رطوبت به همه‌ی بناهای تاریخی اصفهان آسیب شدیدی زده است
یک مهندس سازه و ژئوتکنیک معتقد است: خشکی هوا، رطوبت کم، بالا رفتن درجه‌ی حرارت و به‌دنبال آن، افزایش تبخیر و سپس آلوده شدن آب از جمله عوامل نم‌زدگی بناهای تاریخی است و این موارد باعث به‌وجود آمدن پدیده‌ی هوازدگی، ضعیف شدن ملات‌ها و سنگ ازاره‌ها در بناهای تاریخی می‌شود.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) دکتر عبدالعظیم شاکرمی در گفت‌وگو با ایسنا خشک شدن رودخانه‌ی زاینده‌رود را یکی از عوامل تاثیرگذار در به‌وجود آمدن پدیده‌ی هوازدگی در بناهای تاریخی اصفهان دانست و بیان کرد: این موضوع باعث کم شدن رطوبت هوا و به‌دنبال آن، تبخیر بالا می‌شود، سپس نمک‌زایی در ملات ایجاد می‌شود.
وی این اتفاق را باعث از بین رفتن چسبندگی و خوردگی ملات‌های دیوارها و پایه‌ها دانست و ادامه داد: از آنجا که اصفهان شهری مسطح است و از کوه آتشگاه تا پل شهرستان فقط حدود ۵۰ متر اختلاف ارتفاع دارد، آب‌های زیرزمینی به‌صورت یکنواخت در تمام شهر وجود دارد. این اتفاق باید ما را هوشیار کند که بیشتر مراقب بناهای تاریخی باشیم، این مراقبت به تدبیر و علم مهندسی نیاز دارد تا این پدیده را بشناسد. این کار مانند یک عمل جراحی مدبرانه است که با قصابی متفاوت است. در این‌گونه پدیده‌ها رطوبت را نمی‌توان خفه کرد، فقط باید رطوبت را از بنا دور کرد و مراقبت آن بود.
او با اشاره به این‌که رطوبت به همه‌ی بناهای تاریخی اصفهان آسیب شدیدی وارد کرده است، گفت: از آنجا که آب‌های زیرزمینی اصفهان به‌شدت آلوده شده‌اند، به‌دنبال بالا رفتن رطوبت در داخل پی‌ها و دیوارها، به بناها آسیب وارد شده است و این آسیب به‌مرور بیشتر می‌شود.
وی «پل خواجو» و «سی‌وسه پل» را نیز درگیر این اتفاق دانست و اظهار کرد: اگر از سطح زمین ۱۰ متر به سمت پایین حفاری شود، به یک لایه‌ی آب‌دار ماسه‌یی می‌رسیم که این لایه باعث مرطوب شدن لایه‌ی ۱۰ متری روی زمین می‌شود و این رطوبت در بنا صعود می‌کند. خاک نیز مانند فیتیله‌ی چراغ عمل می‌کند و به مرور زمان باعث تبخیر شدن آب روی سطح دیوارها و سپس نم‌زدگی و ایجاد شوره می‌شود.
این کارشناس سازه و ژئوتکنیک، با اشاره به کشیدن گربه‌روهایی در داخل مسجد امام (ره)، در طول سال‌های گذشته برای جلوگیری از به وجود آمدن این پدیده، گفت: با وجود عملیات گربه‌روی انجام شده هموز فضای داخل مسجد امام (ره)، با این رطوبت روبه‌روست به همین دلیل باید برای آن فکری اساسی شود. هوازدگی که به دنبال رطوبت صعودی آب‌های زیرزمینی در داخل بناهای تاریخی ایجاد می‌شود یک پدیده‌ی بسیار مخرب است که مسجد مدرسه چهارباغ، مسجد جامع (عتیق) و حتی دیگر آثار تاریخی شهر اصفهان را نیز در بر گرفته است.
شاکرمی با بیان این‌که هرقدر آب‌های زیرزمینی آلوده‌تر باشد، قدرت تخریبی بناهای تاریخی نیز بیشتر می‌شود، ادامه داد: از گذشته همه‌ی بناهای تاریخی اصفهان گربه‌رو داشتند که در داخل آن‌ها «کوران هوا» اتفاق می‌افتاد؛ ولی به‌دلیل بی‌توجهی و ناآشنایی، مدتی است بر گربه‌روها پوشانده شده است. اکنون تونل‌های بسیار بزرگی به نام «ناکش» یا «جن‌گیر» که رطوبت را از فضا و دیوارها می‌گیرند، در مسجدجامع اصفهان وجود دارند.
او بیان کرد: این پدیده در مهندسی قدیم بسیار رونق داشت. آن‌ها فکر می‌کردند چه کارهایی باید برای ماندگاری بیشتر ساختمان انجام شود. در گذشته پشت بام‌ها به‌گونه‌ای شیب‌بندی می‌شد که آب روی بام نماند و سریع‌تر دفع شود؛ ولی متاسفانه در مرمتی که به‌تازگی روی عرشه‌ی پل خواجو و سی‌وسه پل انجام شد، اصلا به این مساله توجه نشد.
وی از جمله راهکارها را برای جلوگیری از بروز این‌گونه مشکلات، ایجاد گربه‌رو، شبستان، زیرزمین و حتا چیدمان متفاوت خشت و سنگ در پایه‌ها و کرسی‌چینی بنا دانست و گفت: این کار باعث می‌شد تا رطوبت به بنا وارد نشود؛ ولی متاسفانه مهندسان کنونی ساختمان به این قضیه توجه نمی‌کنند، این کار یک کار ظریف مهندسی بود که رطوبت بتواند در فضا بچرخد.
او ادامه داد: در حفر گربه‌روهای جدید باید به ارتفاع دیوار و عملکرد کرسی‌چینی توجه شود تا گربه‌روی ایجادشده باعث ضعیف شدن پی بنا و پیرو آن، نشست غیرمتعارف دیوار نشود. این موضوع در دیوار بلند و باربر ضلع جنوبی مسجد امام (ره) که ترک‌خوردگی دارد، بسیار مهم است.
شاکرمی اعتقاد دارد: هیچ رسیدگی مهندسی‌ای روی بناها انجام نمی‌شود، بناهای تاریخی بسیار ظریف هستند و رطوبت بسیار موذی است، کسی که قصد کمک دارد باید با تدبیر و مهندسی عالی، این کار را انجام دهد.
نظرات