چشمانمان را روی حقیقت تلخ سکونتگاه‌های غیررسمی نبندیم

• دوشنبه 25 اسفند 1393
• 0 نظر

چشمانمان را روی حقیقت تلخ سکونتگاه‌های غیررسمی نبندیم

حجت الله شریعتمداری، مدیر حفاظت املاک و اراضی آستان قدس رضوی، نگهداری املاک و اراضی موقوفه و سرمایه‌گذاری با هدف جلوگیری از گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی را سیاست آستان قدس رضوی در حوزه فعالیت خود می‌داند.

به گزارش بنانیوز(BanaNews.ir)،وی معتقد است متولیان امر باید با سرعت، روستاهای اطراف شهر مشهد را ضابطه‌مند کنند، نه اینکه چشمشان را بر روی حقیقت ببندند و چنین فعالیت‌هایی را به رسمیت نشناسند.

گفتگو را در ادامه بخوانید:

جناب آقای شریعتمداری، آستان قدس برای حفاظت از املاک و اراضی موقوفه تحت نظارت خود چه کارهایی را انجام داده است؟

آستان قدس رضوی بزرگترین مالک شهر مشهد است، طبق آمار حدود ۴۳.۵ درصد اراضی داخل محدوده شهر مشهد به آستان قدس رضوی تعلق دارند. بر همین اساس، نظر آستان قدس رضوی به عنوان بزرگ مالک آن است که شهر مشهد به لحاظ زیرساخت، توسعه و گسترش، روند اصولی را طی کند زیرا اگر شهر مشهد به لحاظ کالبدی و فضای شهری توسعه‌ای غیراستاندارد داشته باشد، به طبع آستان قدس به عنوان مالک بزرگ این شهر ضرر خواهد کرد. حال آنکه تکلیف آستان قدس این است که از اراضی و املاک موقوفه به بهترین نحوه بهره‌برداری کند. در ضمن تأکید تولیت عظمای آستان قدس رضوی، حضرت آیت الله طبسی، بر رعایت قانون و مقررات شهرسازی در محدوده اراضی موقوفه حضرت رضا (ع) است.

این دو مسئله راهبرد آستان قدس را به این سمت و سو برد که ضمن نگهداری املاک و اراضی موقوفه٬ نگذارد این اراضی به دست افراد سودجو و فرصت‌طلب تصرف و تاراج شود. برهمین اساس آستان قدس در این محدوده‌ها سرمایه‌گذاری کرد تا سکونتگاه‌های غیررسمی شکل و وسعت نگیرند. در مقطعی قبل و بعد از انقلاب و در شرایط جنگ، شهر مشهد تا حدی متأثر از ساخت‌و‌سازهای غیر مجاز٬ حاشیه نشینی و شکلگیری سکونتگاه‌های غیر رسمی شد. از حدود یک دهه پیش آستان قدس رضوی همزمان با افزایش بی‌رویه جمعیت شهر مشهد به علت مهاجرت‌ها، سیاست‌گذاری کرد تا در مرحله اول از موقوفات حضرت رضا (ع) حفاظت جدی و پایدار کند تا تصرف غیرقانونی انجام نشود. دوم آنکه از ساخت‌و‌ساز غیرمجاز در محدوده موقوفات حضرت رضا (ع) جلوگیری به عمل آید. درون بافت اصلی شهر مشهد، به لحاظ اینکه نظارت شهرداری و حساسیت مردم بیشتر و زمین و مسکن گران است کسی اقدام به ساخت‌وساز غیر مجاز نمی‌کند، برهمین اساس بخش عظیمی از ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز در حاشیه شهر مشهد در موقوفات حضرت رضا (ع) قرار دارد.

