تاریخچه سرشماری نفوس و مسکن در کشور
تاریخچه سرشماری نفوس و مسکن در ایران به زمانهای دور برمی گردد و طی آن همواره آمارگیران مهمان تمام ایرانیان بوده اند.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) سرشماری عمومی نفوس و مسکن که از سال ۱۳۳۵ تا سال ۸۵ مهمان ۱۰ ساله مردم بوده است، این بار در آبانماه سال ۹۰ به اجرا گذاشته شده است.
سرشماری عمومی نفوس و مسکن در ایران تاریخچه ای دور و دراز دارد و مأموران آمارگیر از سال ۳۵ تا سال ۱۳۸۵ هر ۱۰ سال یکبار با هدف جمع آوری اطلاعات خانوارها، مهمان آنها می شده اند.
در سال ۱۳۸۵، همزمان با تدارک ششمین سرشماری عمومی نفوس و مسکن، دست‌اندرکاران ضمن ملاقات با رئیس جمهور، پیشنهاد کاهش فاصله اجرای سرشماریها از ۱۰ به پنج سال را به دلیل تحولات سریع جمعیت کشور و لزوم برنامه ریزیهای کلان متناسب با این تحولات مطرح کردند که مورد تصویب قرار گرفت و بر این اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ در دستور کار مرکز آمار ایران قرار گرفت.
سرشماری مسکن سرشماری مسکن به صورت جریان کامل جمع‌آوری، ارزشیابی، تجزیه و تحلیل و انتشار داده‌های آماری تمام واحدهای مسکونی و ساکنان آن در کشور یا منطقه‌ای مشخص از کشور در یک زمان معین تعریف شده است.
امروزه سرشماری عمومی نفوس و مسکن یکی از عمده ترین راههای شناخت ویژگیهای جمعیت کشورها به منظور برنامه ریزی، نظارت، کنترل و ارزیابی خدمات و فعالیتهای ملی و منطقه ای است و در اغلب کشور ها این سرشماری که عموماً با ویژگیهای مسکن نیز توأم است، هر پنج یا ۱۰ سال یکبار انجام می شود.
تاریخچه سرشماری نفوس و مسکن در ایران
سابقه سرشماری نفوس در ایران به گذشته‌های بسیار دور بر می گردد.
در امپراطوری ایران باستان اغلب برای دریافت مالیات سرانه و تعیین شماره مردان قادر به جنگ از سرشماریهای عمومی جمعیت استفاده می شده است.
اولین سرشماری جمعیتی ایران به روش نوین در سال ۱۲۶۴ شمسی در سطحی محدود در زمان "ناصرالدین شاه قاجار" و همزمان با وزارت "اعتضادالسلطنه" بر وزارت علوم و معارف به عمل آمد.
درسال ۱۲۹۷، به منظور ثبت وقایع چهارگانه، اداره ثبت احوال کشور تأسیس شد.
با ثبت اطلاعات مربوط به تولد، فوت، ازدواج و طلاق توسط اداره مذکور، ضرورت اطلاع از جمعیت کشور و تعیین سازمانی که موظف به جمع آوری این اطلاعات باشد، مورد توجه قرار گرفت و در سال ۱۳۰۳ با تصویب آیین نامه‌ای، مسئولیت جمع آوری و مرکزیت بخشیدن به آمارهای مورد نیاز بر عهده وزارت کشور گذاشته شد.
اولین تلاش برای سرشماری در ایران، در سال ۱۳۱۸ صورت گرفت که به دلیل وقایع سال ۱۳۲۰، با سرشماری از ۳۵ شهر عملاً ناتمام ماند.
با تصویب قانون آمار و سرشماری در پانزدهم اسفند سال ۱۳۳۴ توسط مجلس شورای ملی وقت، مقرر شد که در سال ۱۳۳۵، اداره کل آمار عمومی تأسیس و در همان سال، سرشماری عمومی نفوس اجرا شود.
اولین سرشماری نفوس در ایران در سال ۱۳۳۵ به اجرا گذاشته شد
به این ترتیب در سال ۱۳۳۵ اداره کل آمار عمومی تشکیل و سرشماری نفوس که مقدمات آن از قبل تهیه شده و در چند نقطه کشور نیز به آزمایش گذاشته شده بود از دهم آبان ماه تا ۲۵ آبان همان سال به مرحله‌ی اجرا گذاشته شد.
در سال ۱۳۴۵ اولین سرشماری عمومی نفوس و مسکن یک سال پس از تأسیس مرکز آمار ایران و سرشماریهای بعدی به ترتیب در سالهای ۱۳۵۵، ۱۳۶۵، ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ اجرا شد که البته یک استثنا در دوره ده ساله انجام سرشماریها وجود دارد که مربوط به سرشماری جاری جمعیت سال ۱۳۷۰ است.
دلیل این امر، تغییرات وسیع جمعیتی در پنج ساله ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۰ بود که با پایان یافتن جنگ تحمیلی صورت گرفت و بنابراین، چارچوبهای آماری ساخته شده از سرشماری سال ۱۳۶۵ را بی اعتبار کرد.
نگاهی به تاریخچه سرشماری در کشورهای دیگر
تاریخچه سرشماری نفوس در جهان سوابق تاریخی نشان می دهد که در حدود سالهای ۳۸۰۰، ۳۰۰۰ و ۲۵۰۰ قبل از میلاد به ترتیب درکشورهای بابل، چین و مصر سرشماری جمعیت صورت می گرفته است. همچنین در قرون اول و دوم میلادی اجرای در سرشماری در قسمتی از خاک چین گزارش شده است.
