نوروز و بازدید از میراث فرهنگی
با فرا رسیدن سال نو و آغاز تعطیلات نوروزی، بسیاری از مردم سفر را برای گذران این اوقات در نظر می‌گیرند و از آنجا که در این ایام، حجم زیادی از مسافران به محوطه‌ها و اماکن تاریخی روانه می‌شوند، الزاماتی برای حفاظت از میراث فرهنگی باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، مدیرکل پیشین دفتر حفظ و احیای بناها و محوطه‌های تاریخی توصیه‌هایی را خطاب به کارشناسان و مسؤولان حوزه‌‌ی میراث فرهنگی کشور بیان کرد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) سیاوش صابری ضمن تأکید بر این‌که نبودن برنامه‌ریزی برای حفاظت از آثار تاریخی در چنین ایامی موجب به‌وجود آمدن خسارت‌هایی، بویژه در بناها و محوطه‌های تاریخی شده است، اظهار کرد: نخست ظرفیت هر اثر تاریخی به‌لحاظ میزان بار زنده ناشی از تردد بازدیدکنندگان علاوه بر تجهیزات نصب‌شده در آثار تاریخی باید محاسبه و با احتساب ضریب اطمینان، میزان مجاز بازدیدکنندگان محاسبه شود.
او ادامه داد: تعداد بازدیدکنندگان در هر لحظه نباید از تعداد مجاز پیش‌بینی‌شده بیشتر شود، زیرا علاوه بر صدمه دیدن کالبد اثر تاریخی، هزینه‌های مرمت ساختاری را به شدت افزایش می‌دهد و موجب عدم امکان بهره‌برداری نسل‌های آینده از اثر می‌شود.
مدیر پیشین منطقه‌ی تاریخی ـ فرهنگی توس بیان کرد: با نوجه به مراجعه‌ی بسیار زیاد و مقطعی گردشگران نوروزی به محوطه‌ها و اماکن فرهنگی خاصی مانند نخت جمشید، پاسارگاد، توس و آرامگاه‌های فردوسی، حافظ و سعدی، میزان بازدید از هر اثر تاریخی باید با توجه به ظرفیت محاسبه‌شده، زمان‌بندی شود که این امر در تعدادی از سایت‌های میراث جهانی خارج از ایران مرسوم است.
رییس پیشین کمیته‌ی تزیینات معماری معاونت میراث فرهنگی تأکید کرد: برخی آثار تاریخی دارای شاخصه‌های مهمی در جداره‌های خود هستند، مانند تزیینات نقاشی، گچ‌بری، آهک‌بری و کاشی‌کاری. در مواردی که بیم آسیب به این‌گونه آثار براثر تماس مستقیم می‌رود، باید حفاظ‌های مناسبی برای ایجاد فاصله‌ی لازم بین بازدیدکننده و این جداره‌ها پیش‌بینی شود.
صابری گفت: ممکن است به دلایل فنی بازدید از بخش‌هایی از اثر یا محوطه‌ی تاریخی مقدور نباشد که در هر مورد حسب موضوع، مراتب به شکل مناسبی باید به بازدیدکنندگان اطلاع‌رسانی شود. همچنین در محوطه‌های تاریخی، تعریف مسیر حرکت گردشگران جزو ضرورت‌های مدیریت محوطه است. این مسیر علاوه بر آن‌که باید معرف یکپارچگی منظر فرهنگی باشد، باید امکان توجه و دقت در جزییات را نیز فراهم آورد.
او بیان کرد: محوطه‌های خشتی و گلی که از آسیب‌پذیری بالایی برخوردارند، باید مورد مراقبت بیشتری قرار گیرند، بویژه با احتمال بارش باران و گلی بودن مسیرهای حرکت ممکن است بازدیدکنندگان برای راه رفتن از روی سطوح برجسته‌‌ی اثر تمایل داشته باشند که این امر فرسایش معماری آن را به‌دنبال دارد.
این عضو پیوسته‌ی ایکوموس ایران افزود: کاوش‌های باستان‌شناسی در معرض بازدید قرار نمی‌گیرند، مگر این‌که مدیریت حفاظت از آنها تضمین شده باشد و مدارک کشف‌شده با تأیید مسؤولان ذی‌ربط کاملا مستند شده باشد.
او گفت: آثاری که از ارتفاع زیادی برخوردارند ممکن است دارای قطعاتی باشند که از جای خود شل شده‌اند مانند آجر رخبام‌ها، قطعات تزیینی زیر گنبدها و ایوان‌ها و کاشی‌کاری‌ها. در این‌باره در صورت صدور مجوز بازدید، این بخش‌ها باید پایش و در صورت لزوم تثبیت شوند تا خطری برای بازدیدکنندگان نداشته باشند.
صابری یادآوری کرد: با توجه به احتمال بارندگی شدید در این فصل ضرورت دارد، مجاری انتقال آب، ناودان‌ها، شیب بام و همچنین ناکش‌ها کنترل شوند تا خرابی در آنها سبب صدمه‌های غیرقابل پیش‌بینی به اثر نشود.
او گفت: برای آمادگی در مواجهه با حوادث پیش‌بینی‌نشده بهتر است گروهی شامل یک کارشناس، یک استادکار و تعدادی کارگر حرفه‌یی در دسترس باشند تا اقدامات اضطراری مورد نیاز را انجام دهند.
صابری در گفتگو با ایسنا تأکید کرد: با توجه به حضور بازدیدکنندگان از سنین مختلف و نیز کم‌توانان و معلولان باید امکانات بازدید، هم از حیث کالبدی و هم از حیث محتوایی برای تمام این افراد طراحی شود و در صورت نبودن امکان، محدودیت‌ها به بازدید کنندگان اطلاع داده شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در پس هر سفر، اهدافی است که وظیفه‌ی مدیران مربوط، شناسایی و برنامه‌ریزی برای آن‌هاست؛ اما ساده‌ترین وجهی که در همه‌ی آثار تاریخی می‌تواند مورد توجه و رعایت کارشناسان حفاظت در امر معرفی قرار گیرد، علاوه بر عبرت از حرکت فرهنگی انسان و نیز دقت در نسبت میراث طبیعی و معنوی با میراث معماری و فرهنگی، توجه به اتحاد ملی است. همچنین با توجه به تعطیلی اداره‌های دولتی و تشدید احتمال تخلف از ضوابط قانونی، بازدید یگان‌های حفاظت از آثار تاریخی و حرایم آنها برای جلوگیری از وقوع جرم ضروری است.
صابری در پایان تأکید کرد: این موارد باید سالانه براساس گزارش‌های منظم مدام تحلیل و نتایج آن ابلاغ شود. البته موارد یادشده در فقدان این روش‌ها، اشاره‌ی کوتاهی به برخی عناوین مهم بود که در گذشته مورد توجه بوده است.
نظرات