در حوزه پیشگیری سیاست این بود که محدوده املاک و ارضی موقوفه حضرت رضا (ع) از طریق روزنامه‌های کثیرالانتشار به مردم اطلاع‌رسانی شود تا درون آن محدوده‌ها خرید و فروش٬ ساخت‌وساز یا حتی کشاورزی غیرمجاز نشود. هشدارهای لازم را هم در مناطق به مردم دادیم که خرید و فروش این اراضی ممنوع است و اگر کسی خرید و فروش یا ساخت‌وساز غیرمجاز کند پیگرد قانونی دارد و با متخلف برخورد خواهد شد. کار دیگر نصب تعداد زیادی تابلوی اطلاع رسانی در محدوده اراضی بود. همچنین همکاران ما به طور میانگین هر دو ساعت یک مرتبه از کل اراضی بازدید می‌کنند٬ البته فاصله بازدید‌ها در اراضی حساس به نیم ساعت هم می‌رسد. در حوزه اقدامات حفاظتی ضمن آنکه تمام مرز‌ها و محدوده املاک و اراضی آستان قدس در نقشه جانمایی شده، همه سطح و سطوح کاربری‌ها نیز مشخص است.

در گام بعدی آن دسته از اراضی که خطر تصرفشان بیشتر بود با بلوک دیوارگذاری شد. آستان قدس رضوی بدون آنکه دستگاهی آن را مکلف به دیوارگذاری اراضی کند، این کار را از ۱۰ سال پیش آغاز کرد. هم اکنون در محدوده شهر مشهد بعید است که زمینی موقوفی مربوط به آستان قدس رضوی باشد اما محصور نباشد. هر بلوکی که در پانل‌گذاری به کار رفته چهار تن وزن، ۲.۷ متر ارتفاع و ۳ متر طول دارد که به همین راحتی‌ها قابل جابه جا کردن نیست و هزینه خرید آن حدود ۶۰۰ هزارتومان شد. جالب این است که اگر همین الان هزینه تمام شده پانل‌گذاری اراضی این منطقه را برآورد کنیم با قیمت خرید این زمین‌ها برابری می‌کند.

آیا این پانل‌گذاری می‌تواند جلوی ساخت‌وسازهای غیر مجاز را در محدوده سکونتگاه‌های غیر رسمی بگیرد؟

بله صد در صد. از ۲ تا ۳ سال پیش که همه اراضی موقوفه حضرت رضا (ع) بلوک محصور شد دیگر حتی یک مورد گزارش هم درباره ساخت‌وساز غیرمجاز در آن اراضی به دست نرسید. هم اکنون در حوزه حفاظت از اراضی و جلوگیری از ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز می‌توان ادعا کرد که آستان قدس به لحاظ قدرت اجرایی در کشور اول است که بار‌ها شورای حفظ حقوق بیت المال این مسئله را اعلام کرده است. آستان قدس رضوی علاوه بر بهره‌گیری از پایگاه حفاظت از املاک و اراضی در غرب، جنوب شرق، طرقبه و شهرک‌های شهید رجایی و شهید باهنر، به طور شبانه روزی از بالغ بر ۱۶۰ تا ۱۷۰ نفر تحت عنوان مأمور حفاظت از املاک و اراضی، در قالب ۲۵ اکیپ سیار، استفاده می‌کند. حدود ۳۰ پرسنل نیروی انتظامی که در ستاد حفاظت املاک و اراضی مستقرند، نیز همراه اکیپ‌های آستان قدس می‌روند و از قدرت ضابط قضایی آن‌ها در برخورد با متخلفان و متجاوزان استفاده می‌کنیم. در هر پایگاه پنج اکیپ گشت روزانه و دو اکیپ گشت شبانه هستند و اکیپ‌های شبانه در اراضی حساس که احتمال ساخت‌و‌ساز در آن‌ها وجود دارد گشت زنی می‌کنند.

