تجزیه و تحلیل اوّلیه جامعه مهندسین۹۰ درخصوص حادثه ناشی از گودبرداری اخیر
حادثه ناشی از گودبرداری در ناحیه ۴ از منطقه ۱۳ شهرداری تهران، اولین حادثه ناخوشایند و تلخ در زمان هیئت مدیره جدید (دوره ششم) سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران به شمار می رود که در سه شنبه شب گذشته اتفاق افتاد و در جریان آن سه نفر از هموطنان عزیزمان جان خود را از دست دادند.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) جامعه مهندسین ۹۰ ضمن عرض تسلیت به داغدیدگان و بازماندگان این حادثه و ابراز تأسف از وقوع و استمرار چنین حوادثی (که متاسفانه تاکنون راه کار عملی و موثری از جانب مسئولین امر برای جلوگیری از تکرار آن در نظر گرفته نشده است)، امیدوار است که با پیگیری این موضوع، مرهمی هرچند کوچک بر روی دل داغدیدگان نهاده و با همکاری جامعه مهندسین ساختمان استان تهران، حقوق مسلم و متقابل شهروندان و مهندسان را مطالبه و احیاء نماید.
اطلاعات کسب شده براساس مصاحبه ها و تحقیقات محلی انجام شده در روز جمعه مورخه ۲۴-۰۹-۹۱:
آدرس پروژه: میدان امامت- خیابان بلال حبشی- انتهای شرقی خیابان باباطاهر- ساختمان در حال احداث
سازنده: آقای حسن دانشی
ناظر: مهندس سیامک وثوقی
پروژه مشارکت در ساخت: تعداد طبقات شامل ۷طبقه مسکونی با پارکینگ در ١٠واحد که ۴واحد سهم آقای دانشی میباشد.
ساختمان تخریب شده در غرب پروژه به صورت ۶واحد در ٣طبقه دو واحدی و بصورت شمالی و جنوبی میباشد که البته ١طبقه هم پارکینگ پیلوتی دارد.
آقای دانشی (سازنده) متولد سال ١٣۵٩ بوده و تحصیلات مهندسی ندارد. ظاهرا این ساختمان سومین ساختمان احداثی ایشان بوده است.
اظهارات افراد مرتبط با حادثه به استناد مصاحبه های انجام شده در روز جمعه مورخه ۲۴-۰۹-۹۱:
آقای مهندس قشقایی زاده (کارشناس شهرسازی ناحیه ۴ شهرداری منطقه ١٣) اظهار داشت: ما ٢بار به سازنده پروژه تذکر کتبی دادیم که میبایست مسایل ایمنی را رعایت و علاوه بر اجرای مبحث١٢ مقررات ملی ساختمان، نسبت به اجرای سازه نگهبان مطابق نقشه های مصوب اقدام نماید. ایشان گفت که وقتی به صورت جدی به ایشان تذکر دادم، گفت که یک ساختمانی میسازم که بیا تماشا کن.ایشان اذعان داشتند که تا به حال مهندس ناظر پروژه را ندیدند.
همسایه خسارت دیده و ساکن طبقه دوم، آقای طاهری که در این حادثه نوه اش را از دست داده و عروسش نیز در بیمارستان بستری می باشد با تأکید بر عدم حضور مهندس ناظر گفت: چرا باید ساختمان سازی بدست افرد غیرفنی صورت پذیرد؟ یک جوان ٣٠ساله که مهندس هم نیست با ورود به صنف پردرآمد ساختمان سازی زندگی چندین خانواده را از بین برده است.
آقای دانشی (سازنده) همیشه به همسایه ها اطمینان میداد و در اعتراض آنها به تیغ انداختن و برش پنیری کناره های گود(قائم در راستای دیوار همسایه و نه با ایجاد سپر خاکی و بعد اجرای سازه نگهبان و بعد برداشت برحسب دهانه های مختلف و اجرای مرحله به مرحله سازه اصلی) میگفته که نگران نباشید ساختمان بیمه است.
