آسمان خراش های بی هنر

• یکشنبه 9 بهمن 1390
• 0 نظر

آسمان خراش های بی هنر

هنر معماری ایران با پیشینیه باستانی، بیش از سه هزار سال سابقه دارد بی آنکه در ادوار تاریخی خود، وامدار اندیشه غیرتوحیدی باشد.

به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) هنر معماری ایران پیش از اسلام و پس از اسلام، سرشار از چشم اندازهای معنوی با خاستگاه توحیدی حاصل دستان معماران پیر هزاره های تاریخی است.

نگاره های هنر کاشی کاری اصفهان، انگار چشم ها را وارد بهشتی مسکوت می کند بی آنکه بوی گلی از آن منتشر شده باشد یا اینکه صدای زوزه باد در حلقوم بادگیرهای یزد گیر افتاده باشد و یاآنکه تخت سیلمان، تکیه گاه تاریخ هنر باشد و اینها همه حیات تجدید شونده هنر تاریخ اند که در دل زمان تبدیل به گنج شده اند.

بی شک،معماری تنها هنری است، که انسان به درون آن راه می یابد و خاصیتش هم درونگرایی و هم برونگرایی است که در هیچ هنر دیگری توامان یافت نمی شود.

این رویکرد روانشناختی هنر با وجود ۴۰۰ هزار اثر معماری ایرانی، موید معماری سنتی' ارزشگرا ' در ایران اسلامی است که در عصر شهرنشینی معاصر روبه فراموشی است.

شیوه های معماری ایرانی اسلامی در زمان حاضر در برابر هجوم بی امان سنگ و سیمان و آهن محصور شده و انگار بهشت فیروزه ای کاشی کاری اصفهان تخیلی بیش نیست.

در پدیدارشناسی هنر معماری ایران، شناسه شیوه معماری ایرانی به شیوه پارتی یا شیوه پیشااسلامی، خراسانی،رازی، آذری، اصفهانی، فرعان ودوران تحول تقسیم شده که این گونه ها، مهمترین رویکرد سبک گرایی در معماری ایرانی اسلامی بوده است.

مساجد جامع، نمادی از معماری معنوی ایرانی است که در هیچ جای جهان نمود آن نیست بگونه ای که با گذشت صدها سال از ساخت این مساجد،اکنون گردش هوا درآن بصورت خلاقانه است که درچله تابستان سوزان دارای خنکای بهشتی و در سرمای زمستانی دارای نوازشی گرمناک است.

ویژگی های سبک خراسانی، وجود موتیف هایی نظیر شکل مستطیل پلان،فضای شبستانی یا چهل ستونی، ساده و بی پیرایه، خشت خام و آجر، عدم پوشش تزئینی با بهره گیری از کاهگل براحتی به چشم می خورد.

اما سبک رازی به عنوان دومین شیوه و سبک ساخت وساز تاریخی ایرانی در دوره سلجوقی به اوج رسید و با ترویج این شیوه تغییراتی در اسلوب معماری صورت گرفت و روند شیوه معماری ایرانی در دوره آل بویه دچار تحولاتی در موتیف های اصلی شد اما در ذات این شیوه معماری، تغییر حاصل نشد و کاهگل مهمترین مصالح این دوره گردید.

از مهمترین تغییرات شیوه معماری رازی،به کارگیری فضای شبستانی و ستونی‌ و جایگزینی ایوان، گنبد با پلان چهار ایوانی بود و اصیل ترین تنوع سبکی در دوره شیوه معماری رازی رخ داد.

با ظهور شیوه معماری آذری با محوریت تبریز، معماری در این دوران در ظاهر تغییراتی کرد اما در باطن و در ذات هیچ تحولی در آن رخ نداد و قسمت های اندرونی و بیرونی ساختمانها مانند شیوه های متاخر، حفظ شد.

از ویژگی های این گونه معماری تاریخی ایران، ساخت بناهای سترگ و باروهای عظیم، پرداختن به تناسب عمودی بنا، ساخت ایوان پلان مستطیلی و تنوع در ایوان سازی و بهره گیری از گچبری، کاشی زرین فام و کاشی نقش برجسته بود.

پس از شیوه معماری آذری، شیوه و سبک معماری اصفهانی یا صفویه قد علم کرد که از موتیف های دوره ایلخانی نیز بهره مند بود و بهره گیری از هنر تزئینی بویژه تابلو کاشی ها از ویژگی های این معماری ایرانی است.

ویژگی شیوه هنر معماری دوره اصفهان تزئینات بسیار زیبا با پلان های مستطیل شکل ، بهره گیری از بنای کاشی خشتی، هفت‌ رنگ، مقرنس کاری، یزدی‌بندی، کاربندی یا رسمی‌ بندی در ساخت بناها بود و همین امر باعث مشهور شدن این سبک که مورد حمایت دولت وقت نیز بود، شد.

شیوه و گونه هنر معماری ایران دراین دوران به درونگرایی،پرهیز از شی شدگی بیهوده، مردم منشی، خودبسندگی و معناگرایی توجه داشت تا هنر معماری ایران را خاستگاهی روحی و معنوی قلمداد کند.

