزاری میزگردی در خبرگزاری ایرنا مرکز شهرکرد ضمن بررسی تاثیر سیلاب بر منابع آب استان چهارمحال و بختیاری بر موضوع ضرورت صرفه جویی در مصرف آب؛ این مایه حیات تاکید شود.
معاون آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری در این میزگرد اظهار داشت: سیلاب‌های اخیر گرچه از حجم بالایی برخوردار بود اما از آنجا که با شدت زیاد و همراه با گل و و لای بود با سرعت از استان خارج شد و تاثیر چندانی بر بهبود منابع آب زیرزمینی استان نگذاشت.
فتح الله صابرپور افزود: آمارهای هواشناسی حاکی از افزایش میزان بارش‌ها نسبت به سال آبی گذشته و دوره مشابه میانگین بلندمدت دارد اما از آنجا که در حدود ۹۰ درصد منابع تامین کننده آب در استان از طریق آب‌های زیرزمینی انجام می‌گیرد می‌توان گفت که این بارش‌ها تاثیر مستقیمی بر این حوزه نداشته است.
وی تصریح کرد: گرچه سطح ایستابی سفره‌های آب زیرزمینی در دوره‌های مشخصی اندازه گیری می‌شود و اکنون زمان آن فرا نرسیده نمی‌توان به طور دقیق اعلام کرد که تاثیرگذاری سیلاب تا چه میزان بوده است.
معاون آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری ادامه داد: این در حالی است که حجم آب‌های سطحی استان از رشد قابل توجهی برخوردار شد اما به سبب کوهستانی بودن منطقه و شیب بالا به سرعت از دسترس استان خارج شد و به رودهای کارون و زاینده رود پیوست.
صابرپور با تاکید بر صرفه جویی در مصرف آب در سه حوزه شرب، کشاورزی و صنعت، خاطرنشان کرد: بارش‌های خوب سال آبی جاری نباید این تصور را ایجاد کند که منابع آبی استان در وضعیت خوبی قرار گرفته و دغدغه صرفه جویی در مصرف آب رنگ ببازد بلکه ما همچنان به رعایت دو اصل مصرف معقول آب و سازگاری با کم آبی نیازمند هستیم.
وی، فرهنگسازی را مهمترین راهکار صرفه جویی در مصرف آب دانست و گفت: ظرفیت رسانه‌ها می‌تواند مسئولان را در این خصوص کمک بسزایی کند.
صابرپور خاطرنشان کرد: ما با چالش فرهنگ مصرف آب در کشور مواجهیم که برای رفع این چالش و تبدیل آن به فرهنگ مصرف بهینه نیازمند همکاری و همراهی همه بخش‌ها و به ویژه تولید محتوای رسانه‌ها هستیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد اظهار داشت: گرچه بارش‌های سال آبی جاری توانست ما را در مهار و کنترل خطر کم آبی در استان کمک کند اما خطر تنش آبی به طور کامل رفع نشده و نیازمند مدیریت در مصرف هستیم.
قدرت الله بیگلری ادامه داد: آبرسانی به شهرهای استان در تابستان امسال تاکنون از روند خوبی برخوردار بوده و مشکل خاصی در این خصوص وجود ندارد اما اگر مردم به مصرف بهینه آب توجه نداشته باشند و در این خصوص صرفه جویی نکنند با مشکل کمبود آب مواجه می‌شویم.
وی تصریح کرد: با این وجود برخی شهرها نظیر سردشت، سفید دشت و کاج نیز در وضعیت خوبی قرار ندارند که با ایجاد یک چاه کمکی در شهر سفید دشت مشکل در این شهر برطرف شد و شهر کاج نیز هنوز با مشکل قطعی آب مواجه نشده است.
بیگلری تصریح کرد: تنها شهری که در استان با مشکل کمبود آب مواجه است، شهر سردشت شهرستان لردگان است که ۷۰ درصد آب موردنیاز آن با لوله کشی و ۳۰ درصد آن با تانکر آبرسانی می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری چهارمحال و بختیاری با اشاره به افزایش مصرف آب در شهرکرد در تابستان امسال، افزود: افزایش دمای هوا در استان‌های همجوار و ورود مسافران و گردشگران قابل توجه به استان سبب افزایش مصرف آب در این شهر شده که این موضوع می‌طلبد مردم برای پیشگیری از هرگونه مشکل کم آبی به موضوع صرفه جویی توجه بیشتری داشته باشند.
بیگلری میانگین سرانه مصرف آب شرب در مناطق شهری استان را ۱۴۰ تا ۱۵۰ لیتر نفر بر روز اعلام کرد و افزود: میزان مصرف مردم شهرهای کشور در مقایسه با استانداردهای موجود بیشتر است.
