سيزده به‌در، گفتمان زيست‌سالاري و مساله كرونا
به گزارش«پارما» عليرضا حسن زاده عضو هيات‌علمي پژوهشكده مردم‌شناسي در يادداشتي كه پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در اختيار ايرنا قرار داده است، مي افزايد: از اواخر پهلوي اول و بعد پهلوي دوم از افزايش تصادفات در زمان سيزده به‌در و صدمات ناشي از آنها شكوه مي شود و در زماني بسيار نزديك به ما يعني نوروز 1398 شاهد آتش‌سوزي جنگل‌هاي گيلان و مازندران در ايام تعطيلات به ويژه سيزده به‌در بوده ايم؛ به واقع اين رخدادها گسست انسان از منظر ميراثي - فرهنگي و طبيعي در ايران را نشان مي دهند حال آنكه آيين ها و ميراث روايي ايران بر پيوند ميان منظر طبيعي و فرهنگي تاكيد دارد. اكنون بخشي از ايرانيان درست كردن كباب و جوجه و بر افروختن آتش در جنگل را به الگويي از رفتار زيست محيطي خود تبديل كرده اند. بخشي قابل توجه از تفسيرهاي مربوط به كرونا، ظهور اين اپيدمي را در انسان مركزي عصر مدرن و تعدي به حقوق كره زمين و انواع جانوران و موجودات ديگر آن مي دانند.
اكنون بايد اين پرسش مهم را مطرح كرد كه با توجه به رابطه درهم تنيده آيين‌ها و خرده آيين‌هاي نوروزي با طبيعت و حفظ آن، ايرانيان تا چه حد گفتمان زيست‌سالارانه موجود در نوروز را حفظ كرده و آن را به الگوي زيست محيطي رفتارهاي خود تبديل كرده اند.
آيا آتش گرفتن جنگل هاي گيلان و مازندران و ساير نقاط ايران در ايام تعطيلات نوروزي و از جمله سيزده به‌در گسست از گفتمان زيست‌سالارانه آيين ها و جهان بيني ايراني را نشان نمي دهد؟
آنچه بيستون و راپاپورت و پس از او فيكرت بركز در مطالعات خود در زمينه دانش بومي، اكولوژي مقدس مي نامند در منابع فرهنگي ايرانيان چون جهان بيني، نظام باورها، آيين ها و ميراث روايي آنان به شكلي گسترده وجود داشته است.
به واقع ايرانيان به كمك سه مدل آييني سازي، روايي سازي و تقدس‌بخشي به طبيعت، محيط زيست و ميراث طبيعي خود را در طي زمان محفوظ نگه مي داشتند (حسن‌زاده، كودكان و جهان افسانه، 1395) اما اكنون اين گسست از گفتمان و پارادايم زيست‌سالارانه موجود در ميراث فرهنگي ايران در نزد انسان ايراني را چگونه بايد تبيين و تفسير كرد؟
اكنون كرونا و ماندن در خانه مي تواند فرصتي براي تامل درباره الگوهاي رفتار زيست‌محيطي ايرانيان و خرده‌آيين سيزده به‌در از آيين هاي نوروزي باشد. اين كه چرا عده اي دوست دارند در جنگل آتش روشن كنند و آتش را رها سازند تا جنگلي باستاني چون جنگل هيركاني طعمه حريق شود؟
كرونا لزوم بازبيني جدي و تامل درباره رابطه انسان و طبيعت را موجب شده است. ايرانيان بايد گفتمان زيست‌سالارانه موجود در آيين هاي خود را دوباره به ياد آورند و بحران كرونا را نتيجه رفتارهايي بدانند كه در آن انسان، حقوق طبيعت را فراموش مي كند و خود را در مركز جهان قرار مي دهد. ايرانيان چون ساير ملت هاي جهان به چنين بازانديشي و تاملي نياز حياتي دارند.
قرنطينه سيزده به‌در و ماندن در خانه هم به ما فرصتي مي دهد تا درباره رابطه خود با طبيعت بيانديشيم و هم اين بار جنگل‌هاي ما بي حضور آدم هاي خودخواهي كه هر سال جان نازنين آنها را طعمه حريق مي‌كنند نفسي راحت بكشند. شاهد باشيم بدون حضور ما محيط زيست و طبيعت چگونه خواهد بود؟ اين بار ديگر درختي نمي سوزد و جانداري طعمه شعله هاي آتش نمي شود.
لینک اصل خبر در سایت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان
نظرات