اما با سفر رضاخان به ترکیه و آشنایی با شیوه های جدید ساخت وساز اروپایی درشهرهای این کشور، گرایش به سبک های غیرمفهومی و غیر کلیسایی اروپا نیز در ایران رواج یافت.

این روند بگونه ای زیاد شد که معماری ایرانی و سنتی براساس رفتار اجتماعی مردم دچار تحول گشت و شیوه و سبک ساخت و سازها نیز تغییر کرد.

جدال سبک ایرانی اسلامی در معماری ایرانی در دوره پهلوی با ساخت و ساز ادارات و بانک سازی به وقوع پیوست و بانک ها و ادارات به معماری مدرن اروپایی گرایش بیشتری داشتند.

تغییر هنجارها در دوران معاصر به صورت تدریجی شکل گرفته است چرا که در این دوران نیز'انگاره های معاصر سازی ' انجام می شود و خاصیت دوره معاصر، هویت زدایی هنر از انسان است تا هویت جدیدی را برای انسان طراحی کند.

یک پژوهشگر معماری معتقد است:معماری در ایران به سه نوع سنتی ، تلفیقی و مدرن در سه دوره صفویه و قاجار، پهلوی و دوره پس از انقلاب اسلامی ختم می شود.

' نازنین صبوحی'در گفت و گوی اختصاصی با ایرنا افزود: معماری ایران در زمان حاضر فقط دارای شکل است و از نظر مفهوم دچار بحران شده است.

وی افزود:معماری ایران اکنون معماری 'بالیوودی' است که از غرب تقلید می کند و معماری امروز،منبع الهامش در بطن خود نیست و منبع الهام آن از کشورهای در حال توسعه و غربی گرفته شده است و معماری

'پست مدرن' نیز باید با بیان تاریخ و گذشته همراه باشد.

صبوحی اظهارداشت:بافت های فرسوده،نماد و نشانه تاریخ هر شهرند ،اما در ایران برخی از بافت های قدیم را تخریب کرده اند و هویت شهری را از بین برده اند.

به گفته وی،در بسیاری از سازه های شهری، نمادهای ایرانیت وجود دارد مانند برج آزادی تهران که برج میدان آزادی تهران بهترین نماد

'نوگرایی' معماری معاصر ایران است.

وی افزود:سازه برج میدان آزادی نمادایران پیش ازاسلام و پس از اسلام را به نمایش گذاشته و در معماری این برج که نماد شهر تهران و ایران نیز هست، از قوسهای جناحی و اقلیمی استفاده شده است.

این کارشناس معماری گفت: معماری برج آزادی تهران تقلیدی نیست و ایرانیت،کالبد این برج و اسلامیت، تزئین برج آزادی است.

به گفته وی،مقبره 'بوعلی سینا ' نیز نقطه عطف معماری نوگرایی ایران است که در سال ۱۳۲۸ توسط معماران ایرانی بااستفاده از محتوای سنتی و مصالح مدرن ساخته شد.

یک فارغ التحصیل ارشد رشته معماری نیز می گوید:معماری' پست مدرن ' در ایران جایگاهی ندارد چرا که این نوع معماری بدلیل استفاده از حجم های اضافی با فرهنگ ایرانی همگون نیست و نمی توان از آن در شهرسازی ایران استفاده کرد.

'راحله امجدیان'درگفت وگو با ایرنا افزود:معماری ایران یکی از اصیل ترین معماری های جهان است و بهترین الگو برای معماری کشورهای دیگر می تواند باشد اما چند بنایی که در ایران با سبک پست مدرن طراحی شد، از سوی جامعه مورد پذیرش قرار نگرفت.

این شهروند اصفهانی افزود:بهترین شهر از نظر شهرسازی سنتی در ایران، شهر اصفهان است که در آن چه در دوران صفوی و چه در دوران معاصر ، به معماری ایرانی توجه خاصی شده و می شود.

به گفته وی، وقتی به معماری در شهرسازی توجه نمی شود برخی طراحی های بزرگ دچار سردرگمی می شود بگونه ای که طراحی ساختمان نقش جهان به عنوان یک ' تک بنا ' بسیار جذاب و زیباست، اما در نگاه معمارانه مجموعه شهرسازی، این بنا یک خطا محسوب می شود.

امجدیان گفت:ازنظر شهرسازی،ساختمانها باید به یکدیگر مانند انسانها احترام بگذارند و با همدیگر کنار بیایند.

چشم انداز و پرسپکیتو شهری با دورنمای معماری و کمپوزسیون تصویری ساخت و سازها اکنون بسان دندانهای کودکی است که اگرچه دارای چیدمان بافتاری است اما در ساختار، هر یک ساز خود را می زنند.

معماری اسلامی هنری برگرفته اززبان قرآن است و عمق و غنای تمدن اسلام را با بهره‌گیری از روح معنویت نشان می‌دهد پس باید میان معماری و هنر معماری،تفاوت گذاشت،زیرا این دوخود مفهومی مجزایند، بگونه ای که منظور از معماری ساخت و ساز در راستای انجام وظیفه اجتماعی و خدمت رسانی است، اما منظور از هنر معماری تاکید بر استفاده از شاهکارهای هنری و دستاوردهای تزئنیی روی دیوارها، سقف،ستونها،پنجره ها و درهاست و حتی باغها وحوض ها می باشد.

گزارش از: محمود رییسی

ایرنا