در یونان و روم باستان نیز سرشماریهای جمعیتی متعددی به عمل آمده است که از طریق آنها، اطلاعات مربوط به خصوصیات اجتماعی ـ اقتصادی مردم جمع‌آوری شده است.
اهداف و اهمیت سرشماری نفوس و مسکن
از جمله اهداف سرشماری عمومی نفوس ومسکن می توان به تهیه آمارهای پایه تا کوچکترین سطوح جغرافیایی، تهیه چارچوبهای مناسب برای اجرای طرحهای نمونه‌گیری، شناخت نیازها، کمبودها و امکانات بالقوه، شناخت اثرات سیاستهای اجرا شده پیشین با مقایسه اطلاعات اشاره کرد.
تحولات جمعیتی، دقت برآوردهای جمعیتی، تعیین جمعیت تقسیمات کشوری جدید و ... از مواردی است که بر لزوم سرشماری پنج ساله در ایران تأکید کرده است.
نگاهی به اطلاعات آخرین سرشماری در سال ۱۳۸۵
تعداد شهرهای کشور در سال ۱۳۸۰ از ۸۸۹ شهر به یکهزار و ۱۲ شهر در سال ۱۳۸۵ افزایش یافت و تعداد شهرستانهای کشور از ۲۹۹ به ۳۳۶ شهرستان تبدیل شد.
همچنین تعداد آبادیهای دارای سکنه کشور در سال ۱۳۷۵، ۶۸ هزار و ۱۲۲ آبادی بوده است که تا سال ۱۳۸۵ به ۶۳ هزار و ۹۰۴ آبادی کاهش یافته است.
آمار نشان می‌دهد تعداد صدور پروانه ساختمانی در نقاط شهری کشور از ۱۵۴ هزار و ۲۵۴ مورد در سال ۱۳۸۰ به ۲۱۱ هزار و ۸۱۳ مورد در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته است و در فاصله سالهای ۸۰ تا ۸۵ بالغ بر یک میلیون پروانه ساختمانی صادر شده است.
تعداد فارغ التحصیلان دانشگاهی از ۱۲۷ هزار و ۱۱۷ نفر در سال ۱۳۸۰ به ۱۳۰ هزار و ۵۰۴ نفر در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته است.
متوسط رشد جمعیت کشور طی سالهای ۷۵ تا ۸۵ برابر با ۱٫۶۲ درصد بوده است و متوسط رشد در نقاط شهری ۲٫۷۴ درصد و در نقاط روستایی ۰٫۴۴- درصد محاسبه شده است.
در سال ۱۳۸۵، ۶۸٫۴ درصد از جمعیت کشور در نقاط شهری و ۳۱٫۶ درصد در نقاط روستایی ساکن بوده اند.
در سال ۱۳۸۵میانگین سنی جمعیت کشور ۲۷٫۹۹ سال بوده است.
نسبت جنسی جمعیت کشور برابر با ۱۰۴ است، یعنی به ازای هر ۱۰۴ نفر مرد ۱۰۰ زن در کشور وجود دارد.
بعد خانوار یعنی متوسط تعداد افراد در خانوارهای کشور برابر با ۴٫۰۳ است و بعد خانوار در نقاط شهری ۳٫۹ و در نقاط روستایی ۴٫۴ محاسبه شده است.
استان تهران ۱۹٫۳ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده، درحالیکه مساحت این استان ۱٫۲ درصد مساحت کل کشور است.
در سال ۱۳۸۵، تراکم نسبی جمعیت کشور ۴۳ نفر در هر کیلومتر مربع بوده که بیشترین تراکم در استان تهران ۷۱۳ و کمترین تراکم در استان سمنان شش نفر در هر کیلومترمربع بوده است.
در سال ۱۳۸۵، بیش از ۲۵ درصد جمعیت کشور در گروه سنی تا ۱۴سال و حدود ۷۰ درصد در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال و بیش از پنج درصد در گروه سنی ۶۵ سال و بیشتر بوده اند.
در سال ۱۳۸۵، ۹۰٫۵ درصد سرپرستان خانوار را مردان و ۹٫۵ درصد از سرپرست خانوار را زنان تشکیل داده اند.
این موضوع درحالی است که در سال ۱۳۷۵، ۹۱٫۶ درصد سرپرستان خانوار مردان و ۸٫۴ درصد سرپرست خانوار زنان بوده اند.
میزان باروری کل کشور در سال ۱۳۸۵ حدود ۱٫۸ است و این نرخ در سال ۱۳۷۵ برابر ۲٫۹۶ فرزند برای هر زن بوده است.
سرشماری عمومی و نفوس و مسکن۱۳۹۰ از دوم تا ۲۲ آبان ماه سال جاری در سراسر کشور اجرا خواهد شد.
در سرشماری امسال تمهیدات لازم ازسوی مسئولان مربوطه در استانها و شهرستانهای کشور اتخاذ شده و با برنامه های آموزشی که برای مأموران سرشماری در نظر گرفته شده این طرح با قوت بیشتری به اجرا درخواهد آمد.
ارائه اطلاعات و آمار صحیح از شاخصه های پیشرفت درهر منطقه است و امید است با همکاری مردم با مأموران آمارگیر بتوانیم بیش از پیش شاهد رشد و ارتقای کشور اسلامیمان در عرصه های مختلف باشیم.
نظرات