وزارت راه و نیاز به سرپناهی برای برنامه‌ریزی
در حالی که وزارتخانه استراتژیک راه و ترابری نیازمند برنامه‌ریزی‌های مدون و از پیش تعیین شده است، سرپرست این وزارتخانه که در مراسم معارفه خود نیز هیچ برنامه‌ای را ارائه نکرد، ظاهرا فعالیتهای خاصی را برای سوق دادن انواع شقوق حمل‌ونقل به اهداف مشخص‌شده ندارد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir)به نقل از فارس، حمید بهبهانی وزیر سابق راه و ترابری ۱۲ بهمن‌ماه جاری با ۱۴۷ رأی موافق از مجموع ۲۳۴ رأی مأخوذه در صحن علنی مجلس از سمت وزارت راه و ترابری برکنار شد.
بروز سوانح هوایی و ریلی متعدد در طول دوران ریاست وی و عدم پاسخگویی به مردم، افتتاح نیمه‌کاره و ناقص پروژههای پروژه‌هایی نظیر آزاد‌راه تهران - پردیس و مسیر ریلی اصفهان - شیراز برخی از دلایل استیضاح بهبهانی بود.
در طول مدت ریاست بهبهانی بر وزارت راه و ترابری ۵ سانحه هوایی بزرگ رخ داد که طی آن ۲۶۲ نفر جان خود را از دست دادند و ۱۰۴ نفر نیز مجروح و روانه بیمارستان شدند؛ لازم به یادآوری است که بهبهانی رأی اعتماد اول خود را از مجلس در سال ۱۳۸۷ با دادن وعده ارتقای کمّی و کیفی حمل و نقل هوایی کشور اخذ کرده بود.
استفاده غیرموجه و غیراقتصادی از ناوگان هوایی مستهلک و غیرقابل اعتماد و در نتیجه وجود تردید بین مردم به توانایی‌های تخصصی کشور در زمینه حمل و نقل نیز از دیگر مواردی بود که توسط نمایندگان مجلس بهعنوان یکی از علل استیضاح بهبهانی مطرح شده بود.
منتقدان وزیر سابق راه و ترابری معتقد بودند که مجموعه تحت نظارت وی توجهی به توسعه آزادراه‌ها در راستای تحقق اهداف برنامه چهارم توسعه نداشته است؛ همچنین عدم توجه به اصلاح نقاط پرحادثه جاده‌ای از مواردی بود که توسط نمایندگان مجلس به عنوان یکی از دلایل استیضاح مطرح شده بود.
طی مدت ریاست بهبهانی بر وزارت راه و ترابری، بخش حمل و نقل ریلی شاهد سوانح متعددی بود که همین امر نیز به عنوان یکی از انتقادات جدی به وی وارد شد؛ جذب سرمایه‌گذار در توسعه مسیرهای ریلی نیز به کندی صورت گرفت و بنابه عقیده نمایندگان خواستار استیضاح، حتی یک دهم اعتبار مورد نیاز برای توسعه مسیرهای ریلی مشخصی که بهبهانی قول بهره‌برداری از آنها را تا سال ۹۱ داده بود، تأمین نشد.
به هر حال بهبهانی با تمام وعده و وعید‌هایی که محقق شد یا نشد، از ریاست وزارت راه و ترابری کنار رفت و با تصمیم غیرقابل پیش‌بینی رئیسجمهور، علی نیکزاد، وزیر مسکن و شهرسازی، با مدرک تحصیلی کارشناسی عمران و کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، سرپرستی این وزارتخانه عریض و طویل را بر عهده گرفت.
اغلب مستمعان سخنان بهبهانی در جلسات مختلف، با این جمله وی آشنا هستند که همیشه می‌گفت: " من و رئیسجمهور هر دو تحصیل‌کرده در رشته‌های حمل و نقل هستیم، بنابراین همین الأن بهترین دوران برای وزارت راه و ترابری است ".
