لرزه‏ های کوچک تیر خلاص بر پیکره زمین ‏لرزه بزرگ

لرزه‏ های کوچک تیر خلاص بر پیکره زمین ‏لرزه بزرگ

http://www.bananews.irدر ۱۰ روز گذشته، بروز چهار زمین‏ لرزه نسبتا شدید و چندین زلزله کمتر از سه ریشتر در شهرستان دماوند و حومه آن سئوالاتی پیرامون ارتباط این رویداد طبیعی با زمین‏ لرزه‏های احتمالی در دیگر نقاط استان تهران و از جمله پایتخت را مطرح می‏سازد.

به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) زمین ‏لرزه به تکان‏هایی اطلاق می‏شود که بر اثر شکست یا حرکت پرشتاب شکستگی‏های موجود در پوسته زمین ایجاد شده و در این فرایند انرژی‏های درونی زمین سبب تشکیل شکست و یا فعال‏سازی گسل‏های قدیمی‏تر می‏شود.

در تعریفی دیگر از سوی کارشناسان حوزه ژئوفیزیک، رهاشدگی انرژی‏های نهفته زمین با سرعت بسیار که موجبات ارتعاشات در درجات مختلف بر روی پوسته زمین را فراهم می‏سازد، در اصطلاح، زلزله یا زمین‏ لرزه خوانده می‏شود.

تعریف و توصیف علمی این بلای طبیعی از نظر متخصصان امر هرچه که باشد، مردم آن را تکان‏هایی می‏شناسند که پس از احساس آن برای کسب اطلاعات بیشتر از شدت و میزان خسارات احتمالی به انواع و اقسام مراکز خبری صوتی، تصویری، نوشتاری و گاه تا حد زیادی شایعات روی می‏آورند.

شدت و ضعف این حادثه طبیعی در نقاط مختلف جهان متفاوت است؛ به‌عنوان مثال یک شهروند ژاپنی با لرزه‏ های شدید سرزمین طلوع آفتاب و چگونگی رفتار در قبال آن چندان بیگانه نیست و از سوی دیگر مخابره حوادث ناشی از این رویداد طبیعی در کشورهای اروپایی اتفاق اغلب نادری است.

ایران نیز از جمله کشورهای مستقر بر روی گسل‏های طبیعی لرزه‏ای شمرده می‏شود و به شهادت تاریخ، این سرزمین زیبا در چند مرحله خسارات سنگین جانی و مالی در این خصوص متحمل شده است که از آن جمله می‏توان به زمین‏لرزه‏های منجیل و بم اشاره کرد.

در این میان، تهران به لحاظ وجود گسل‏های لرزه ‏خیز و شکستگی‏های مستعد برای بروز زمین‏ لرزه‏های ریز و درشت در چهار گوشه خود چندان منطقه آرام و سر به‏ راهی قلمداد نمی‏شود.

پایتخت ایران از جمله مناطق مستقر بر روی باریکه لرزه‏خیز کشور محسوب شده و تاریخ، شاهدی زنده بر بروز تکان‏های طبیعی شدید و خسارت‏بار بر پیکره این خطه کهن طی ادوار گذشته است.

با نگاهی به تاریخ زمین‏لرزه‏های تهران و بررسی فعالیت‏های گذشته گسل‏های موجود در این دیار، البته بدون احتساب لرزش‏های جسته و گریخته سال‏های اخیر، خواهیم دید که در دوره‏ های زمانی متعدد با وقوع زمین‏ لرزه‏هایی در طالقان، مشاء، جنوب (ری) و ...، تهران چندین بار به خود لرزیده است.

* ۴ لرزه در ۱۰ روز در دماوند

در ۱۰ روز گذشته شهرستان دماوند به‌عنوان محل استقرار یکی از گسل‏های لرزه‏خیز، لرزش‏های نسبتا شدیدی را به خود دید و حال این سئوال مطرح است که آیا به دنبال این لرزش‏ها، زمین‏لرزه‏های دیگری نیز در راه است؟

شاید نگاهی گذرا به تکان‏های روزهای گذشته شهرستان دماوند، کانون، شدت، عمق و دیگر شاخصه‏های علمی این رویداد طبیعی از درگاه خبرگزاری فارس که به سرعت پیگیر دقیقه به دقیقه زمین‏ لرزه‏های دماوند بود، خالی از لطف نباشد.

