بافت های فرسوده؛ پرخطر اما خاموش
وجود بیش از ۷۶ هزار هکتار بافت فرسوده در کشور و هزار و ۲۶۰ هکتار در استان قزوین زنگ خطری است که در صورت عدم نوسازی در صورت بروز حوادث غیرمترقبه خسارات جبران ناپذیری را برای ساکنان آن به همراه خواهد داشت.
به گزارش بنانیوز ؛ همزمان با توسعه دانش معماری مبتنی بر اصول ایمنی و زیبایی شناختی، در کنار بروز بلایای طبیعی اجتناب ناپذیر و مشاهده خسارات مالی و جانی ناشی از آن، حرکت به سوی رویکردی نوین در جهت ساخت سازه های شهری در کشور ضرورت یافت.
موقعیت خاص قزوین از نقطه نظر زمین شناسی و زلزله خیزی و بافت قدیمی سازه ها، موجب شده تا همچون سایر نقاط کشور این موضوع در استان نیز در دستور کار نهادها و ارگان های مرتبط قرار گیرد و واحدهایی را به منظور پیگیری و تسهیل روند نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری تاسیس کنند اما در این میان برخی محدودیت ها این مسیر را کند کرد، کما اینکه در حال حاضر بخش های زیادی از بافت مسکونی شهر با این معضل روبرو هستند.
اهمیت توجه به وضعیت بافت های شهری و ارزیابی مقاومت، عمر و ظاهر آنها، از آن جهت حائز اهمیت است که ضمن اعطای حق بهره مندی از مسکن مناسب به همه اقشار جامعه، آن ها را از خطرات احتمالی ناشی از حوادثی همچون زلزله و یا سیل مصون می دارد.
از سوی دیگر بررسی ها نشان داده است که وضعیت معماری سازه های قدیمی، از هیچ یک از استانداردهای اولیه معماری و شهرسازی برخوردار نیست و این معضل نه تنها در واحدهای مسکونی بلکه در وضعیت هندسی محلات و کوچه ها نیز دخیل بوده به نحوی که مشاهده محلات قدیمی در سطح شهر نشان می دهد که کوچه ها در این نقاط از عرض کافی برخوردار نبوده و اغلب متحمل مشکلاتی چون شیب نامناسب، عدم دسترسی به خیابان و غیره هستند.
خطر در کمین بافت فرسوده
یک کارشناس معماری در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: با توجه به خطراتی که بافت های فرسوده را تهدید می کند، تسریع در روند بهسازی و نوسازی این نقاط از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
وی بیان کرد: تجربه نشان داده در زمان وقوع حوادث بیشترین آسیب های جانی بر آن دسته از شهروندانی وارد می شود که از لحاظ ایمنی در واحدهای استانداردی ساکن نبوده اند و یا از نظر موقعیت شهری قابلیت امداد رسانی به آنها مشکل بوده است.
علی اسپندار اظهار داشت: محدودیت های ناشی از نقص کف، ناقص بودن زمین ساختمان ها و متراژهای کم موجب می شود تا این بناها ضمن آن که از لحاظ جلوه های بصری چندان قابل توجه نباشند، از حیث ایمنی نیز نتوانند در برابر بحران مقاومت کنند.
چشم انداز بافت های فرسوده زیبا نیست
وی با اشاره به این مطلب که این سازه ها عمدتا از استحکام و ایستایی کافی برخوردار نیستند، تصریح کرد: بر همین اساس حتی در شرایط معمول، امکان تخریب، ریزش و خطر وجود دارد و علاوه بر موضوع امنیت و مقاومت این سازه ها، ناهمگونی ظاهری ایجاد شده به دلیل مجاورت سازه های قدیمی با برخی از بناهای تازه ساز و یا ترمیم شده، موجب افت کیفیت ظاهری شهر شده و چشم انداز آن را مخدوش می کند.
این کارشناس با بیان این که اغلب ساکنان مناطقی نظیر خیابان منتظری و راه آهن از ناکافی بودن خدمات شهری ابراز نارضایتی می کنند، گفت: قدیمی بودن منطقه و نامناسب بودن سطح معابر برای خدمات رسانی موجب شده تا این مناطق از خدماتی چون نظافت مناسب، امکانات مکانیزه همچون سطل زباله و خدمات ایمنی به نحو مطلوب بهره مند نشوند.
مردم از طرح تجمیع استقبال نمی کنند
یکی از اهالی ساکن در خیابان امام خمینی (ره) در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن ابراز نگرانی از وضعیت بافت مسکونی این منطقه گفت: معماری اغلب محلات این منطقه نظیر خیابان تبریز و کوچه شهید"محمد زکی" از کیفیت حداقلی برخوردار نیست و در مواجهه با کوچک ترین خطری امکان حادثه وجود دارد.