ساختمان تخریب شده همزمان با ساختمان قدیمی ملک در حال احداث ساخته شده بودند(قدمت هر دو ساختمان به سال۵۷ میرسد) که به صورت هماهنگ، یکسان و در کنار یکدیگر و بدون درز توسط یکی از معماران قدیمی منطقه با اسکلت فلزی و سقف ضربی اجرا شده بودند. به نظر میرسد با توجه به اظهارات آقای طاهری، سازنده برای آماده کردن محل احداث ستون از چکش و مته برقی در محل پی ساختمان استفاده نموده است که این موضوع ما را با توجه به ساخت هر دو ساختمان در یک زمان و با یک معمار، به این سمت هدایت مینماید که وجود پی مشترک در ساختمان محتمل بوده و به همین دلیل سازنده از چکش پیکور استفاده نموده است. البته پس از برداشت ضایعات این موضوع یعنی داشتن پی مشترک هر دو ساختمان تأیید می گردد.
براساس گفته های شاهدان عینی در هنگام گودبرداری لودر به داخل انبار چاه جذبی قدیمی ساختمان فرو رفت که با تلاش راننده، لودر از آن چاله خارج گردید. این موضوع احتمال وجود یک چاه در ضلع شرقی ساختمان همسایه تخریب شده تقویت نموده و تشدید ریسک را بهمراه داشته است. با توجه به موارد فوق الذکر این نکته حائز اهمیت میگردد که بعلت اجرای سیستم فاضلاب شهری و خارج شدن آب فاضلاب از طریق این لوله ها و اینکه خاک این منطقه ماسه ای می باشد (و باعث پائین رفتن تراز اب در چاه گردیده حجم زیادی از آب داخل انباره چاه شده و همین موضوع موجب گردید تا منحنی گرادیان تراز آب تغییر یافته و در فضای دانه های خاک جای آب را هوا پر کرده و عملا" با یک مجموعه خاک که در درون آن پر از هوا می باشد برخورد خواهیم داشت که کوچکترین ارتعاش عمل ویبره در مجموعه خاک می تواند یک جابجائی در بخشی از توده خاک ایجاد نماید)، این مسئله نیز قابل بررسی است.
سازنده و ناظر در حال حاضر در زندان میباشند. متوفیان یک پسر۵ساله ، یک دختر ۱٫۵ساله و یک خانم ۶٢ساله بوده است. یکی از ساکنین هم خانمی است که شرایط بسیار حادی دارد و ظاهرا قطع نخاع شده است (که احتمالا" مادر پسر فوت شده می باشد) و در حال حاضر در بیمارستان بعثت بستری است. در شب حادثه ٣واحد حضور نداشته و میهمانی بوده اند. ۴ ماشین (٢ پرشیا ، ١پیکان و ١پراید) نیز زیر آوار بودند.
در هنگام حادثه، ساختمان در کمترین زمان ممکن تخریب شده و هر چند که صدا و لرزش ایجاد شد ولی فرصت تخلیه ساکنین وجود نداشته است. حادثه در روز ٢١ آذر و پس از أذان مغرب اتفاق افتاد. عرض ساختمان تخریب شده ١٠متر و حدود ۵متر عرض این پلاک در طول بنا تخریب شده است.
ملک شرقی ساختمان در حال احداث هم تخلیه شده است.
عمق گود برداری ۴٫۵متر است که جزء ساختمانهای با عمق قابل توجه نمی باشد. گودبرداری توسط لودر صورت گرفته که موجب ایجاد لرزش ساختمان مجاور می شده است و از بیل فقط در حمل خاک رمپ گودبرداری استفاده شده است.
