ادامه روند كنوني مصرف آب، كشور را بيابان مي‌كند

ادامه روند كنوني مصرف آب، كشور را بيابان مي‌كند

به گزارش«پارما» آب همواره يك كالاي استراتژيك بوده و نقش اصلي را در شكل‌گيري تمدن‌ها داشته است، اما شواهد نشان مي‌دهد كه از منابع آبي درست استفاده نكرديم و كارشناسان معتقدند اگر روند مصرف آب به همين روالي كه طي يك تا دو دهه اخير داشتيم ادامه يابد، بخش‌هاي زيادي از مناطق داخلي در فلات مركزي به بيابان تبديل خواهند شد.

مي توانيد دنيا را بدون آب تصور كنيد؟ يك زمين خشك و بي آب و علف كه تا چشم كار مي كند بيابان و برهوت است، بطور قطع تصور آن لرزه بر اندام انسان مي اندازد چه برسد به اينكه بخواهي در چنين شرايطي قرار بگيري؛ اما گويا روال مصرف منابع آبي در ايران و حتي دنيا به گونه اي است كه رسيدن به چنين تصويري چندان هم دور از انتظار نيست.

كارشناسان معتقدند اگر بهره برداري از منابع آبي كشور به همين روالي كه تاكنون پيش رفتيم ادامه يابد بخش هاي زيادي از مناطق داخلي در فلات مركزي به بيابان تبديل مي شوند كه دشت هاي آن غير قابل احيا خواهند بود، جبهه هايي از آبهاي شور كه وارد آبخوان ها مي شوند غير قابل بازگشت مي شوند، دشت هايي كه دچار فرونشست شدند ديگر دشت مرده به حساب مي آيند، مناطقي كه به بيابان تبديل مي شوند نيز تقريبا در بيشتر موارد غير قابل بازگشت خواهند بود و بخش هاي مختلف كشور كه توان اكولوژيكي طبيعي خود را از دست داده اند ديگر براي هميشه در فهرست سياه نابودي باقي مي مانند.

البته نحوه و ميزان مصرف آب در كشورهاي مختلف متفاوت است، بارها كارشناسان امر اعلام كرده اند كه ميزان مصرف آب در كشور ما بسيار زياد و بي حساب و كتاب است به طوري كه استاندارد جهاني مصرف آب در شبانه روز براي هر نفر 120 ليتر است اما در كشور ما اين ميزان بيش از 250 ليتر و در برخي مناطق تا 290 ليتر مي رسد كه جاي تامل دارد.

آب همواره يك كالاي استراتژيك بوده و نقش اصلي را در شكل گيري تمدن ها داشته است؛ تاريخ نشان مي دهد كه تمام تمدن هاي بزرگ در كنار منابع آبي شكل گرفته مانند تمدن بين النهرين كه ميان دو رود دجله و فرات تشكيل شده بود كه ايرانيان اين منطقه را ميانرودان مي ناميدند. طي قرن ها و سال ها پيش شاهد بروز جنگ هاي زيادي بر سر منابع آبي بوديم و امروز نيز سياستگذاران آب معتقدند كه جنگ بعدي جهان نيز بر سر آب خواهد بود، پس با اين مصداق مي توان به اهميت آب و حفظ منابع آن پي برد، جهان نيز به اين مهم رسيده و يك روز را به اين موضوع اختصاص داده است.

بر اين اساس در سال 1992 و در بيست و يكمين دستور جلسه كنفرانس محيط زيست و توسعه سازمان ملل كه در شهر ريودوژانيرو برزيل برگزار شد، موضوع روز جهاني آب در 22 مارس برابر با دوم فرودين بطور رسمي مطرح شد، در اين كنفرانس از تمام كشورها خواسته شد تا در راستاي اجراي بيانيه 21 سازمان ملل، اين روز را به عنوان روز ترويج و آگاه ‌سازي مردم در مورد آب اختصاص دهند و از طريق پخش و اشاعه نشريات و برگزاري كنفرانس‌ها، سمينارها و نمايشگاه‌ها در گراميداشت آن بكوشند.