مهرعلیان در ادامه با بیان این که تنها مشکل این واحدهای مسکونی، فرسوده بودن آنها نیست، افزود: در اغلب محلات، خانه ها یا کوچک هستند و یا به دلیل معماری غلط به هم مرتبطند و امکان نوسازی جداگانه وجود ندارد، لذا نیازمند رضایت اهالی به طرح تجمیع است که متاسفانه کمتر کسی از آن استقبال می کند.
مشارکت مردمی؛ مهم ترین رکن احیاء بافت فرسوده
یکی از اعضای شورای شهر قزوین هم در این باره گفت: مشارکت مردمی مهم ترین نقش را در بازسازی بافت فرسوده دارد لذا شورای شهر همواره با تصویب طرح هایی نسبت به تشویق مالکان و سرمایه گذاران به منظور احیای بافت فرسوده تلاش می کند.
حسین غیاثوند در ادامه با بیان این که رویکرد شهرداری و شورای شهر افزایش مشارکت عمومی است، افزود: در این راستا تخفیف های قابل توجهی برای شهروندان بافت فرسوده در نظر گرفته شده و با بخشش در تراکم ها، عوارض ساختمانی و ارائه پروانه ها سعی در کاهش هزینه تمام شده بازسازی برای ساکنان این مناطق داریم.
رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر قزوین یادآور شد: از سوی دولت تسهیلات بافت فرسوده بر اساس پیشرفت کار در اختیار مردم قرار می گیرد و به طور قطع تسریع در روند نوسازی بافت فرسوده تنها با تلاش یک ارگان محقق نمی شود و دستگاه های دیگر همچون اداره راه و شهرسازی نیز می بایست در فراهم کردن زیرساخت های لازم تلاش کنند.
غیاثوند در ادامه با بیان این که آمار بافت فرسوده در نقاط مختلف شهر متغیر است، افزود: وضعیت بافت های فرسوده و همچنین میزان احیا در سطح شهر متفاوت است، به عنوان مثال روند احیای منطقه آبگیلک به دلیل عریض بودن گذر و قرار گرفتن در شمال شهر با سرعت نسبتا خوبی همراه بوده به نحوی که در حال حاضر حدود ۵۰ درصد از بافت های فرسوده این منطقه احیا شده است، اما در منطقه ای چون هادی آباد به رغم تلاش های ما به منظور تملک اراضی و جلسات متعدد با مردم و سرمایه گذاران سرعت نوسازی بسیار کند است.
وی ضمن تأکید بر لزوم تلاش همه نهادها برای اجرای طرح تفصیلی و بازسازی کلیه بافت های فرسوده در سطح شهر، تصریح کرد: ضمن پیگیری طرح های موضعی نظیر طرح هادی آباد و خیابان سپه، در کمیسیون شهرسازی شورای شهر، به صورت مستمر برنامه هایی جامع در دست بررسی است.
علی اکبر حبیبی رئیس اداره بافت فرسوده سازمان راه و شهرسازی استان قزوین در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارداشت: در برنامه هایی که دولت قبلی تعریف کرد مقرر شده بود تا در مدت ۱۰ سال امامی بافت فرسوده نوسازی شود که برای هر سال ۱۰ درصد نوسازی پیش بینی شده بود.
وی افزود: با توجه به تاخیر در پرداخت اعتبارات پیش بینی شده این کار با کندی مواجه شد و امروز هم سقف اعتبارات به گونه ای است که هر کس زودتر مراجعه کند شانس بیشتر و بهتری برای برخورداری از تسهیلات دارد.
حبیبی بیان کرد: بیشترین مناطقی که برای نوسازی بافت فرسوده در شهر قزوین از طرح استفاده کرده اند ضلع شرقی میدان تره بار، جنوب منتظری بوده که تلاش کردیم با آموزش چهره به چهره ساکنان این مناطق توجیه شوند و از طرح استقبال کنند.
وی تصریح کرد: یکی از مشکلات بافت فرسوده این است که قطعات بزرگ پس از سرپرست خانواده بین فرزندان تقسیم شده و اندازه زمین استاندارد نیست و این افراد هم حاضر به مشارکت دیگران نیستند لذا در بسته های جدید حمایتی اگر قطعات تجمیع شوند مقرون به صرفه بوده و توانایی بازسازی بیشتر می شود.
رئیس اداره بافت فرسوده سازمان راه و شهرسازی استان قزوین یادآورشد: در بافت فرسوده کوجه ها و معابر بسیار باریک است و امکان خدمات رسانی در شرایط اضطراری مانند آتش نشانی، اورژانس، تردد بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است و در حوادث میزان خسارت و آسیب های بیشتر می شود لذا بازسازی این بافت های ضروری است.