شهرداری ناحیه۴ منطقه ١٣هم در فاصله چند صد متری این پروژه بوده است. شهردار ناحیه، آقای بیداد است که نه تنها دارای تحصیلات اصلی عمران، معماری، شهرسازییا سایر رشته های هفتگانه نظام مهندسی نمی باشند بلکه حتی دارای تحصیلات مرتبط با صنعت احداث ساختمان و مسکن هم نمی باشند. ایشان هم ظاهرا بسیار آشفته بودند و در سه شب گذشته نخوابیده است.
وضعیت سازه نگهبان: صرفاً ٢ستون بعنوان سازه نگهبان از آهن آلات قدیمی ساختمان (که پس از نصب در مجاورت بنای همسایه آسیب دیده)، با یک خرپای غیر استاندارد به ستون فلزی همسایه شرقی جوش داده شده بود.
اظهارات برخی مسئولین پس از حادثه به استناد مصاحبه های انجام شده از طریق خبرگزاریها:
جواد کریمیان اقبال مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران در این باره گفت: که شهرداری و نظام مهندسی در انتخاب سازنده ساختمان نقش چندانی ندارد و این صاحب کار است که مجری را انتخاب می‌کند و به دلیل اینکه معمولاً این انتخاب به خوبی انجام نمی‌شود در بحث سازه و جزئیات اجرایی آن مشکلاتی ایجاد می‌شود
به گفته کریمیان، آنچه مسلم است شهرداری در اجرای موارد خاصی مانند مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان نظارت دارد.
در بسیاری از موارد در گودبرداری‌های غیراصولی از کارگران غیرمتخصص استفاده می‌شود و همین امر باعث بروز حوادث ناگوار است
مهندس ناظر باید در هنگام گودبرداریها حضور داشته باشد و در حوادثی که در تهران رخ داده قرائن نشان می‌دهد که حضور مهندس ناظر در هنگام گودبرداریها کم بوده است. مهندسان ناظر باید در هنگام کار حضور داشته باشند اما در بسیاری از موارد حضور مهندس ناظر کمرنگ است و همین امر باعث بروز حوادث ناگوار می‌شود.
معصومی معاون سابق شهرسازی و معماری شهرداری تهران در این باره گفت: برای کاهش حوادث ساختمانی باید مهندس ناظر حضور داشته باشد و بر مراحل کار نظارت کند چراکه این مرحله کاملا حساس است و باید با تدبیر انجام شود.
علی ترکاشوند نائب رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران با اشاره به اینکه شهرداری طبق تبصره ۷ ماده ۱۰۰ قانون شهرداری‌ها وظیفه دارد که به طور مدام بر عملکرد مهندس ناظر نظارت کند، گفت: طی بازدید‌های که دارد در صورتی که تخلفی مشاهده کرد می‌تواند کار را متوقف کند. شهرداری، نظام مهندسی و مهندس ناظر سه رأس مثلثی هستند که در این موضوع مسئولیت دارند.
و تازه ترین اظهارنظر مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران:
مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری‌تهران در گفت‌وگو با سایت اطلاع‌رسانی شهرداری –سما- اعلام کرد: شهرداری فقط در بحث صدور پروانه‌های ساختمانی و نظارت بر اجرای صحیح مفاد پروانه و نقشه‌های تایید شده توسط مهندسان ذی صلاح و دارای پروانه اشتغال به کار نقش دارد و گودبرداری از وظایف مهندس ناظر است و مهندسان ناظر زیر نظر سازمان نظام مهندسی فعالیت می‌کنند و بحث نظارت بر عملکرد مهندسان ناظر نیز توسط این سازمان دنبال می‌شود.
مدیر کل معماری و ساختمان شهرداری تهران با اشاره به لایحه‌ای در شورای شهر گفت: در این لایحه همه مسائل و وظایف مهندس ناظر مربوط به ضوابط تخریب و گودبرداری ساختمان مشخص شده‌است.