روز جمعه ۲۱ بهمن‏ ماه ۱۳۹۰ خورشیدی و در ساعت ۱۲٫۳۰ دقیقه شدیدترین زلزله ۱۰ روز اخیر دماوند علاوه بر این شهرستان، دیگر مناطق شمال شرق استان تهران نظیر پردیس، بومهن، رودهن و حتی فیروزکوه را نیز لرزاند.

شدت این زمین ‏لرزه ۴٫۷ در مقیاس امواج درونی زمین (ریشتر) و کانون آن شهر کیلان اعلام شد.

زمین‏لرزه دوم، دو روز بعد یعنی ۲۳ بهمن‌‌ماه با شدتی به میزان ۲٫۵ ریشتر روی داد که کانون آن از سوی شبکه لرزه‌ نگاری شرق تهران وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، شهر آبسرد و نواحی اطراف آن اعلام شد.

۲۶ بهمن‌‏ماه یعنی سه روز پس از زلزله دوم، بار دیگر لرزه به جان دماوند و این بار نواحی غیرمسکونی حواشی روستای تمسیان در مناطق جنوب شرقی ۱۴ کیلومتری شهرستان دماوند افتاد و شدت آن به نقل از فرزاد شلیله، معاون اداری مالی فرمانداری دماوند ۳٫۴ ریشتر اعلام شد.

آخرین بخش از سلسله زمین‏ لرزه ‏های سریال‏ گونه شهرستان دماوند به صبح دیروز، ۲۸ بهمن‌‏ماه و راس ساعت ۷ و ۱۹ دقیقه و ۲۰ ثانیه باز می‏گردد.

این زمین‌لرزه با شدت ۳٫۵ در مقیاس امواج درونی زمین در موقعیت جغرافیایی با عرض شمالی ۳۵٫۷۳ درجه و طول شرقی ۵۲٫۲۷ درجه ثبت شده است و در ۱۸ کیلومتری دماوند، ۲۲ کیلومتری کیلان، ۲۵ کیلومتری آبسرد و ۷۹ کیلومتری تهران رخ داد.

البته در این میان لرزه ‏های کوچک کمتر از دو و سه ریشتر نیز روی داده است که به گفته فرزاد شلیله، معاون اداری مالی فرمانداری شهرستان دماوند "لرزش‏ های کوچک در ردیف تکان‏های ثبت شده محاسبه و متعاقبا مخابره نمی‏شود".

* آتشفشان قله دماوند فعال است

سیدهاشم طباطبائی ‏رئیسی، استاد و مدرس علوم ژئوفیزیک در دانشگاه آزاد اسلامی دماوند است که در عین حال ریاست عملیات زمینی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران را نیز بر عهده دارد.

وی درباره زمین‏لرزه‏های اخیر شهرستان دماوند اظهار کرد: اصلی‏ترین گسل تهدیدکننده پایتخت، شکستگی‏های شمالی تهران است؛ اما شهرستان دماوند به دلیل استقرار در نزدیکی قله‏ ای آتش ‏فشانی به همین نام، خود به تنهایی عنوان‏دار خطری برای تهران خواهد بود.

طباطبائی ‏رئیسی ادامه داد: در شهرستان دماوند صرفا شرایط گسل‏ها حاکم نیست؛ بلکه این شکستگی ‏های لرزه ‏خیز به تابعی مانند حرکت اورگانیزم‏ های دهانه آتشفشانی قله دماوند نیز وابسته است.

وی اضافه کرد: اگر نگاهی به فعالیت‏های اخیر قله دماوند داشته باشیم، تضاد گازها و بخارها از دهانه این قله را می‏توان دلیلی بر فعالیت‏ و حرکت‏های ماگماهای درونی این عارضه طبیعی دانست.

استاد و مدرس علوم ژئوفیزیک در دانشگاه آزاد اسلامی دماوند با اشاره به نقاط تمرکز لرزه‏ های شمال شرق استان تهران اظهار داشت: بر اساس تحقیقات به عمل آمده، تمرکز لرزه‏ های چند سال گذشته شمال شرق استان تهران به دو نقطه مشخص شهرستان فیروزکوه و منطقه آبسرد از توابع شهرستان دماوند معطوف می‏شود.