حبیبی گفت: از کسانی که توان بازسازی به صورت انفرادی را ندارند تقاضا می کنیم از انبوه سازان کمک بگیرند و قبل از بروز حوادث پر خطر و پر هزینه نسبت به نوسازی واحدهای قدیمی خود اقدام کنند.
وی افزود: ۱۰ شهر استان بافت فرسوده مصوب دارند که مشمول بسته تشویقی می شوند که در مجموع در استان قزوین هزار و ۲۶۰ هکتار بافت فرسوده وجود دارد که مساحت بافت فرسوده شهر قزوین هم ۴۴۶ هکتار است.
این مسئول یادآور شد: در شهر قزوین محدوده های آبگیلک، هادی آباد، سعدی، جنوب خیابان بوعلی، امامزاده علی، خیابان تهران قدیم و باغ دبیر دارای بافت فرسوده شهری است که باید نوسازی و بازسازی شود.
وی افزود: از نگاه کارشناسی به واحدهایی که فاقد اسکلت فلزی است و معابر آن کم عرض و ریزدانه های بنا بیش از ۵۰ درصد و کمتر از ۲۰۰ متر باشد بافت فرسوده گفته می شود.
حبیبی گفت: در بافت فرسوده بسته های تشویقی بدون سپرده گذاری تعریف شده که معافیت عوارض ساختمانی، تراکم و بخشودگی در برخی امور ابزاری برای استقبال صاحبان واحدهای مسکونی در بافت های فرسوده است.
وی همچنین گفت: در دو سال گذشته با محدودیت های اعتباری برخی بانکها به تعهدات خود عمل نکردند و تعداد نوسازی در این بافتها کاهش یافته است.
هنرور: ۶۶۲۶ مورد تسهیلات اعتباری در بافت فرسوده قزوین
علیرضا هنرور مدیرعامل شرکت عمران و مسکن سازان استان قزوین هم در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارداشت: در سه سال گذشته استقبال مردم استان از نوسازی بافت فرسوده خوب بوده اما امسال تسهیلات از سوی بانکه پرداخت نشد و کار متوقف شده است.
وی افزود: طرح چهره به چهره را برای افزایش انگیزه مردم در نوسازی بافت های فرسوده در قزوین اجرا کردیم و در کمیسیون شهرسازی و نظام مهندسی این طرح در محلات دارای بافت فرسوده اجرا شده اما باید همه کار مردمی شود.
هنرور بیان کرد: در سال ۹۰ تعداد دو هزار و ۴۵ مورد، سال گذشته هزار و ۲۵۱ مورد و امسال هزار و ۳۸۵ مورد برای دریافت تسهیلات به بانک های عامل معرفی شدند.
این مسئول تصریح کرد: در سه سال گذشته از مجموع هشت هزار و ۱۶۲ مورد سهمیه اختصاص یافته تعداد شش هزار و ۶۲۶ مورد برای دریافت تسهیلات بافت فرسوده به بانک ها معرفی شدند.
ایزدی خبر داد: طرح"اسکان پایا" با محوریت مردم در بافت های فرسوده اجرا می شود
معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری هم در گفتگو با خبرنگار مهر در قزوین اظهارداشت: به منظور فعال سازی حضور مردم در نوسازی بافت های فرسوده "طرح اسکان پایا" با محوریت مردم در نوسازی و احیاء بافت های فرسوده شهری در کشور اجرا می شود.
محمد سعید ایزدی ضمن بازدید از بافتهای فرسوده، قدیمی و تاریخی استان قزوین اظهار داشت: بزرگترین تهدید در احیاء بافت های فرسوده نادیده گرفتن مردم در اجرای کار و پر رنگ کردن حضور دولت است.
وی افزود: اگر با شیوه هایی که مردم را حذف می کند و آنها را نادیده بگیرد بخواهیم کار را جلو ببریم نتیجه نخواهیم گرفت و بزرگترین تهدید در بافت های فرسوده شهری این است که دولت را درگیر اموری کنیم که سرعت فعالیت را کاهش می دهد.
ایزدی بیان کرد: برای جلوگیری از این مشکل سیاست جدیدی را در وزارتخانه در پیش گرفته ایم که طرح "اسکان پایا" با محوریت مردم در نوسازی و احیاء بافتهای فرسوده است که امسال اجرا می شود.
معاون وزیر راه و شهرسازی بیان کرد: با نقش تسهیل گری دولت و مدیریت شهرداری ها که از طریق اعمال تخفیف ها و امور تشویقی انجام می شود و در کنار آن یک سری اقدامات سخت افزاری پیش بینی کرده ایم تا پروژه های الگو سازی و معرفی توسعه که بتوانیم کیفیت ساخت و ساز را هم به کنترل خود درآوریم.