تجزیه و تحلیل اوّلیه جامعه مهندسین۹۰ درخصوص موضوع:
جامعه مهندسین۹۰، با ردّ اظهارات ایراد شده توسط مسئولین محترم مذکور که عمدتاً مقصر اصلی را مهندس ناظر تعیین نموده اند و همچنین ضمن خارج دانستن مهندس ناظر از یکی از رئوس مثلث تمثیلی جناب آقای مهندس ترکاشوند درخصوص مقصران و مسئولین این حوادث ناگوار، با ارائه دلائل زیر مقصرین و مسئولین مربوطه را بشرح ذیل مشخص می نماید و امیدوار است با کمک کلیه صاحبنظران، بتواند سهم و ردیف مجرم بودن هریک از مقصران نامبرده را تعیین و متعاقباً اطلاع رسانی لازم را معمول نماید.
الف- شهرداری تهران: به دلیل عدم رعایت مواد۳۳ و ۳۴ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و صدور پروانه ساخت بدون اطمینان از صلاحیت مجری. در صورتیکه این مهم درخصوص مهندسین طراح و ناظر حاکم است و پروانه ای بدون داشتن مهندس طراح و ناظر صاحب صلاحیت صادر نخواهد شد.
ب- سازمان نظام مهندسی ساختمان: که علی رغم فلسفه وجود و جایگاه حقوقی و قانونی خود هنوز بستر لازم جهت اجرای بی چون و چرای قوانین کامل مقررات ملّی ساختمان را برای مهندسان و اعضای خود فراهم نساخته است و باتوجه به استمرار بروز این حوادث همچنان به اجرای غیراصولی ساخت و سازها قانع شده و از ادامه و استمرار روش غلط و غیرقانونی اجرای ساختمانها توسط افراد فاقد صلاحیت اقدام موثری انجام نداده است.
ج- وزارت راه و شهرسازی: که مطابق نص صریح ماده۳۵ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، مسئولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمامی ساختمانها را بعهده داشته ولی تاکنون در پیشبرد این مهم باتوجه به وجود نقص و اشکال فراوان در حوزه های مختلف ساخت و ساز، فاقد اثرگذاری لازم بوده است.
د- مالک: که بدون اطلاع از قوانین اولیه ساخت و ساز و و حتی انتخاب یک مشاور فنی مناسب در این امر و همچنین بدون اشراف به صلاحیت و وظایف مجری و انتخاب آن، زمینه بروز حوادث را فراهم می نماید.
ه- سازنده (مجری فاقد صلاحیت): که با علم به وجود قوانین ساخت و ساز در این حوزه، پذیرای مسئولیتی می شود که از صلاحیت وی خارج است.
و- طراح: که ممکن است بدون بررسی موقعیت و ارزیابی منطقه و مطالعات لازم، درخصوص تهیه نقشه سازه نگهبان اقدام نموده باشد.
ز- ناظر: شاید بتوان مهمترین قصور ناظران را همین دانست که با علم به این همه اشکالات موجود در روش کنونی ساخت و ساز شهری، همچنان زیر بار سنگین مسئولیت نظارت می روند. که البته در جامعه ای که منتسب به اسلام و عدالت است، بعید به نظر می رسد که قصور این افراد در برابر میزان تقصیر مقصرین یاد شده فوق، قابل توجه باشد که اینچنین مورد هجمه انتقاد برخی مسئولین قرار گیرند.
در هرصورت جامعه مهندسین ۹۰ در تلاش است که تجزیه و تحلیل کاملتری از این گزارش تهیه و پیگیری خود را تا برخورد با مقصران اصلی این فاجعه همراه با متضررین، مصدومین و داغدیدگان دنبال نماید و از کلیه همکارانی که بتوانند اطلاعات موثق و کاملی در این خصوص ارائه نمایند نیز تشکر و قدردانی خواهد نمود.
تهیه و تنظیم: مهندس حجت اله عزیزی، مهندس محمدرضا نجفی ساروکلائی و مهندس محمدحسین مسعودی
اعضای شورای تحریریه سایت و شورای سیاستگذاری جامعه مهندسین
شرکت در نظر سنجی جامعه مهندسین ۹۰
نظرات