* لرزه‏های کوچک مانع بروز زمین‏لرزه بزرگ

رئیس عملیات زمینی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران لرزه‏های کوچک را وقایع طبیعی مفیدی دانست و گفت: به رغم آنکه برخی از زمین ‏لرزه‏ های کوچک وحشت کرده و آن را پیش‏قراولی برای زلزله‏ای بزرگ می‏دانند، به واقع باید برای بروز این تکان‏های جزئی و فاقد تلفات مالی و جانی خداوند متعال را شاکر بود.

طباطبائی‏رئیسی تصریح کرد: اگر فنری ارتجاعی را جوار ظرفی شیشه‏ای قرار دهیم، رهاسازی یک‏باره این فنر فلزی می‏تواند به تخریب شدید آن ظرف شیشه‏ای بینجامد؛ اما باز شدن تدریجی فنر مذکور آسیبی را متوجه ظرف موردنظر نمی‏کند.

رئیس عملیات زمینی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران با بسط این مثال به موضوع زمین‏لرزه خاطرنشان کرد: مثال فوق در خصوص زمین و سازه ‏های ساخت دست بشر نیز صادق است؛ بدین ترتیب که لرزه‏ های کوچک موجبات تعدیل تدریجی انرژی و فشار فوق‏العاده درونی زمین را فراهم ساخته و از بروز تکان‏های شدیدی که مسبب حوادث مخرب جبران‏ناپذیر می‏شود، جلوگیری می‏کند.

وی، عدم انجام مطالعات دقیق بر گسل‏های تهدیدکننده پایتخت را نقیصه‏ای بزرگ خواند و افزود: استقرار پایتخت در مسیر گسل‏های زلزله‏خیز فعال پذیرفتنی و هشدارهای اساتید متعدد علوم ژئوفیزیک پیرامون بروز زلزله بزرگ احتمالی در پایتخت قابل قبول است؛ اما حلقه مفقوده و نقیصه حائز اهمیت در این میان عدم انجام مطالعات دقیق بر گسل‏های تهدیدکننده پایتخت است.

* اذهان مردم را مشوش نکنید

استاد و مدرس علوم ژئوفیزیک در دانشگاه آزاد اسلامی دماوند ضمن ارائه پیشنهادی در این زمینه تصریح کرد: منظور من از بیان این مطلب عدم وقوع زمین‏لرزه در پایتخت نیست؛ اما کارکرد منطقی آن است که در عوض پیش‏بینی‏های بی‏اساس در انجام مطالعاتی آگاهانه با حضور کارگروهی متخصص و کارشناس اظهار نظرهایی بر اساس علم و دانش بیان شود.

طباطبائی‏رئیسی ادامه داد: اگر فعالیت ‏های دانش‏بنیانی از این دست به‌عنوان مثال در زلزله ‏های اخیر شهرستان دماوند فراهم بود، آنگاه قابلیت مطالعه خطواره ‏های لرزه ‏خیز با ویژگی آن قادر بود تا توان واقعی رویدادهای طبیعی یاد شده را مشخص کند.

* مطالعات دقیق ضروری است

وی با اشاره به تجربیات دیگر کشورهای لرزه ‏خیز جهان در زمینه تحقیق و مطالعه خاطرنشان کرد: نه تنها دماوند، بلکه هیچ‏یک از گسل‏های پایتخت تاکنون مطالعات دقیقی را به خود ندیده است؛ در حالی که این مهم در کشورهای لرزه‏خیز جهان از سالیان گذشته مورد توجه مسئولان امر قرار گرفته و نتایج مثبت قابل ‏توجهی نیز از آن استحصال شده است.

رئیس عملیات زمینی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه انجام مطالعات یادشده نیازمند فناوری وارداتی نیست، اظهار داشت: حضور دانشمندان ژئوفیزیک قابل و وجود فناوری‏های داخلی کافی نیاز به کمک‏های خارجی برای انجام مطالعات لرزه‏شناسی پایتخت را به صفر رسانده است.

طباطبائی‏ رئیسی ادامه داد: از این رو، می‏توان با تعریف پروژه مطالعات لرزه ‏شناسی دماوند به طرحی ملی و بین‏المللی ضمن دستیابی به واقعیت‏های موجود از بیان اظهارنظرهای بی‏اساس جلوگیری کرد.

گزارش از: مهدی علمداری ‏شندی- فارس

    نظرات