مسکن نیاز طبیعی بشر است، اگر مردم را به حال خود‌‌ رها کنیم همین می‌شود که در حاشیه شهر مشهد اتفاق افتاده است. بیش از یک میلیون نفر حاشیه نشین در شهر مشهد است، اگر از اول دستگاه‌های مربوطه این اراضی که در حاشیه شهر مشهد است همچون اراضی غرب مشهد (قاسم آباد، الهیه، امامیه و محمدیه و مجیدیه) با مالکان تفاهم و آن‌ها را برای ساخت‌وساز براساس ضوابط شهرسازی آماده می‌کردند، این مشکلات پیش نمی‌آمد. کاری که آستان قدس در کنار اقدامات پیشگیرانه، حفاظتی و مراقبی انجام داد، آن بود که به مردم ساکن در شهرک‌های شهید رجایی و شهید باهنر اعلام کرد نباید در این منطقه ساخت‌وساز غیرمجاز کنند و از سوی دیگر در قالب پروژه انصار، ۵۰ هکتار را با هزینه خود آماده‌سازی، خیابان‌کشی و معابرسازی کرد تا برابر با ضوابط شهرسازی بعد از اخذ مجوزهای لازم مردم بتوانند با قیمت مناسب در آنجا خانه سازی کنند.

البته در محدوده این ۵۰هکتار، کاربری‌های قانونی از اعم از خدمات تفریحی، فضای سبز، آموزشی، امنیتی و انتظامی هم در نظر گرفته شده است. آستان قدس رضوی در شهرک‌های شهید رجایی و شهرک شهید باهنر مجموعه آبی - ورزشی را با کیفیتی مشابه و حتی بالاتر از مجموعه ورزشی در چهارراه خیام احداث کرد. چون معتقد است ساکنان آن منطقه هم از شهروندان شهر مشهد هستند و باید از خدمات رفاهی و تفریحی برخوردار شوند البته فازهای دیگر آن مجموعه به تدریج تکمیل می‌شود. گرچه آن منطقه موقوفات حضرت رضا (ع) است که اوایل انقلاب تصرف غیرقانونی شده اما نگاه تولیت عظمای آستان قدس رضوی آن است که ساکنان مناطق کم برخوردار باید تقویت شوند. همزمان با این پروژه، آستان قدس زمینی را در اختیار شهرداری قرار داد تا در سکونتگاه‌های حاشیه شهر بتواند پارک و ایستگاه آتشنشانی احداث کند. آستان قدس در بحث آموزشی نیز مدارس امام رضا (ع) را برای ساکنان مناطق حاشیه‌ای شهر همچون سایر مناطق مشهد ساخت تا هم در حوزه پیشگیری، حفاظتی- مراقبتی و هم در راستای توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی کم نگذاشته باشد.

یک کار دیگر که آستان قدس در حوزه پیشگیری از گسترش حاشیه نشینی و سکونتگاه‌های غیر رسمی انجام می‌دهد آن است که زمین‌ها را متناسب با طرح‌های شهرسازی واگذار می‌کند، یعنی بدون استعلام از شهرداری به کسی سند اجاره نمی‌دهد، در صورتی که دیگر مالکان این کار را نمی‌کنند. آن‌ها سعی می‌کنند زمینشان را قطعه‌بندی کنند و خارج از ضوابط با قولنامه بفروشند تا پولی به دستشان بیاید ولی آستان قدس معتقد است همواره باید به قوانین و ضوابط پایبند بود. حتی آن بخش از املاک آستان قدس که از قدیم تحت هر شرایطی تصرف و در آن ساخت‌وساز شده وقتی با حکم مراجع قضایی در اختیار ما قرار می‌گیرد برای دادن سند اجاره خودمان را مکلف می‌دانیم که از شهرداری استعلام کنیم تا ضوابط شهری رعایت شود. در واقع آستان قدس رضوی به فکر منفعت یکطرفه نیست.