وی، فرهنگسازی در خصوص صرفه جویی در مصرف را از مهمترین راهکارها برشمرد و گفت: از آنجا که قیمت آب در کشور بسیار ناچیز است مردم در مصرف بهینه آن توجه لازم را ندارند که باید در این خصوص بیش از پیش فرهنگسازی شود.
بیگلری به طرح افزایش پلکانی آب بها از طرح‌های جدید وزارت نیرو برای مدیریت مصرف آب اشاره کرد و افزود: در طرح طبقات مصرف که از تابستان امسال اجرایی شده است مشترکانی که آب بیشتری مصرف می‌کنند، مبلغ بیشتری به صورت پلکانی در قبوض آب خود باید پرداخت کنند.
وی همچنین به سیاست‌های تشویقی وزارت نیرو برای مشترکان کم مصرف اشاره کرد و گفت: در سال گذشته به مشترکانی که آب کمتری مصرف کرده بودند جوایزی تعلق گرفت و امسال هم این طرح ادامه می‌یابد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری چهارمحال و بختیاری با توصیه نسبت به استفاده از وسایل کاهنده مصرف آب، خاطرنشان کرد: این وسایل تا ۳۰ درصد از مصرف آب می‌کاهند.
بیگلری همچنین به وضعیت منابع تامین کننده آب شرب استان اشاره کرد و افزود: ۹۰ تا ۹۵ درصد آب شرب استان از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود و با وجود بارش‌های خوب سال آبی جاری وضعیت این منابع تغییر محسوسی نداشته و دبی چاه‌ها در مقایسه با دبی سال‌های گذشته تفاوتی نکرده است.
وی، تکمیل طرح انتقال آب بن- بروجن را برای تامین آب مناطق شهری و روستایی استان حیاتی دانست و گفت: این طرح با وجود مصوبه دو دولت از سال ۹۱ تاکنون از پیشرفت فیزیکی خوبی برخوردار نشده و این موضوع می‌طلبد تا برای بهره برداری و تکمیل آن عزم جدی در استان شکل گیرد.
بیگلری خاطرنشان کرد: بی شک یکی از مهمترین مطالبات و دغدغه‌های مردم استان تکمیل این طرح است چراکه اگر تکمیل این طرح همچنان با تاخیر مواجه شود در تامین آب شرب نیمی از جمعیت استان با چالش و بحران جدی مواجه می‌شویم.
سرپرست شرکت آب و فاضلاب روستایی چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص میزان مصرف آب در روستاهای استان گفت: در حالی که استاندارد مصرف آب برای هر روستایی ۱۵۵ لیتر بر شبانه روز است اما در برخی موارد گزارش می‌شود که مصرف در روستاها به ۳۰۰ لیتر بر شبانه روز نیز می‌رسد.
سهراب بهرامی با بیان اینکه الگوی مصرف آب در روستاها رعایت نمی‌شود، اظهار داشت: از آنجا که در بسیاری از خانه‌های روستایی بخشی از مصرف آب به مصرف آبیاری درخت و فضای سبز و احشام تعلق می‌گیرد مصرف آب در این مناطق بیشتر است.
وی، تامین آب برای بسیاری از مناطق روستایی استان را یک چالش بزرگ در فصل تابستان دانست و گفت: هم اینک ۱۴ هزار روستایی در ۵۰ روستای استان از نعمت آب لوله کشی سالم و بهداشتی محرومند و به صورت سیار آبرسانی می‌شوند.
بهرامی ادامه داد: این در حالیست که در سال‌های گذشته که با معضل خشکسالی مواجه بودیم این تعداد به بیش از ۱۰۰ روستا نیز می‌رسید و در برخی از روستاها قطعی و جیره بندی آب شکل می‌گرفت.
سرپرست شرکت آب و فاضلاب روستایی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه امسال هیچیک از روستاهای استان با بحران قطعی آب مواجه نشده است، افزود: این در حالیست که دو مجتمع آبرسانی «سرتنگ محمود» و «جغدان» با مشکل مواجه شده و آبرسانی به ۱۳ روستا جیره بندی شده است.
بهرامی، منابع تامین کننده آب مناطق روستایی استان را ۲۸۳ منبع اعلام کرد و گفت: همچنین ۲۶۳ ایستگاه پمپاژ آب و ۴۵۳ مخزن آب مناطق روستایی استان را توزیع می‌کند.
وی با بیان اینکه ۴ هزار و ۵۰۰ کنتور آب در مناطق روستایی استان دچار خرابی است، خاطرنشان کرد: به سبب کمبود اعتبارات هنوز موفق به تعمیر و اصلاح این کنتورها نشده‌ایم.
