محیط زیست، آلودگی صوتی

• جمعه 4 مهر 1399
• 0 نظر

محیط زیست، آلودگی صوتی

شهریار تبریز: آلودگی صوتی به عنوان یکی از مهم ترین آلاینده های زیست محیطی در ایجاد اینگونه مشکلات د شهرهای بزرگ سهم بسزایی را به خود اختصاص داده است.

آلودگی صوتی

آلودگی صوتی با فن آوری و تکنولوژی صنعتی رابطه مستقیم داشته و به عبارت دیگر همزمان با رشد و ارتقاء تکنولوژی، مشکل صدا نیز ابعاد گسترده‌تری یافته و باعث بروز مشکلات بیشتری خواهد شد.

امواج صوتی جزء لاینفک زندگی انسان و سایر جانداران است اما همه انواع امواج صوتی مفید نیستند. امواجی که ناخواسته، ناخوشایند و قابلیت آسیب رسانی داشته باشند «صدا / Noise» نام دارد. واژه «سروصدا» یک غلط مصطلح است. و سایر دسته امواج صوتی را «موسیقی Music» می نامند. همه اصوات طبیعی، مکالمه افراد و نواختن با ابزارهای مخصوص را موسیقی می گویند. موسیقی یک آوای از پیش طراحی شده است که دارای نظم معینی در دامنه ها، فرکانسها و تناوب های خود می باشد و اثر مخرب ندارد. بنابراین هر صوتی که خارج از این قاعده باشد نیز جزو صدا محسوب می گردد. به طور مثال فریاد زدن، نواختن موسیقی با آلات غیرمتعارف و حتی موسیقی های تفریحی و برخی استفاده های نامناسب از هدست‌ها نیز قابلیت آسیب رسانی به بدن را دارند و جزو صدا طبقه بندی می شوند.

از دیدگاه علمی، «آلودگی صدا» به سطحی از وجود امواج صوتی اطلاق می شود که بتواند سبب اختلال در آسایش افراد گردد یا سبب آزار عصبی، روانی، اختلال فیزیولوژیک یا بیماری گردد. .

مشکل این نوع از آلودگی در اکثریت کشورهای صنعتی به عنوان یکی از مهم ترین موضوعات زیست محیطی تلقی شده و حتی در مدیریت کلان شهرسازی، معماری داخلی مراکز بهداشتی درمانی، آموزشی و تحقیقاتی، مسکونی و تجاری و همین طور طراحی ماشین آلات صنعتی مورد توجه ویژه قرار گرفته است. تحقیقات انجام شده نشان میدهد که هیاهو و دغدغه های زندگی ماشینی، ناراحتی های جسمی و روحی شهروندان کلان شهرها را باعث می شود که عوارض جسمی، روحی و روانی ناشی از سروصدای ترافیکی در مقایسه با انواع دیگر بسیار زیانبارتر است. این مسائل باعث شده است که جهان امروز برای مبارزه با این معضل هزینه های هنگفتی را صرف نماید.

اثرات مواجهه با صدا شامل اثرات شنوایی و اثرات غیر شنوایی می‌باشد. عمده موارد اثراتی که برای آلودگی صدا اثبات شده است موارد زیر می باشد:

١- صدمه به دستگاه شنوایی

ساده ترین و ملموس ترین عارضه ای که صدای آزاردهنده برای انسان به ارمغان می آورد، کاهش قدرت شنوایی است. شنوایی طبیعی به سلامتی سه قسمت تشکیل دهنده گوش بستگی دارد و نحوه آسیب به دستگاه شنوایی از سه طریق ممکن است: هدایتی، حسی و عصبی.

کاهش شنوایی هدایتی زمانی اتفاق می افتد که قسمت خارجی با میانی گوش صدمه ببیند. کاهش شنوایی از نوع حسی در اثر آسیب دیدگی گوش داخلی (بخش حلزونی شکل) صورت می گیرد و کاهش شنوایی از نوع عصبی نیز در اثر صدمه دیدن نرونهای عصبی اتفاق می‌افتد و در واقع حساسیت سلولهای شنوایی کاهش می یابد که به فرکانس اصوات دریافتی بستگی دارد. اثرات ناشی از کاهش شنوایی حسی و عصبی از نوع تغییرات ماندگار و بازگشت ناپذیر می باشند. این تغییرات ماندگار می توانند ناشی از قرارگیری در معرض یک صدای با تراز صوتی بسیار بلند در مدت زمان کوتاه نظیر انفجار یا تراز صوتی پائین تر با میزان مواجهه طولانی تر باشد

۲- تداخل با مکالمه و اثرات ثانوی آن مانند اختلال در درک علائم

۳- اثر روی بینایی به دلیل کاهش کنترل تطابق و تعقیب اشیاء و کاهش وضوح تصاویر

۴- اثر بر سیستم تعادلی شامل گیجی، تهوع، اختلال در راه رفتن

۵- ناراحتی اجتماعی : مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعی و خانوادگی خصوصا هنگامی که افت شنوایی به ناحیه مکالمه سرایت نموده باشد.

۶- اثرات عصبی: اثر بر دستگاه گوارش شامل اختلالات و حتی دردهای شکمی و ترشح زیاد اسید معده و تشدید بیماری های مرتبط

۷- اثر روی الکترولیت ها: مخصوصا روی نگهداری سدیم در ادرار نقش محدود کننده دارد. مواجهه با صدا در تطابق بدن با گرما نقش منفی دارد.

۸- اثرات جانبی: شامل کاهش راندمان کار، افزایش ریسک حوادث

۹- اثرات روانی: هیجان، تحریک پذیری و اختلالات روانی، مطالعات نشان داده است که افرادی که با صدا مواجهه دارند بیشتر به اختلالات روانی دچار می گردند.