در مجموع می‌توان قاطعانه گفت که از حدود یک دهه پیش ساخت‌وسازهای غیرمجاز و ایجاد و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی در محدوده مالکیت آستان قدس رضوی به صورت کامل مهار شده است. همکاران حفاظت املاک و اراضی آستان قدس رضوی مرتب از طریق بازدید میدانی و عکس‌های هوایی اوضاع را رصد می‌کنند و در این حوزه آستان قدس انصافا خوب کار کرده است.

چند پرونده در حوزه تصرفات اراضی آستان قدس به دادگاه فرستاده شده است؟

الزاما پرونده‌ها در محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی نیست. حدود ۱۲ هزار پرونده مربوط به مستغلاتی است که در آستان قدس رضوی شناسایی شده اما سند اجاره ندارند و به صورت خودسر ساخته شده‌اند. آستان قدس این افراد را دعوت می‌کند، اگر حقوق موقوفه را بپردازند، برابر ضوابط و مقررات شهرسازی سند اجاره می‌گیرند اما اگر تمکین نکردند آستان قدس از طریق مراجع قضایی حکم قانونی می‌گیرد و برابر آنچه قانون تعیین کرده اقدام می‌کند.

شما از کمک‌هایی که آستان قدس به پهنه‌های حاشیه‌ای کرده گفتید. در برابر این کمک‌ها چه انتظاراتی از دستگاه‌های مدیریت شهری دارید؟

هیچ مرجعی نمی‌تواند مانع مهاجرت فردی از سایر مناطق و شهرهای کشور به مشهد شود. طبیعتا مهاجران می‌آیند و به مسکن نیاز دارند. هیچ دستگاه یا قوه قهریه‌ای نمی‌تواند جلوی این کار را بگیرد چون اگر می‌توانست تا الان اقداماتش موثر افتاده بود. راهکار آن است که مدیریت شهری و دستگاه‌های تصمیم‌گیر برای برخی از پهنه‌ها برنامه‌ریزی و آن‌ها را برای ساخت‌وساز براساس اصول شهرسازی آماده‌سازی کنند. اگر این کار انجام شود جلوی گسترش بسیاری از سکونتگاه‌های غیررسمی گرفته می‌شود اما اگر این برنامه‌ریزی انجام نشود دیگران این کار را انجام می‌دهند. موضوع دیگر اعطای تسهیلات بافت فرسوده به پهنه‌های سکونتگاه‌های غیررسمی است تا با این کار مردم آن پهنه تشویق و ترغیب شوند تا براساس اصول و ضوابط شهری سند مالکیت و مجوز ساخت بگیرند. آستان قدس رضوی در بافت شهرک شهید رجایی به آنهایی که ۲یا ۳ قطعه را تجمیع و بر طبق ضوابط شهرسازی ساخت‌وساز کنند، کمک می‌کند تا بتوانند از تسهیلات نوسازی بافت فرسوده استفاده کنند.

نکته آخر آنکه با جلسه، سمینار و همایش گذاشتن و صورت جلسه نوشتن مشکل حل نمی‌شود، توانمندسازی پهنه‌های حاشیه شهر مشهد کار عملی می‌خواهد. شهر مشهد یک میلیون حاشیه نشین دارد، نرخ زاد و ولد هم در این پهنه‌ها خیلی زیاد است. ضمن اینکه شهر مشهد همچنان قابلیت مهاجرت پذیری را دارد اگر متولیان امر تدبیر مناسبی نیاندیشند، شاید تا سه سال آینده جمعیت حاشیه‌نشین‌ها دو یا سه میلیون نفر شود، در این حالت حاشیه‌نشینی با جمعیت متن شهر مشهد برابری می‌کند. هم اکنون کشاورزانی در حاشیه شهر مشهد خارج از اراضی موقوفه زمین کشاورزی دارند و در هر صورت سیل مهاجران آن‌ها را به وسوسه می‌اندازد که شروع به قطعه بندی زمین خود کنند، پس باید تا دیر نشده اقدامی کرد.

پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی