چرا تهران به طرح‌تفصیلی نیاز دارد؟
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) نزدیک به پنجاه سال است که تهران، گرفتار مشکلات ناشی از عدم مدیریت گسترش روز افزون خود است. در حال حاضر در ایران به نظر می‌رسد که نگرش راهبردی- ساختاری که یکی از شیوه‌های تهیه طرح‌های توسعه شهری می‌باشد، بیشتر بتواند خود را به واقعیت نزدیک کرده و نیازهای شهروندان را پاسخگو باشد. طرح راهبردی – ساختاری (به جای طرح جامع به شیوه صلب) به شیوه‌های رایج در جهان به صورت به‌کارگیری نظام پهنه‌بندی اراضی پیشنهاد شده است.
زمینه تجربه
تهیه طرح جامع مطالعات تهیه طرح جامع تهران درسال ۱۳۴۵ ودر زمانی که وسعت شهر حدود ۱۸۰ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۲/۷ میلیون نفر بود، آغاز شد و در سال ۱۳۴۷ با داشتن افق ۲۵ ساله تصویب و در تاریخ ۹/۲/ ۱۳۴۹ ابلاغ شد.نظر به رو به اتمام بودن زمان افق ۲۵ ساله طرح جامع اول، وزارت مسکن و شهرسازی، تهیه طرح حفظ و ساماندهی شهر تهران را به شرکت مهندسان مشاور آتک با افق ۱۰ ساله واگذار و شورای عالی شهرسازی و معماری ایران این طرح را تحت عنوان طرح جامع ساماندهی در اسفند سال ۱۳۷۰ تصویب و در سال ۱۳۷۱ وزارت کشور به شهرداری تهران ابلاغ نمود. لیکن این طرح نیز به مرحله اجرا نرسید.
در سال۷۵ طبق مصوبه دولت مطالعاتی در زمینه «مدیریت وتهیه مجموعه شهری تهران و مجموعه شهرهای اطراف آن» آغاز شد، اما درنهایت پیشنهاد اصلی طرح که «ایجاد نهاد واحد مدیریت منطقه کلانشهری» بود به رغم تصویب به مرحله اجرا نرسید و بقیه پیشنهادها نیز در عمل مسکوت ماند.
همان گونه که بیان شد از زمان تهیه اولین طرح جامع تهران (۱۳۴۹) بیش از چهار دهه می‌گذرد و نقد و بررسی مقررات حاکم بر تهیه، تصویب و اجرای طرح‌های شهرسازی و پایش و نظارت بر آنها، در کنار بررسی تجارب جهانی در این زمینه بر این نکته مهر تایید می‌زند که «مقوله پیاده سازی در طرح‌های توسعه شهری» به تغییر و تحول اساسی نیاز دارد. علی‌ای‌حال مطالعات طرح ساختاری – راهبردی جدید شهر تهران درسال ۸۲ آغازشد و در آذر ماه ۱۳۸۶ به تصویب شورای اسلامی‌شهر تهران و شورای عالی شهرسازی و معماری رسید و در فروردین ماه سال ۸۷ به شهرداری ابلاغ شد. طرح جامع برای اجرا، نیاز به تهیه طرح تفصیلی داشت، از این رو پس از ابلاغ طرح جامع توسط شهردار تهران به شهرداری، تهیه طرح‌های تفصیلی نیز برای پایتخت آغاز شد. شایان ذکر است در طرح جامع جدید شهر تهران در افق طرح (سال ۱۴۰۵) جمعیت شهر، با تجزیه و تحلیل نتایج آخرین سر شماری نفوس ومسکن کشور (۱۳۸۵) معادل ۷ /۸ میلیون نفر پیش‌بینی می‌شود لیکن برنامه‌ریزی‌ها برای تامین نیازهای خدمات شهری جمعیت ساکن و شاغل (جمعیت روزانه ) بر مبنای جمعیتی معادل ۱ /۹ میلیون نفر انجام شده است و ظرفیت‌پذیری سکونت بر مبنای ۲۰ درصد مازاد بر پیش‌بینی نیاز در افق طرح یعنی برای حدود ۵/ ۱۰ میلیون نفر جمعیت تدارک یافته است.