یک کارشناس حوزه آب نیز در این میزگرد اظهار داشت: صرفه جویی در مصرف آب گرچه باید در هر سه حوزه شرب، صنعت و کشاورزی لحاظ شود اما با توجه به اینکه بالاترین مصرف آب را در حوزه کشاورزی شاهد هستیم، حساسیت در این بخش می‌تواند موثرتر از سایر بخش‌ها باشد.
سیدهاشم فاطمی ادامه داد: مصرف آب در بخش کشاورزی بین ۸۰ تا ۹۰ درصد برآورد می‌شود حال آنکه راندمان آبیاری در کشور ۳۳ درصد اعلام شده است که این موضوع شیوه‌های نادرست مصرف آب در این حوزه را نشان می‌دهد.
این در حالیست که مدیران سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری از تلاش‌های این سازمان برای کاهش مصرف آب در این حوزه و توسعه روش‌های نوین آبیاری در مزارع استان خبر می‌دهند.
بنا بر گزارش این سازمان ۶۱ هزار هکتار معادل ۵۵ درصد از زمین‌های کشاورزی استان به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده است که با بهره گیری از این روش‌ها از هدررفت بیش از ۲۴۹ میلیون مترمکعب آب جلوگیری شده است.
این گزارش‌ها تاکید می‌کند سال گذشته برای نخستین بار بیش از یک هزار و ۶۰۰ هکتار از زمین‌های زراعی این استان به سیستم آبیاری به روش «تیپ نواری» مجهز شد که پس از استان فارس در بین سایر استان‌های کشور پیشتاز است.
فاطمی در ادامه هدررفت آب مجازی در بخش کشاورزی را از دیگر چالش‌های حوزه آب دانست و گفت: بین ۲۵ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی در میدان میوه و تره بار تا خانه‌های مردم دورریز می‌شود که در مجموع میزان قابل توجهی آب در این حوزه تلف می‌شود.
این کارشناس شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با هشدار جدی نسبت به کاهش شدید منابع آب زیرزمینی در استان، تصریح کرد: در حالی که از چهارمحال و بختیاری به عنوان پایتخت آب شیرین کشور یاد می‌شود اما این استان نه از آب‌های سطحی خود منتفع است و نه وضعیت خوبی در منابع آب زیرزمینی دارد.
فاطمی ادامه داد: از ۱۰ دشت اصلی استان ۴ دشت ممنوعه بحرانی و ۶ دشت ممنوعه شده است و این موضوع نه تنها تامین آب بخش‌های مختلف استان را با چالش جدی مواجه کرده بلکه شهرها و روستاها را در معرض خطر فرونشست زمین قرار داده است.
وی با بیان اینکه سیلاب‌های اخیر تاثیری بر بهبود سفره‌های زیرزمینی نداشته است، افزود: سیلاب‌های اخیر نباید چنین تصوری را القا کند که ما اکنون در شرایط خوب آبی قرار داریم و منجر به مصرف بی رویه آب شود.
فاطمی خاطرنشان کرد: سیلاب‌های اخیر همچنین با ذوب برف‌های موجود در استان مانع جذب آن به زمین شد و نه تنها به احیای آبخوان‌ها کمک نکرد بلکه آنها را در شرایط سخت‌تری قرار دارد.
کارشناس شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با اشاره به برنامه‌های این شرکت در خصوص حفظ منابع آب موجود، افزود: اجرای طرح‌های تعادل بخشی، برخورد با تخلفات، نصب کنتورهای هوشمند و اجرای برنامه‌های فرهنگی از مهمترین این برنامه‌ها به شمار می‌رود.
فاطمی با اشاره به تلاش‌های شرکت آب منطقه‌ای برای تسریع در اجرای طرح انتقال آب بن- بروجن، اظهار داشت: بی شک بهره برداری از این طرح برای کل استان حیاتی است و چنانچه اعتبارات لازم برای ادامه اجرای طرح تخصیص داده شود کار با جدیت پیش می‌رود.
وی ادامه داد: بخش زیادی از لوله گذاری طرح انجام شده و تکمیل تصفیه خانه از پیشرفت خوبی برخوردار شده و امید می‌رود با همراهی همه بخش‌ها و تامین اعتبار لازم، این طرح در آینده نزدیک تکمیل شود.
فاطمی در ادامه با تاکید بر توجه بیش از پیش به آبخیزداری و آبخوان داری در استان، تصریح کرد: با توجه به وضعیت ناگوار دشت‌ها، مهار آب‌های سطحی ناشی از بارش‌ها یک ضرورت است و این موضوع می‌طلبد آبخیزداری به صورت جدی تر در استان پیگیری شود.
وی خاطرنشان کرد: در مجموع با صرفه جویی و مصرف بهینه آب می‌توان با شرایط کم آبی سازگار شد که در همین خصوص نیاز به عزم ملی و شکل گیری باور به موضوع کم آبی در کشور داریم.
منبع:
ایرنا
نظرات