چرا کاشی‌های گنبدهای اصفهان می‌ریزند؟
در چند دهه‌ی گذشته که گردشگران از آثار تاریخی اصفهان دیدن کرده‌اند، داربست‌های فلزی یک پای ثابت برخی از این آثار بوده و بعضی از آن‌ها خود تاریخی شده‌اند.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) از جمله بناهای شهر اصفهان که این داربست‌های معروف در کنارشان قرار دارند، عمارت عالی‌قاپو، گنبد مسجد - مدرسه چهارباغ و گنبد مسجد امام (ره) در اصفهان است. از سوی دیگر، وجود داربست در کنار آثار تاریخی در شهری مانند اصفهان که گردشگرپذیرتر از بسیاری شهرهای دیگر و حتا دارای آثار جهانی است، نکته‌ای است که باید از نظر زیبایی‌شناسی به آن توجه کرد.
یک کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی در این زمینه به خبرنگار ایسنا گفت: به نظر می‌رسد، عملیات مرمت و بازسازی کاشی گنبد بناها در اصفهان به فرآیندی ابدی و نشدنی تبدیل شده است که طی آن و با تکمیل یک قسمت، بخش‌های قبلی دوباره به تعمیر و مرمت نیاز دارند.
حمید مظاهری تهرانی کمبود اساتید مجرب در این حوزه را یکی از اصلی‌ترین مشکلات گنبد بناهای تاریخی در اصفهان و مهم‌ترین دلیل ناکارآمد بودن بازسازی‌های انجام‌شده در سال‌های گذشته روی این بناها دانست و ادامه داد: کمیاب شدن اساتید کاربلدی که قادر به انجام چنین پروژه‌های حساسی هستند، این مشکل را بیشتر می‌کند.
این مدرس دانشگاه انتخاب نادرست نوع گچ به‌عنوان مهم‌ترین ماده و ملات مورد استفاده برای نصب کاشی و همچنین استفاده از کاشی‌های کم‌ضخامت و بدون برجستگی مناسب برای درگیر شدن با دوغاب گچ را از دیگر دلایل ناکارآمد بودن بازسازی‌های انجام‌شده روی گنبدهای تاریخی دانست و اظهار کرد: در بسیاری از مواقع، هنگام اجرای لعاب روی آجر در کارگاه، حذف فرآیند بسیار ساده‌ی گردگیری آجرها باعث عدم پیوستگی و پوشش مناسب لعاب روی آجر می‌شود که این، طول عمر و دوام کاشی را در مقابل سرما و وطوبت کاهش می‌دهد.
وی تکنیک‌های غیراصولی عمل‌آوری گچ و دوغاب‌ریزی را سومین دلیل برای مناسب نبودن مرمت‌ها در گنبدهای تاریخی، بخصوص در اصفهان دانست و ادامه داد: ساخت ملات گچ در پایین‌دست گنبد و مدت زمان طولانی حمل آن به پای کار، باعث کاهش قدرت جذب گچ و چسبندگی مناسب آن کاشی می‌شود. در واقع، دوغاب گچ باید در نزدیک‌ترین مکان ممکن به محل نصب کاشی ساخته شود که چیره‌دستی و سرعت عمل استاد در این فرآیند اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.
او دستورالعمل اشتباه و روش آزمون و خطا را که از دو دهه‌ی گذشته توصیه می‌شود و کاربرد برخی مواد نامناسب و امتحان پس‌نداده مانند اضافه کردن چسب چوب به ملات گچ را عاملی دیگر در بروز آسیب‌های فراوان به گنبدها دانست.
وی نصب داربست‌های نامناسب و سنگین فلزی را از اصلی‌ترین عوامل تخریب گنبدها دانست و تأکید کرد: برای مرمت گنبدهای منحصربه‌فرد اصفهان باید از داربست‌های سبک آلومینیومی یا از جنس «فیبر کربن» استفاده کرد.
مظاهری گفت: با وجود گسترش چشمگیر رشته‌های دانشگاهی مرمت آثار تاریخی در سال‌های گذشته و در سراسر کشور که منطقا باید به تربیت هرچه بیشتر و بهتر کارشناسان مجرب و تحصیل‌کرده‌ی مرمت و حفاظت منجر شود، در عمل سطح دانش عملی فارغ‌التحصیلان به‌شدت کاهش یافته و تمایل روزافزون کارشناسان به پرداختن به وجوه نظری مرمت و تسلط نداشتن بر شیوه‌های اجرایی اصیل و کارآمد، باعث افت شدید نظارت بر پیمانکاران و در نتیجه، بروز خطاهای متعدد و گاه فاحش در این زمینه شده است.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: کمبود نیروی کارشناس ناظر تحصیل‌کرده و مجرب در فرآیندهای مرمتی مهم مانند گنبد بناهای اصفهان یکی از علت‌های اساسی کم‌دوام و غیراصولی بودن این گونه عملیات‌هاست.
نظرات