مساله و ضرورت
با توجه به وسعت ومساحت کلانشهرتهران و پاسخگو نبودن طرح تفصیلی قدیم و وجود مشکلات و کمبودهایی از قبیل مسائل ذیل درطرح موصوف مدیریت شهری را بر آن داشت تا بر اساس تجارب شهرسازی سایر کشورهای پیشرفته و رو به توسعه و واقعیت‌های موجود شهر تهران طرح تفصیلی جدیدی منطبق بر احکام طرح ساختاری – راهبردی جامع تهران (مصوب ۱۳۸۶ شورای‌عالی شهرسازی و معماری ) با شیوه متفاوت برای شهر تهران تهیه شود. برخی از کمبودهای طرح‌های گذشته عبارتند از: صلب و غیرانعطاف بودن طرح، اطلاعات ناکافی نقشه‌های طرح تفصیلی و به روز نبودن اطلاعات، عدم استفاده از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های شهر تهران، عدم شفافیت ضوابط و مقررات، دستورالعمل‌ها، مصوبات موردی و... و هم پوشانی آنها با یکدیگر، تداخل کاربری‌های مختلف و ناهمگون، مشخص نبودن دقیق خط محدوده قانونی شهر، بی‌برنامه اداره شدن شهر و عدم وجود سند توسعه مشخص شهری، مغایرت بین اسناد نوشتاری و نقشه‌ای طرح، وجود اراضی تعیین تکلیف نشده، ناکارآمدی طرح و عدم پیش‌بینی پارکینگ کافی.
تصمیم‌سازی
فرآیند تهیه طرح تفصیلی به شرح ذیل بوده است: انجام مطالعات طرح تفصیلی و بررسی مسائل توسعه مناطق، چشم‌انداز توسعه مناطق و الگوی توسعه مناطق، هماهنگ‌سازی با مطالعات راهبردها و دستاوردهای طرح جامع (سند فرادست)، تهیه اسناد و نقشه‌های طرح تفصیلی، تهیه اسناد و نقشه‌های طرح‌های موضعی و موضوعی به عنوان طرح‌های گام سوم توسعه شهری.نقشه‌های طرح تفصیلی جدید تهران در مقیاس ۱۰۰۰۰ :۱ صرفا به منظور تعیین زیر پهنه‌ها(کدهای سه رقمی) طبق مصوبه ۴۵۴ کمیسیون ماده ۵ به تصویب رسید و متعاقبا کار تهیه طرح تفصیلی در مقیاس۲۰۰۰ :۱ در دستور کار معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران قرار گرفت که نهایتا طرح مذکور به صورت ۴۰۶ برگ نقشه GIS در ۱۶ لایه مختلف در مقیاس ۲۰۰۰ :۱ به همراه دفترچه ضوابط و مقررات مربوطه در قالب یک لایحه با ۱۵ ماده و ۵۰ تبصره در اسفند ماه ۱۳۸۸ به شورای اسلامی‌شهر تهران تقدیم شد که پس از تایید طرح در فروردین ماه ۱۳۹۰ در شورای مذکور، بلافاصله مدارک و اسناد طرح در قالب یک گزارش کارشناسی تحویل دبیرخانه کمیسیون ماده ۵ برای شدن فرآیند قانونی لازم و ابلاغ شد.
مراحل اجرا
اجرای طرح تفصیلی تهران در چهار مرحله شامل تهیه و تصویب اسناد پهنه‌بندی ۱:۱۰۰۰۰ شهر، تهیه و تصویب اسناد ۱:۲۰۰۰، تهیه و تصویب و اجرای طرح‌های موضعی و موضوعی و بازنگری طرح تفصیلی خواهد بود.
نتایج و تحلیل
نقشه‌های طرح تفصیلی تهران در چهار سطح تعریف شده که عبارتند از: سطح یک با چهار پهنه کلان (پهنه اصلی) شامل مسکونی، فعالیت، حفاظت و مختلف، سطح دو با ده پهنه کلی (کدهای یک‌رقمی)، سطح سه با ۲۵ پهنه (کدهای دورقمی)، سطوح بعدی با تدقیق در طرح تفصیلی (کدهای سه رقمی).
خصوصیات طرح تفصیلی
قابل انعطاف بودن طرح، عدم تداخل غیرضروری کاربری‌ها، راهبردی-ساختاری بودن طرح، جلوگیری از گسترش و توسعه بی‌رویه شهر، شفافیت طرح، تعیین تکلیف‌شدن کلیه اراضی و استفاده از قابلیت‌های شهر.
مجید پاکساز-مدیرکل شهرسازی و طرح‌های شهری
شیما الوندی-کارشناس ادار‌ه‌کل شهرسازی و طرح‌های شهری
دنیای اقتصاد
نظرات