حال جای سؤال است زمانی که مسئولی دارای تحصیلات مرتبط با حوزه کاری خود است اما در انجام هدف‌گذاری‌های تعیین‌شده آن ارگان توفیقی حاصل نمی‌شود، چگونه مسئولی دیگر با تحصیلات غیرمرتبط می‌تواند آن ارگان را به قول معروف از آب و گل درآورد؟
بهبهانی دارای دکترای تخصصی عمران با گرایش حمل و نقل و ترافیک از دانشگاه 'کینزول' فلوریدا بود و به عنوان استاد دانشگاه‌های معتبر کشور از اعتبار بالایی در بین صاحب نظران و مهندسان کشور برخوردار است اما با وجود این در تحقق اهداف وزارتخانه راه و ترابری طبق برنامه چهارم توسعه و سند چشم‌انداز نتوانست قدم چندانی بردارد در حالی که تلاش‌ها، فعالیت‌ها و بازدید‌های گاه و بی‌گاه وسرزده وی از پروژههای در حال ساخت وزارت راه و نیز زیرمجموعه‌های خود، زبانزد خاص و عام بود.
حال پس از برکناری بهبهانی، وزیر مسکن و شهرسازی که یکی از جوان‌ترین عضو کابینه احمدی‌نژاد است و به پویایی معروف، جای مسن‌ترین عضو کابینه احمدی نژاد را گرفته و قرار است وزارت راه و ترابری و زیر مجموعه‌های آن را که هر کدام حکم یک وزارتخانه را دارد، هدایت و به اهداف از پیش تعیین شده نزدیک کند.
البته قطعاً همگان بر تلاش‌های بی‌وقفه علی نیکزاد در توسعه مسکن مهر و گستردگی اجرای این پروژه در سطح کشور به صورت کلان، واقف هستند اما چنین وزارتخانه زیربنایی که مسکن‌دار کردن تمامی مردم را تا پایان عمر دولت دهم پی‌گیری می‌کند، قطعاً دغدغه‌های زیادی دارد و این مورد در سفر‌های استانی بی‌شمار نیکزاد کاملاً مبرهن است.
حمید بهبهانی و علی نیکزاد هر دو رکورد‌دار سفر‌های استانی و بازدید از پروژه‌ها در بین کابینه احمدی‌نژاد هستند و بنا به گفته معاون اول رئیسجمهور در دولت‌های بعدی نیز هیچ وزیری نمی‌تواند به رکورد این دو وزیر در سفر‌های استانی دست یابد.
تعداد بالای سفر‌های استانی مسئولان دو وزارتخانه زیربنایی نشان از آن دارد که این دو وزارتخانه بیشترین پروژههای عمرانی را در سطح کشور بر دوش می‌کشند.
حال جای سؤال است علی نیکزاد که تنها در وزارت مسکن و شهرسازی بیشترین تعداد بازدید از پروژههای تحت مدیریت خود را داشته است و به قول برخی دولت‌مردان تا پاسی از نیمه شب در وزارت مسکن پی‌گیر فعالیتهای تخصصی و پروژه‌هالی عمرانی این وزارتخانه در راستای خدمت به مردم، است چگونه می‌تواند به وزارتخانهای سرکشی کند که فقط هر یک از زیرمجموعه‌های آن نیازمند تلاش ۲۴ ساعته است؟
شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل، سازمان هواپیمایی کشوری، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، سازمان بنادر و دریانوردی، شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، معاونت ساخت و توسعه راه‌های روستایی، معاونت آموزش و تحقیقات، معاونت امور دولت و مدیریت بحران، شرکت مادرتخصصی آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک، شرکت مادرتخصصی فرودگاه‌های کشور و ده‌ها زیرمجموعه دیگر وزارت راه و ترابری، ارگان‌‌هایی‌اند که در واقع هر کدام از آنها نیارمند یک وزیر با برنامه‌های مشخص، تفکیک شده و مدون برای پیشروی هستند.
این در حالی است که علی نیکزاد در مراسم معارفه خود به عنوان سرپرست وزارت راه و ترابری، بدون اعلام هیچ برنامه‌ای برای پیشبرد اهداف وزارت راه و ترابری، تنها به جملاتی نظیر موارد زیر اکتفا کرد:
- وزارت راه را کم و بیش می‌شناسم
- راه در توسعه و عمران کشور تأثیر‌گذار است.