این مسئول یادآورشد: این یک مدل جدید است که مردم را در این مسیر هدایت کنیم که با بانکها وارد مذاکره شده ایم تا تسهیلات تقویت شود و وام مقاوم سازی ودیعه مسکن و نوسازی را هم پیگیری می کنیم تا پرداخت شود.
پرداخت ۲۰۰ هزار مورد تسهیلات به بافت فرسوده در سال جاری
ایزدی گفت: تلاش می کنیم تا منابع وام بانکی در اختیار مردم قرار گیرد تا این جریان سرعت بگیرد و با این وضعیت که خود را درگیر پروژه های اجرایی کرده ایم و رقیب بخش خصوصی شده ایم راه به جایی نخواهیم برد در حالی که باید بخش خصوصی را ترغیب کنیم تا دراین حوزه وارد کار شود و مشارکت کند که در این راستا در استان قزوین پروژه مجموعه آب انبار سردار با این روش اجرایی می شود.
وی اضافه کرد: در این طرح که سالها درگیر تملک آن بودیم از همه سرمایه گذاران فراخوان کرده ایم که بیایند ورود کنند و دولت تسهیلات دهد و پروژه ها به صورت مشارکتی تکمیل شود.
این مسئول سقف تسهیلات پرداختی در حوزه بافت فرسوده را ۳۰ میلیون تومان اعلام کرد و اظهارداشت: در سال جاری سهمیه ما در بافت فرسوده ۲۰۰ هزار مورد بود که توسط شش بانک عامل پرداخت شد.
شناسایی ۷۶ هزار هکتار بافت فرسوده شهری در کشور
ایزدی یادآورشد: به طور میانگین ۷۶ هزار هکتار بافت فرسوده بر اساس شاخص ها در ۴۹۵ شهر شناسایی شده و در شورای عالی شهرسازی در حال تجدید نظر هستیم که پیش نویس آن به دانشگاها داده شده و دستورالعمل و اولویت بندی باید تعیین شود و مخاطرات و پهنه های در خطر شناسایی شود که همه آنها نیازمند حضور دولت نیست.
وی گفت: شاخصه های موجود بافت فرسوده براساس میزان درخطر بودن، تاریخی بودن، تراکم جمعیت و چند ویژگی خاص دیگر مورد شناسایی قرار گرفته است.
ایزدی اظهارداشت: برای تفکیک و اولویت بندی بافت فرسوده شهری، شورایعالی شهرسازی تا اسفند ماه امسال فرصت دارد که با شناسایی محدوده های بافت فرسوده برنامه های مورد نظر را در این بافت طراحی و برنامه ریزی می کنیم.
این مسئول بیان کرد: در کنار این کار همچنین "سند ملی بازآفرینی پایدار شهری تدوین می شود که هفته آینده به کمیسیون زیربنایی دولت ارائه می شود که در این سند شیوه مواجهه در حال تدوین و تنظیم است.
ایزدی گفت: امسال اجرای بخشی از پروژه های نوسازی در بافت فرسوده توسط مردم و بخشی مستقیما توسط دولت انجام شد و در خصوص محدوده بافتها می توان گفت بیشترین بافت فرسوده در کلان شهرهاست که تهران با سه هزار و ۲۴۰ هکتار بیشترین سهم را دارد.
وی استقبال مردم از نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده را خوب ذکر کرد و گفت: با توجه به بالا بودن میزان تقاضا بانکها نتوانسته اند همکاری مناسبی داشته باشند که امیدواریم این وضعیت بهتر شود و ما بتوانیم در کنار تسهیلات نوسازی، وام مقاوم سازی و ودیعه را نیز محقق کنیم.
شرایط خاص شهر قزوین، از جمله هم جواری بافت فرسوده با آثار و ابنیه تاریخی، محدودیت های حمل و نقل و ساخت و ساز در نقاط قدیمی شهر، تراکم جمعیتی بالا و کم بودن مساحت سبب شده تا به رغم وجود مشکلات ناشی از این نوع معماری، روند نوسازی و بهسازی کند شود. اما چنین شرایطی لزوم تلاش همه دستگاه ها را به منظور تعدیل وضعیت معماری شهر و ارتقای کیفی سازه ها را نفی نمی کند و از این رو همه دستگاه ها موظفند تا تلاش خود را به منظور زیرساخت سازی، حمایت و تشویق عوام جامعه به کار گیرند تا در صورت وقوع بحران با فاجعه ای ناخوشایند مواجه نشویم.
گزارش: محمدرضا جباری/ شیما شاهین فر-مهر
نظرات