با توجه به اهميت موضوع و فراخور شرايط هر سال يك شعار براي اين روز در نظر گرفته مي شود كه  شعار امسال «آب و تغيير اقليم» تعيين شده و تورج فتحي كارشناس امور آب در اين باره به خبرنگار محيط زيست ايرنا گفت: بطور قطع تغيير اقليم تاثير زيادي بر منابع آبي كشورها از جمله ايران مي گذارد اما مساله مهم در اين ميان داشتن اطلاعات از اين تاثير است كه متاسفانه در كشور ما هنوز يك مطالعه جامع و كامل به لحاظ علمي، فني و مستند مبني بر اينكه تغيير اقليم چه تاثيراتي بر كشور و منابع آبي مناطق مختلف گذاشته و همچنان خواهد گذاشت، در چه بازه زماني رخ مي دهد و شرايط حاكم بر اين تغييرات چيست، صورت نگرفته است، يعني نمي توانيم به يك گزارش جامع يا ملي در خصوص تغييرات اقليم مراجعه كنيم و بر اساس آن در ارتباط با حوزه هاي مختلفي كه مرتبط به تغييرات اقليم است برنامه ريزي داشته باشيم.

وي اظهارداشت: گرچه بخشي از سازمان حفاظت محيط زيست در ارتباط با تغييرات اقليم وظايفي دارد اما بطور قطع اين يك بحث فرابخشي است و خيلي از دستگاه هاي اجرايي درگير اين بحث هستند، بنابراين در قدم اول بايد مطالعات جامعي انجام شود كه تغييرات اقليم در كشور چه اثراتي برجا مي گذارد، شاخص هاي ارزيابي آن بايد به چه صورت باشد و براي مقابله و سازگاري با اين اثرات بايد چگونه برنامه ريزي كنيم و برنامه ها در كوتاه مدت و بلند مدت بايد چگونه باشد.

فتحي ادامه داد:  اما از آنجايي كه چنين مطالعاتي نداريم هر اتفاقي كه رخ مي دهد مي توانيم بخشي از آنها را با اثرات تغييرات اقليم مرتبط بدانيم اما نمي توانيم سهم آن را دقيقا مشخص كنيم، مثلا اگر طي سال هاي اخير بارش هاي نرمالي داشتيم و يا اگر دوره هاي خشكسالي ما طولاني مدت شده در اين حالت مي توانيم بگوييم كه اينها در ارتباط با مباحث تغيير اقليم رخ داده اما نمي توانيم سهم آن را دقيقا مشخص كنيم در نتيجه داشتن يك مطالعات جامع و كامل در اين زمينه الزامي است تا بتوانيم اين اثرات را در كشور به طور كامل شناسايي كنيم.

اين كارشناس امور آب تاكيد كرد: البته اين مطالعات بايد به صورت پيوسته انجام شود تا هر بار كه تغييراتي رخ مي دهد بتوانيم براي اين تغييرات در بخش هاي مختلف برنامه ريزي درستي داشته باشيم اما طبيعتا آن چيزي كه امروزه مي توانيم بگوييم اين است كه به كشور ما در اثر تغييرات اقليم خساراتي وارد شده كه يكي از واضح ترين آن بحث خشكسالي است، طبيعتا ممكن است در بقيه جاهاي دنيا تغييرات اقليم اثرات ديگري داشته باشد اما در ايران مهمترين اثر آن خشكسالي بوده، طي يكي دو دهه اخير كه تغييرات اقليم بيشتر خود را در كشور نشان داده بحث خشكسالي ما خيلي جدي تر شده اما چون براي مقابله با اين تغييرات و اين اثرات برنامه نداشتيم از اين رو حتي فعاليت هاي انساني انجام شده در كشور به تاثيرات آن دامن زده است و در برخي موارد آنها را شديدتر كرده است.

وي تاكيد كرد: فرض كنيد مثلا اگر تا دو سال آينده همچنان با بحث هاي خشكسالي روبرو باشيم بايد از امسال براي آن برنامه ريزي كنيم، بايد در اين برنامه ريزي مباحثي در ارتباط با اجراي طرح هاي حفاظتي منابع آب زير زميني، مقابله با سيلاب در زمان خشكسالي و بهره برداري اصولي و درست از منابع آب سطحي و زير زميني را در قالب مباحث كلان مديريتي به طور درست و دقيق داشته باشيم و هم در اجرا با نظارت هاي دقيق و لازم به شكلي برخورد كنيم كه هم سازگاري خود را در ارتباط با اين اثرات افزايش دهيم و هم اينكه بخواهيم اثرات و خسارات احتمالي آنها را كاهش دهيم اينطور نباشد كه هم در يك بارندگي و خشكسالي خسارت هاي چند ميلياردي به بار آيد و اين خسارات ناشي از تغيير اقليم باعث شود كه بخش هاي مختلف اقتصادي كشور ضرر كند.

فتحي ادامه داد: از آنجا كه ايران كشور پهناوري است قطعا در مناطق مختلف اين اثرات مي تواند متفاوت باشد و با توجه به نوع اثراتي كه در بخش هاي مختلف اتفاق مي افتد بايد مناطق مختلف زون بندي و منطقه بندي شوند و براي هر منطقه تدابير لازم در ارتباط با سازگاري تغييرات اقليم پيش بيني شود و به اجرا در آيد.