۱۰- اثرات فیزیولوژیک عمومی: صدا می تواند باعث تحریک عصبی شده و ضربان قلب، فشار خون و مصرف اکسیژن و تعداد تنفس را افزایش دهد که این تغییرات بر عملکرد دستگاه های بدن اثر نامطلوب دارد. این عوارض برای کسانی که دارای بیماری های قلب و عروق دارند و همچنین زنان باردار بسیار خطرناک است.

۱۱- اثر ذهنی صدا: برای همه افراد چه در محیط کار و چه در اجتماع اثر ذهنی صدا یکسان نبوده و افراد مختلف از نظر اثرات روانی و عصبی آن یکسان تحت تأثیر قرار نمی گیرند لذا ممکن است یک صدای واحد برای بعضی افراد قابل تحمل و برای دیگران آزاردهنده باشد.

روش های کنترل و کاهش آلودگی صوتی:

جهت کنترل و کاهش آلودگی صوتی روش های مختلفی وجود دارد که در زیر خلاصه ای از آنها ذکر شده است:

جهت کنترل آلودگی صوتی باید سه مرحله مدنظر قرار گیرد:

۱-  کاهش و کنترل صدای منبع تولید کننده صوت ٢

- کاهش و کنترل صدا در مسیر انتشار صوت

٣- کاهش و کنترل صدا در محل دریافت صوت

مرحله اول مربوط به تولیدکنندگان وسایل حمل و نقل، خودروسازان و بطور کلی سازندگان تجهیزات می باشند که باید قوانین اجرا کردن استاندارد ساخت تجهیزات و اجبار اجرای آن توسط دولت تدوین شود.

در مرحله دوم و سوم هم باید قوانین خاصی در خصوص پیمانکاران ساختمانی برای ساختمان های کنار منابع سروصدا تدوین شود. از جمله راهکارهای کاهش و کنترل سروصدا در زیر آمده است:

تبدیل به احسن نمودن خودروهای فرسوده

به علت قدیمی و یا فرسوده بودن خودروها صدای تولیدی از اجزای مختلف آن ها مثل موتور، اگزوز و سیستم انتقال نیرو در حد بالایی قرار دارد. به عبارتی چنانچه خودروهای قدیمی با خودروهای جدید جایگزین گردند علاوه بر کاهش آلودگی هوای منتشره از آنها میزان صدای تولیدی نیز در حد قابل توجهی کاهش می یابد

۲- استفاده از سدهای آکوستیکی

از راه های مناسب جهت جلوگیری از انتشار صدا به نواحی مجاور خیابان ها استفاده از دیوارهایی که دارای جنس، طول، شکل، ارتفاع و طراحی ویژه می باشند. مصالح مورد استفاده در ساخت و طراحی این اما در مقدار کاهش صدای آنها تأثیر بسیار زیادی دارد.

٣- جلوگیری از تردد خودروهای سنگین در خیابان های فرعی در شب

در روز معمولا برای خودروهای سنگین و کامیون ها ممنوعیت تردد در سطح شهر وجود دارد به همین با این وسایط نقلیه سنگین مجبور به تردد در شب می‌شوند و به علل مختلف مانند تعجیل در رسیدن به مقصد و ممنوعیت استفاده از بعضی مسیرها، خیابان های فرعی را که از مناطق مسکونی عبور می کنند، برمی گزینند و چون در حال حمل بارهای سنگین هستند آلودگی صوتی بالایی را در این مناطق ایجاد می کنند. به علت اینکه مسیرهای فرعی از مناطق مسکونی عبور می کنند و خیابان های اصلی در میان مناطق تجاری قرار دارند و این مناطق در شب فعال نیستند، بنابراین در صورتیکه مسیرهای تردد خودروهای سنگین در شب از مسیرهای اصلی صورت گیرد آلودگی صوتی مناطق مسکونی در شب کاهش خواهد یافت.

۴- استفاده از پوشش گیاهی

پوشش گیاهی اگر دارای ارتفاع کافی، عرض و تراکم مناسب باشد می تواند صدای ناشی از ترافیک بزرگراهها را کاهش دهد. استفاده از پوشش گیاهی علاوه بر کاهش صدا، اثرات روانی مطلوبی نیز در بر دارد و برای ایجاد یک پوشش گیاهی نیاز به فضای زیاد می باشد.

۵- استفاده از آسفالت های متخلخل

در خصوص تماس سطح تایر با سطح جاده عوامل مؤثر در ایجاد صدا، شکل آج و نوع لاستیک ماشین، الان همچنین نوع و قدمت آسفالت مورد استفاده مهم می باشد. هر چه سطح جاده هموارتر و دارای تخلخل بیشتری باشد صدای تولیدی کمتر خواهد بود

۶- عایق بندی ساختمان‌ها

در حالت کلی مواد جاذب صوتی میزان تراز صوت را کاهش می دهند و برای ساختمان ها می توان از مصالح مناسب جهت جذب صوت دریافتی با انعکاس آن از سطح ساختمان استفاده کرد.

انرژی صوتی در مواد نرم و دارای تخلخل زیاد به صورت موثری جذب می شوند در حالی که برای انعکاس، سخت و فشرده استفاده میشود. در خصوص عایق بندی ساختمان ها می توان از پنجره های دوجداره که درزبندی آن به صورت کامل انجام شده است استفاده کرد.

دیوارهای آجری عایق های صوتی بسیار خوبی هستند ولی در جذب صوتی بسیار فقیر می باشند ترکیب یک مانع با چگالی بالا می توان در کاهش بیشتر سر و صدا در ساختمان ها استفاده کرد.

برگرفته از کتاب فرهنگ شهروندی/ راهنمای تسهیل گران/ پایه دهم