- راه در واقع ارتباطات الفبای توسعه هر کشور است.
- وزارت راه و ترابری وظیفه توسعه‌دادن کشور را بر عهده دارد.
- باید همه دست به دست هم دهیم تا مسئولیت خطیر وزارت راه در راستای توسعه کشور پیش رود.
- تجربیات مفید و ارزشمندی در وزارت راه و ترابری وجود دارد و مدنظر است که از تمامی این تجربه و فرصت‌ها برای توسعه و آبادانی کشور استفاده شود.
البته تنها وعده‌ای که نیکزاد در مراسم معارفه خود در وزارت راه و ترابری داد این بود که گفت: کارمندان وزارت راه و ترابری بدانند مشکل واجدان شرایط مسکن مهر آنها در سراسر ایران برطرف خواهد شد.
سرپرست وزارت راه و ترابری در این مراسم تنها یک جمله در ارتباط با فعالیتهای تخصصی وزارت راه عنوان کرد و آن این بود که "امکان توسعه هیچ استانی بدون فرودگاه مقدور نیست " که قطعاً همگان بر این امر واقف هستند یکی از دلایل زیان‌دهی صنعت هوانوردی کشور، وجود فرودگاه‌های کم‌بازده و حتی زیان‌ده در برخی نقاط غیرضروری بنا به اصرار نمایندگان آنها است.
دیگر نکته قابل توجه، خبر روابط عمومی وزارت راه و ترابری مبنی بر دستور علی نیکزاد برای آسفالت ۱۴ هزار کیلومتر راه روستایی است؛ به دستور سرپرست وزارت راه و ترابری در ادامه نهضت راه‌های روستایی کشور، ۱۴ هزار کیلومتر از راه‌های روستایی، روستاهای بالای ۵۰ خانوار آسفالت می‌شود.
جالب اینجاست که اگر بودجه و درآمد اجرای این پروژههای عمرانی روستایی، موجود بود پس چرا تاکنون معاونت راه روستایی وزارت راه که به پویایی و تلاش‌های بی‌وقفه در وزارتخانه زبانزد خاص و عام است، کاری در این‌باره انجام نداده بود و آیا تنها منتظر فرمان سرپرست جدید وزارت راه برای اجرای این پروژه بود؟
البته خالی از توفیق نیست که گمان کنیم علی نیکزاد در راستای نگرش تخصصی خود در وزارت مسکن و شهرسازی و در راستای اجرای پروژههای مسکن مهر در گوشه و کنار شهر‌ها و روستاها اقدام به صدور این دستورالعمل مهم نموده است.
نکته قابل توجه و تأمل‌انگیز دیگر، گفته‌های نیکزاد در مورد وزارت راه و ترابری در حاشیه سومین همایش مقررات ملی ساختمان است.
وی روز سه‌شنبه هفته جاری درباره برنامه‌های خود برای وزارتخانه عریض و طویل راه و ترابری گفته بود: "هنوز برنامه‌ای برای وزارت راه ندارم و جایگاه و مسئولیت هر یک از وزارتخانه‌ها حفظ خواهد شد البته اگر شما فکر می کنید که مشکل هوایی کشور را در مدت زمان کوتاهی حل می کنم این طور نیست ".
این در حالی است که علی نیکزاد در جلسه همان روز کمیسیون عمران با وی، گزارشی از وضعیت فعلی این وزارتخانه و تعهدات آن ارایه داده و میزان منابع این وزارتخانه را ۴ هزار و ۴ میلیارد تومان عنوان کرده بود؛ سرپرست وزارت راه و ترابری در این جلسه بر نوسازی ناوگان هوایی تأکید کرده و گفته بود در غیر این صورت دچار آسیب و سانحه خواهیم شد.
این تناقض گفتار در صحبت‌های علی نیکزاد در یک روز واحد قابل تأمل است و شاید نشان از عدم وجود برنامه‌ریزی مشخص برای هدایت وزارت راه و ترابری دارد.
نکته جالب اینجاست که پاشنه‌آشیل استیضاح بهبهانی در مجلس شورای اسلامی عدم توجه به نوسازی ناوگان هوایی کشور و برطرف نشدن مشکلات صنعت هوانوردی بود.
بهبهانی که در طول دوران ۲٫۵ ریاست خود اقدام به ورود ۸۲ فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشور کرده وبود و بر جایگزینی توپولف‌های ۱۵۴ با بوئینگ‌های md تأکید داشت، با عدم رأی اعتماد مجلس مواجه شد چه برسد به آنکه وزیری سرپرستی این وزارتخانه را برعهده بگیرد که قبل از کسب این سمت، هیچ برنامه‌ای برای پیشبرد اهداف وزارتخانه متبوع خود نداشته باشد.
حکم سرپرستی وزارت راه و ترابری به ریاست نیکزاد در حالی از سوی رئیسجمهور به امضاء رسید که به نظر می‌رسد احمدی‌نژاد قصد ادغام دو وزارتخانه زیربنایی دارد.
در تأیید این ادعا می‌توان به صحبت‌های رئیسجمهور در آخرین گفت‌وگوی زنده تلویزیونی خود که چهارشنبه هفته گذشته از شبکه اول سیما پخش شد، استناد کرد.
احمدی‌نژاد با اشاره به تصمیم دولت بر ادغام وزارت راه با وزارت مسکن و شهرسازی، گفت: تصمیم گرفته‌ایم که این دو وزارتخانه را با هم ادغام کنیم و به احتمال زیاد وزارت راه و مسکن به عنوان دو وزارتخانه زیربنایی ادغام خواهند شد ولی این پروسه سال آینده انجام می‌شود زیرا هم‌اکنون مشغول بررسی این ادغام هستیم؛ در کل موضوع نهایی نشده ولی احتمال اجرای آن زیاد است.
تأکید دولت بر ادغام دو وزارتخانه "راه و ترابری " و "مسکن و شهرسازی " در حالی عنوان می‌شود که به عقیده کارشناسان و نمایندگان مجلس ادغام وزارتخانه‌های راه و مسکن نباید جزء اولویت‌های کوچک‌سازی دولت باشد.
کاهش تعداد وزارتخانه‌ها مصوبه مجلس و جزو اولویت‌های دولت است اما در بحث ادغام وزارتخانه‌ها و کاهش تعداد آنها، قطعاً اولویت ادغام با وزارتخانه‌هایی نظیر صنایع، وزارت تعاون و کار، وزارت رفاه و بهداشت و درمان و وزارت‌های نفت و نیرو است.
وزارت راه و ترابری در هر استان ۹ اداره کل دارد و این بدان مفهوم است که وزارت راه و ترابری وزارتخانهای عریض و طویل و در واقع عیال‌وار است.
هم‌اکنون در برخی کشورها وزارتخانه زیربنایی وجود دارد اما با این حجم تصدی‌گری‌ها و مسئولیت‌هایی که در وزارت راه و ترابری وجود دارد، این ادغام باید مورد بررسی دقیق و ظریف‌تر قرار گیرد؛ مقوله حمل و نقل به قدری مهم است که هم‌اکنون در برخی از کشورها نظیر چین، روسیه و پاکستان وزارت راه‌آهن وجود دارد.
از طرفی به عقیده کارشناسان حمل و نقل و برخی نمایندگان مجلس، ادغام دو وزارتخانه مذکور عملی غیر‌مطقی است؛ لازم است در این‌باره در طرح جامع خدمات دولت و طرح وظایف دولت در چارچوب دیدگاه‌هایی که بر اساس اصل ۴۴ به وجود آمده است، بازنگری صورت گیرد؛ فعالیتهای تصدی‌گری و حاکمیتی از یکدیگر تفکیک شود و تا آنجا که می‌توان کارهای تصدی‌گری را از دولت جدا و بر اساس فعالیتهای حاکمیتی وزارتخانه‌های جدید را شکل‌بندی کرد.
یادداشت از سعید مؤذنی
نظرات