وي اظهار داشت: البته در اين ميان مديريت نادرست هم سهم زيادي دارد متاسفانه ما با عملكرد نادرست به ويژه در دو دهه اخير در بحث منابع آب زير زميني خسارات زيادي به اين منابع وارد كرديم بخشي از اين خسارات جبران ناپذير و غير قابل برگشت است بخشي هم اگرچه جبران پذير است اما چند دهه زمان خواهد برد، با بهره برداري هاي بسيار بد و بي رويه اي كه زمينه آبهاي زيرزميني كشور انجام داديم بيشتر دشت هايي كه در فلات مركزي كشور قرار دارند دچار بيلان منفي شده اند، در كنار آنها طرح هاي حفاظتي را هم درست اجرا نكرديم و يا اين طرح ها بسيار ناكافي بوده اند و با ميزان بهره برداري قابل مقايسه نبودند در نتيجه منابع آب زير زميني خود را به خصوص در فلات مركزي از بين برديم.

فتحي تاكيد كرد: در اين مسير بايد حتما طرح هاي حفاظتي را جدي بگيريم و اعتبارات ويژه اي براي آن قائل شويم، به جاي اينكه بياييم بودجه بندي را در بخش منابع آب به سمت اجراي طرح هاي ابنيه و  هيدروليكي ببريم، بهتر است به سمت طرح هاي حفاظتي و تغذيه مصنوعي آبهاي زير زميني، كنترل سيلاب، ايجاد پوشش هاي گياهي از بين رفته، ارتقاي كيفيت مراتعي كه از حالت طبيعي خارج شدند و كيفيت خاك مي تواند به ما كمك كند كه ما در سال هاي آينده خسارات كمتري به منابع وارد كنيم از طرفي بايد حتما درباره بهره برداري بي رويه از آبهاي زير زميني مديريت درستي را به صورت كارآمد اجرا كنيم.

وي درباره نحوه بهره برداري و مديريت منابع در كشور گفت: وضعيت منابع آبي ما بسيار بد و نامطلوب است و اگر روال بهره برداري از اين منابع با همين روالي كه تاكنون به ويژه در يك تا دو دهه اخير پيش رفتيم ادامه يابد بايد بگويم كه بخش هاي زيادي از مناطق داخلي در فلات مركزي بياباني مي شوند كه دشت هاي آن غير قابل احيا خواهند بود، جبهه هايي از آبهاي شور كه وارد آبخوان ها مي شوند غير قابل بازگشت خواهند بود، دشت هايي كه فرونشست مي كنند براي هميشه از بين خواهند رفت، مناطقي كه بياباني مي شوند تقريبا مي شود گفت در بيشتر موارد غير قابل بازگشت خواهند بود، متاسفانه مناطق زيادي از بخش هاي مختلف كشور توان اكولوژيكي طبيعي خود را از دست خواهند داد و ديگر به روال طبيعي خود برنخواهند گشت.

وي افزود: در دنيا تقريبا تجربيات موفقي در خصوص مقابله با تغيير اقليم وجود دارد مثلا در غرب هندوستان كه ويژگي هاي بياباني دارد تجربيات موفقي به صورت پايلوت اجرا شده است كه يكي از جنبه هاي مهم آن مشاركت هاي فراگير مردمي و نهادهاي غير دولتي در اجراي اين طرح هاي حفاظتي است كه تجربيات موفقي نيز كسب كرده اند اما از آنجا كه اثرات تغيير اقليم بر منابع آبي تقريبا طي يكي دو دهه اخير بيشتر نمود پيدا كرده طبيعتا بايد مطالعات آن به صورت پيوسته انجام شود و اثرات آن مشخص شود تا براي مقابله با آن روش هايي انتخاب شود كه هم سازگاري بيشتري داشته باشند و هم اينكه بتواند خسارات را كاهش دهد كه اين كار با انجام اقداماتي هم در سطح سياست هاي كلان و هم اجراي برنامه هاي عملياتي و ميداني محقق خواهد شد و چون ايران مساحت بزرگي دارد بايد در هر منطقه با توجه به ويژه گي هايي كه دارد و خساراتي كه تاكنون وارد شده بايد برنامه ريزي خاص خودش را داشته باشد.منبع ايرنا/

لینک اصل خبر در سایت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان

    منبع خبر

    اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان

    اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان یک سازمان دولتی می باشد

      نظرات